داوری همتا
داوری همتا، بازنگری با دقت یا داوری دقیق (به انگلیسی: Peer review)، به روند بازنگری همه‌جانبهٔ مقاله‌های علمی توسط متخصصان همان رشته گفته می‌شود. متخصصان آن رشته، پژوهش‌های دریافت شده را تجزیه تحلیل و یافته‌های آن را بررسی می‌نمایند و به پرسش‌های ویژه‌ای که دیگر صاحب‌نظران، اعم از مسئولین مجله (معمولاً سر دبیران) و خوانندگان متخصص مطرح می‌کنند، پاسخ می‌دهند. سپس داوران همتا، نکته‌های مفیدی در مورد میزان اهمیت و نو آوری و طرز ارائه نتایج و اعتبار آنها، رعایت اصول اخلاقی و سایر ویژگی‌های مقاله‌هایی که داوری می‌نمایند، مطرح می‌کنند.[۱] تا سال‌های دهه نود، داوری همتا دقیقاً مورد مطالعه قرار نگرفته بود[۲]
برای اولین بار در ایران، میرزایی و همکاران (۱۳۸۵) واژه همترازخوانی را به عنوان معادل آن به کار بردند.[۳]
روند داوری همتاویرایش
کس یا کسانی که به عنوان داور همتراز انتخاب می‌شوند، باید تا حد ممکن در زمینه علمی مربوط توانا و مجرب باشند و فاقد هرگونه تعارض منافع شناخته شده در زمینه مقاله مورد داوری باشند.[۴] در داوری همتا، داور باید به نقاط قوت و ضعف مقاله توجه کند و در صورت امکان راهکارهایی را برای رفع اشکالات موجود توصیه نماید.[۴] داوران همتا، انتظار دارند که مقاله ارائه شده مهم، دست اول و غیر تکراری بوده و به خوانندگانی که مجله را می‌خوانند مربوط و در عمل کاربردی باشد؛ همچنین راستگویی نویسنده، ساده و واضح نوشته شدن مقاله و جلب توجه خواننده هم از موارد مورد انتظار از مقاله‌است.[۲] داوری همتا هم شامل داوری گروه داوران مجله‌های معتبر علمی است (داوری درونی) و هم شامل داوری جامعه متخصصین آن علم (داوری بیرونی).[۲] داوران و نویسندگان تحقیق باید از برقراری ارتباط با یکدیگر (در رابطه با داوری) در طول فرایند داوری، بدون کسب اجازه از سردبیر مجله امتناع کنند.[۴] مجله‌های معتبرتر، از داوران نمی‌خواهند که در مورد مقاله اظهار نظر کنند، بلکه تنها سؤال می‌کنند که این مقاله را منتشر بکنند یا خیر.[۲]
اشکالات داوری همتاویرایش
این روند، وقتگیر، پرهزینه و مستعد به اشتباه است و ممکن است راه را برای سوءاستفاده باز کند و برای اینکه حدود معقولی از استناد پذیری وجود داشته باشد، حداقل شش داور هم‌نظر مورد احتیاج هستند.[۲]
انواع داوری همتاویرایش
به‌صورت کلی سه دسته داوری همتا یا بازنگری دقیق وجود دارد که عبارتند از:[۵]
- Single blind
- Double blind
- Open review
پانویسویرایش
- ↑ Fiona Godlee and Tom Jefferson (اکتبر ۶, ۲۰۰۳). Peer Review in Health Sciences. Wiley-Blackwell. ISBN 0-7279-1685-8 و صفحه ۷، ۶۶، ۷۱ و ۱۴۸
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ Dr Trish Groves (۲۰۱۱). «Peer reviewer training part I: What do we know about peer review?». BMJ (British Medical Journal). دریافت‌شده در فروردین ۱۳۹۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک) - ↑ (میرزایی و همکاران، ۱۳۸۵)
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ دکتر کیارش آرامش و همکاران (۱۳۸۸). «راهنمای کشوری اخلاق در انتشار آثار پژوهشی علوم پزشکی» (PDF). دانشگاه علوم پزشکی تهران. دریافت‌شده در ۱۳۹۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک)صفحهٔ ۱۵ - ↑ "Types of Peer Review | Wiley". authorservices.wiley.com. Retrieved 2018-04-16.
منابعویرایش
- Fiona Godlee and Tom Jefferson (اکتبر ۶, ۲۰۰۳). Peer Review in Health Sciences. Wiley-Blackwell. ISBN 0-7279-1685-8
- سید آیت‌الله میرزایی، محمد ابویی اردکان، معصومه قاراخانی و فاطمه شیخ شعاعی (۱۳۸۵) «همترازخوانی در مجلات علمی: مطالعه موردی مجله جامعه‌شناسی ایران» مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفتم، شماره ۴ صص: ۱۴۷–۱۷۹.
- مردانلو، آرمیتا (۰۲/۰۸/۸۳). همتراز داوری 'کارشناسی طرح‌ها و برنامه‌های پژوهش توسط صاحب‌نظران'. مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور. تاریخ وارد شده در
|سال=را بررسی کنید (کمک) - Reitz, J. M. (2000) OLDS. Online Dictionary of Library and Information Science. available: WWW.WCSU.edu/Library/odlis.html
- Provenzale, J M; and stanley, R.J. (2006) A Systematic Guide to Reviewing a Manuscript. Journal of Nuclear Medicine Technology، ۳۴ (۲);Pp: ۹۲–۹۹