درگاه:اراک/گوناگون/۱

نقشه قلعه سلطان آباد (بازسازی از نقشه تهیه شده توسط پروسکوریاکف و اوکرانوویچ در سال ۱۸۵۱ میلادی)

شهر اراک از ابتدا با هدف شهرسازی و طبق یک اسلوب منظم شکل یافت که در آن تمام پیش بینی‌های لازم انجام گرفته بود. اراک از معدود شهرهای ایران است که طبق نقشه ساخته شده‌است. تریزر، مهندس فرانسوی که به همراه ژنرال گاردان از سوی ناپلئون به ایران آمده بود، اراک را مطابق شهر نیس فرانسه طراحی کرد.

بافت قدیم اراک بر اساس آخرین تحولات فنی شهرسازی عصر خود دارای ویژگی‌های با ارزشی بوده‌است. سلسله مراتبی بودن بخش خدمات و نیازمندی‌های عمومی، قطعه بندی منظم اراضی، بافت شطرنجی شهر، تقسیمات محله‌ای و تمایز محله‌ای مناسب، وجود بازار و عناصر وابسته آن به عنوان عامل موثر در حیات اقتصادی و اجتماعی شهر بوده‌است. به دلیل اینکه شیب شهر از طرف جنوب به شمال است و مظهر تمام قنات‌ها در جنوب بوده، لذا گسترش شهر در ابتدا به طرف جنوب و جنوب غرب متوجه شد و بسیاری از تجار و پیشه وران خانه‌های وسیع و مشجری را بخصوص در محله عباس آباد ساختند. یکی از علل نامنظم بودن کوچه‌ها و خیابان‌ها به این جهت بوده که اکثر باغ‌های شهر به منازل مسکونی تبدیل شد و چون حدود باغ‌ها با جوی‌های آب با مسیرهای غیر مستقیم معین می‌شد، منازل احداث شده به پیروی از آن نامنظم ساخته شدند.