دندانقان
دَندانقان شهری بود در نواحی مرو. در لغتنامه دهخدا به نقل از منابع کهن آمدهاست که: «دندانقان، شهرکیست [به خراسان] اندر حصاری، مقدار پانصد گام درازی اوست اندر میان بیابان و بیرون از وی منزلگاه کاروان است. (حدود العالم). شهرکیست در نواحی مرو شاهجان میان سرخس و مرو و فعلاً خراب است و جز یک رباط و یک مناره از آن باقی نماندهاست. (از معجم البلدان). شهری به ناحیهٔ مرو شاهجان بودهاست به فاصلهٔ ده فرسنگی جنوب غربی آن بر جادهٔ بین مرو و سرخس کوچک ولی مستحکم.» این شهر اگر از بین نرفته بود در کشور کنونی ترکمنستان واقع میبود.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Seljuk_Empire_locator_map.svg/300px-Seljuk_Empire_locator_map.svg.png)
مهمترین دلیل شهرت آن وقوع نبرد دندانقان در آن است که طی آن سلجوقیان بر غزنویان غلبه کردند و راه تسلط ایشان بر خراسان و ایران هموار گشت.[۱]
طوایف غز آن را در ۵۵۳ هَ.ق. تاراج کردند، یاقوت (قرن ۷ هَ. ق). ویرانههای آن را دیدهاست.[۲] بیهقی مینویسد: «چون به دندانقان هزیمت افتاد و ما را این حال پیشآمد خبر یافتم که حال این محمدآباد چنان شد که جفت واری زمین به یک من گندم میفروختند و کس نمیخرید.»[۳]
این شهر به علت نبرد سال ۵۳۳ میان سنجر و غزان تخریب شد و عده زیادی از اهالی آن به قتل رسیدند و گروهی نیز ناچار به مهاجرت شدند. طوفان شن و پیشروی ماسهها را نیز در متروک شدن این شهر مؤثر دانستهاند. امروزه بخشی از خرابههای دندانقان با نام داشرباط به صورت پهنهای پوشیده از آجر و نیز چند چاه خشک در حاشیه جاده سرخس-تجن-مرو مشهود است.[۴]