رسانه

با وجود تعاریف متنوعی که برای رسانه وجود دارد، اگر بخواهیم تعریفی کلی ارائه شود می‌توان گفت؛ هر ابزار، روش و وسیله‌ای که برای ارتباط به‌کار برود، رسانه است یا رسانه را به صورت تکنولوژی‌هایی که پیام‌ها را به مخاطبانی در نقاط مختلف (منطقه، کشور و حتی جهان) منتقل می‌کنند تعریف می‌کنیم.

ریشهٔ اسم

اصطلاح رسانه (Media)، در کاربرد مدرن خود در رابطه با کانالهای ارتباطی اولین بار توسط مارشال مک لوهان، نظریه‌پرداز کانادایی در حوزهٔ ارتباطات مورد استفاده قرار گرفت و اما واژهٔ رسانه در زبان فارسی واژهٔ نسبتاً جدیدی محسوب می‌شود. این واژه که گاه به معنای مفرد و گاه به معنای جمع به کار می‌رود، معادلی برای واژهٔ Medium (رسانه) و نیز Media (رسانه‌ها) است.

اولین رسانه‌ها

نویسندگانی مانند هاوارد رینگولد اولین رسانه‌ها را نقاشی در غارها و در ادامه به مواردی مانند فرستادن پیام با دود آتش و … و در ادامهٔ آن نوشتن نامه و فرستادن آنها با پیک‌ها (برای مثال چاپار در ایران) را ابتدای رسانه می‌دانند. پس می‌توان گفت رسانه از گذشته تا امروز از دود آتش و کبوتر نامه‌بر تا روزنامه، سینما و رادیو، تلویزیون، پایگاه‌های اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های کامپیوتری گسترش پیدا کرده‌است.

سه مولفه اصلی رسانه

1. پیام یا محتوا
2. مخاطب
3. بستر ارتباطی

تفاوت رسانه با ابزارهای رسانه‌ای

معمولاً در گفتگوها و نوشته‌ها، دو اصطلاح رسانه و ابزار رسانه‌ای به صورت مترادف به‌کار می‌روند؛ این کار نادرست نیست و حتی در متن‌های تخصصی هم رواج دارد. اما با این وجود که این دو کلمه را به جای هم به‌کار می‌بریم، مهم است که در ذهن خود، به تفاوت میان آن دو توجه داشته باشیم: روزنامه، شبکه‌های اجتماعی، رادیو، تلویزیون و … همگی ابزارهای رسانه‌ای هستند و می‌توانند نقش بستر ارتباطی را ایفا کنند، اما رسانه زمانی شکل می‌گیرد که پیام (محتوا) نیز وجود داشته باشد و ضمناً مخاطبانی هم برای دریافت آن پیام باشند. از آن‌جا که در دنیای امروز، ابزارهای رسانه‌ای بسیار ساده‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر از گذشته در اختیار ما قرار می‌گیرند، افراد بسیاری به اشتباه فکر می‌کنند، دسترسی به رسانه نیز به همین سادگی مهیا است. در حالی که ساختن رسانه بر پایهٔ ابزارهای رسانه‌ای، کاری دشوار است و به تلاش، تجربه و تخصص نیاز دارد. داشتن یک وب‌سایت، یک پیج در شبکه‌های اجتماعی، انتشار پادکست، مجله یا کتاب، به خودی خود به معنای شکل‌گیری یک رسانه نیست.

رسانه‌های جمعی یا رسانه‌های گروهی

رسانه انبوه یا رسانه گروهی یا رسانه جمعی (Mass Media) به رسانه‌هایی گفته می‌شوند که فرستنده به وسیلهٔ آن‌ها می‌تواند پیام خود را به حجم وسیعی از مخاطبان برساند. رسانه گروهی دو ویژگی کلیدی دارد: ارتباط One-to-Many یا OMC (یک فرستنده با تعداد زیادی مخاطب) ارتباط یک سویه یا Uni-directional Communication (فقط از سمت فرستنده به گیرنده) می‌توان گفت که ارتباط یک‌سویه در دنیای فعلی تقریباً وجود ندارد و حتی رادیو و تلویزیون هم با نامه، پیامک، ایمیل و… از مخاطبان خود بازخورد می‌گیرند. اگر بخواهیم مثال‌هایی برای رسانه گروهی بزنیم می‌توانیم به:

1. روزنامه، کتاب، مجلات و..
2. سینما
3. رادیو
4. تلویزیون
5. اینترنت

رسانه‌های اجتماعی

با توسعه فناوری اطلاعات شکل دیگری از رسانه‌های ارتباطی به وجود آمدند که با رسانه‌های جمعی (Mass Media) تفاوت داشتند: رسانه‌هایی که امروزه به عنوان رسانه‌های اجتماعی یا (Social Media) شناخته می‌شوند. ویژگی رسانه‌های اجتماعی این است که زمینهٔ ارتباط دو سویه (تعاملی) را میان فرستنده و مخاطب فراهم می‌کنند. در این رسانه‌ها، هم‌چنان یک سمتِ رابطه، قدرت و تسلط بیشتری دارد (فرستنده). اما طرف دوم هم، به علت زیرساخت موجود، خود را در تعامل دو سویه با او می‌بیند.

جستارهای وابسته

1. رسانه دیجیتال
2. ابررسانه
3. رسانه خبری