خزر (ترکمنستان)
خَزَر (به ترکمنی: Hazar، حازار) یا چهارکان شهری است در کنار دریای خزر در کشور ترکمنستان. این شهر در شبه‌جزیره چهارکان قرار دارد و جزئی از استان بلخان به‌شمار می‌آید.
خزر | |
|---|---|
  خزر | |
| مختصات: ۳۹°۲۴′۴۶″ شمالی ۵۳°۷′۴۱″ شرقی / ۳۹٫۴۱۲۷۸°شمالی ۵۳٫۱۲۸۰۶°شرقی | |
| کشور |  ترکمنستان |
| استان | استان بلخان |
| شهرستان | شهر بلخان‌آباد |
| جمعیت | ۱۳٬۸۶۵ نفر (سرشماری ۱۹۸۹)[۱] |
نام پیشین این شهر چهارکان بود که نامی است فارسی. این نام از سوی ترکمن‌ها به صورت چهارکن و چله‌کن ((به ترکمنی: Çeleken، چِله‌کن) تلفظ می‌شود.[۲]
جغرافیا ویرایش
کوه‌های کپه‌داغ در شرق و قفقاز در غرب دریای خزر در امتداد یک‌دیگر قرار دارند و ادامه این دو رشته‌کوه در زیر دریای خزر برجستگی‌هایی را در زیر آب سبب شده‌است. دو انتهای این برجستگی‌ها در شرق شبه‌جزیره چهارکان و در غرب شبه‌جزیره آبشوران را پدیدآورده است.[۳]
چهارکان در اوایل سده بیستم به صورت جزیره بوده ولی بعدها به جهت کاهش سطح آب خزر به شبه جزیره بدل شده‌است.[۴]
این شهر، در ۹ نوامبر ۲۰۲۲، استقلال خویش به عنوان شهر هم‌درجه شهرستان را از دست داد، و تحت مدیریت شهر بلخان‌آباد قرار گرفت.[۵]
پیشینه ویرایش
دزدی دریایی قبایل ترکمن در شرق دریای خزر که از سده چهارم قمری/دهم میلادی با تاراج کشتی‌ها در شبه‌جزیره سیاه‌کوه (منقشلاق) آغاز شده بود در سده دوازده قمری/ هیجده میلادی به اوج خود رسید. منطقه اصلی این دزدان دریایی در نزدیکی سواحل صخره‌ای دماغه چهارکان و جزایر نزدیک به‌آن یعنی جزایر درگان و اُگورت‌جای، بود. هدف این دزدان، بیشتر کرانه‌های گرگان، مازندران و گیلان بود. نادرشاه، شاه ایران برای جلوگیری از این حملات دژی مشرف بر خلیج بلخان برپا کرد اما موفق نشد جلوی حملات این دزدان دریایی را به‌طور کامل بگیرد.[۶]
در این منطقه بعدها نفت پیدا شد. در سفرنامه گریگوری ملگنوف روسی آمده‌است که: «ترکمن‌ها ترجیح می‌دادند نفتی را که به‌دست می‌آوردند به‌ویژه از منطقه چله‌کن، به ایرانیان بفروشند تا این‌که به‌دست روس‌ها بیفتد.»[۷]
کرانه‌های چهارکان زمانی از جاذبه‌های گردشگری منطقه بود، اما پس از استخراج نفت در منطقه، امروزه این سواحل از آلودگی و بی‌توجهی رنج می‌برد. با وجود این‌که در این سواحل لوله‌ها، تجهیزات صنعتی، و لکه‌های نفتی پراکنده‌اند هنوز مردم برای شنا به این ساحل می‌آیند.[۸]
منابع ویرایش
- ↑ Population census 1989, Demoscope Weekly, No. 359-360, 1–18 January 2009 (search for Туркменская ССР) (روسی)
- ↑ گُلی، امین‌الله: سیری در تاریخ سیاسی و اجتماعی ترکمن‌ها. تهران: چاپخانه مهارت. زمستان ۱۳۶۶. ص۱۰۶.
- ↑ سیاری، حبیب‌الله: ژئوپولتیک حوزه دریای مازندران از دیدگاه امنیت ملی. در نشریه: «کنترولر». پاییز و زمستان ۱۳۸۳ - شماره ۱۷. ص۱۶.
- ↑ عزیزی، عباس: ترکمنستان. ۱۳۸۸.]
- ↑ "Постановление Меджлиса Милли Генгеша Туркменистана" (به روسی). Электронная газета «Золотой век». 10 November 2022.
- ↑ de Planhol, Xavier: (1990), CASPIAN SEA i. GEOGRAPHY, Encyclopædia Iranica. Vol.V, Fasc. 1, pp. 48-50
- ↑ سرای‌لو، اشرف: اوضاع استرآباد در جنبش مشروطیت، با تکیه بر وضعیت ترکمن‌ها. در نشریه: «گنجینه اسناد». تابستان ۱۳۸۶ - شماره ۶۶. ص۱۸.
- ↑ Turkmenistan's Least Luxurious Beach Resort. Radio Free Europe/Radio Liberty. بازدید: اوت ۲۰۱۳.