خاندان غیابی شاملو
غیابی (یا غیابی شاملو) نام خاندانی از مشاوران و مباشران شیعه‌ی پر نفوذ و معروف در روسیه و ایران است. نسب دودمان غیابی به حیدر قلی خان غیابی شاملو سفیر کبیر دربار قاجار در روسیه می‌رسد.[۱] خاندان غیابی یکی از زیرمجموعه‌‌های ایل شاملو است.[۲]
تبار و خاستگاهویرایش
تبار خاندان غیابی به ایل شاملو باز می‌گردد. شاملوها یکی از هفت ایل اصلی و قدرتمندترین ایل در میان تُرک‌های[۳][۴] علوی معروف به قزلباش بودند که در کشور سوریه کنونی(شام) می‌زیسته‌اند. این ایل در گذشته با مهاجرت تُرکمانان به آنجا رسیده و سکونت اختیار کرده بودند. ایل شاملو بعدها هم‌گام با دیگر ایل‌های اغوز به ایران مهاجرت کردند و در تأسیس سلسله صفوی، و به سلطنت رسانیدن شاه اسماعیل صفوی سهم به‌سزایی داشتند.[۴][۵] نقش شاملوها از زمان صفویه تا دوران پهلوی به چند محور قابل تقسیم است: فعالیتهای نظامی، تصدّی مناصب و مقامات اداری، دراختیارداشتن حکومت ایالات و عهدهداری لَلَگی شاهزادگان.[۲]
انشعاب از ایل شاملوویرایش
در زمان حکومت قاجار، بزرگان کشور خود را در اطاعت پادشاه وقت یعنی سلطان آقا محمد خان قاجار در می‌گذارند. شاملوها هم از این قاعده مستثنا نبودند و در اردوکشی‌های متعددی شهریاران قاجار را همراهی نمودند. در این دوران ایل شاملو هم مانند ایلات دیگر ایران اسکان گزید و هر شاخه از این ایل مستقلاً به فعالیت پرداخت. به نحوی که دیگر آن جنبه‌ی تحرک دسته‌جمعی در رفتارهای جمعی آنها مشاهده نمی‌شد. [۱]
خاندان‌های منشعب از ایل شاملو در قم، ساوه، قزوین، ملایر، همدان، تویسرکان، زنجان، میاندوآب، مغان، دزفول، اهواز، مشهد، هرات، تركمنستان، عراق، شامات، ترکیه، اروپا و روسیه سکنی گزیدند. همین موضوع باعث به وجود آمدن خاندان‌هایی مانند سپهری شاملو، علماء شاملو، غیابی شاملو و غیایی شاملو در دوران قاجاریه شد. [۱]
امروزه خاندان‌های متفاوتی از نوادگان خان‌های ایل شاملو در اقصا نقاط ایران، ایالات متحده آمریکا و اروپا به خصوص جنوب فرانسه زندگی می‌کنند. از این میان می‌توان به مرتضی خان سپهری شاملو والی موقوفات عباسقلی‌خان شاملو در مشهد، ایو فرهاد خان غیایی معمار نیویورکی، ابوالقاسم شاملو منتظر مَقدَم والی حمام بیگلر بیگی و رضا غیابی فعال اقتصادی در شهر تهران اشاره کرد.[۶]
وجه تسمیهویرایش
پس از منصوب شدن حیدر قلی خان غیابی شاملو یکم به سمت سفیر کبیری دربار قاجار و مهاجرت او به روسیه، او در نامه‌ای به برادر خود نوشت «در ... ایل شاملو، غیابی هستم». پس از آن فرزاندان او نام غیابی و فرزندان برادرش حسین که ساکن همدان بود، غیایی را برای خود اختیار کردند و دو خاندان نزدیک به هم را شکل دادند. [۱]
افراد این دو خاندان در تاریخ ایران به عنوان تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران برجسته مطرح بوده‌اند؛ به طوریکه امروزه هم نشان خانوادگی این خاندان بر سقف مجلس خبرگان (کاخ سنا) نقش بسته است؛ طراح و معمار کاخ سنا نیز عضوی از این خاندان بوده است. [۷]
مشاهیرویرایش
- حیدر قلی خان غیابی شاملو یکم (سفیر ایران در روسیه)
- علی اکبر خان غیابی شاملو
- منوچهر غیایی شاملو (فرماندار تهران)
- رضا خان غیابی شاملو (شاعر، تاجر و سفیر ایران در زمان پهلوی یکم)
- حیدر قلی خان غیایی شاملو دوم
- فرهاد خان غیایی شاملو
جستارهای وابستهویرایش
منابعویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ تاریخ بیگدلی شاملو. ۳ جلد. به کوشش دکتر غلامحسین بیگدلی. محمد رضا بیگدلی.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ "ایل شاملو". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2021-09-30.
- ↑ «BĪGDELĪ – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. ص. The Bīgdelī of Iran٫ In addition to tribes from Anatolia, tribes from northern Syria, collectively known as Šāmlū and consisting mainly of Turkmen, played a part in the establishment of the Safavid state in ۹۰۷/۱۵۰۱٫ (The word Turkman had originally meant Oghuz non-Muslims, but from the ۸th/۱۴th century onward meant Oghuz nomads٫). دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۲۷.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ The Cambridge History of Islam, Volume 2, edited by Ann Katherine Swynford Lambton, Bernard Lewis, Cambridge University Press - p395. : "the most important of these tribes were Ustajlu, rumlu, shamlu, Dulghadir, Takkalu, afshar and Qajar".
- ↑ «نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی» پروفسور فاروق سومر ترجمه دکتر احسان اشراقی، دکتر محمد تقی امامی.
- ↑ «ایل شاملو را بیشتر بشناسید +اینفوگرافیک». خبرگزاری آنا. ۲۰۲۱-۰۹-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۳۰.
- ↑ «ایل شاملو را بیشتر بشناسید +اینفوگرافیک». خبرگزاری موج. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۳۰.