سد مسجدسلیمان
سد مسجد سلیمان یا سد گُدار لَندَر، در شهرستان مسجد سلیمان و استان خوزستان[۳] بر روی رودخانه کارون احداث شده‌است.[۴] سد مسجد سلیمان با ۱۷۷ متر ارتفاع از نوع سدهای خاکی می‌باشد.
| سد مسجدسلیمان | |
|---|---|
 | |
  موقعیت سد مسجدسلیمان در ایران | |
| نام رسمی | سد مسجد سلیمان (گدار لندر) |
| کشور | ایران |
| محل | شهرستان مسجد سلیمان استان خوزستان |
| مختصات | ۳۲°۰۱′۴۰″ شمالی ۴۹°۲۴′۰۱″ شرقی / ۳۲٫۰۲۷۷۸°شمالی ۴۹٫۴۰۰۲۸°شرقی |
| آغاز ساخت | اسفند ۱۳۷۰ |
| گشایش | ۱۳۸۰ (افتتاح سد)[۱] ۱۲ اردیبهشت ۱۳۸۳ (نیروگاه آبی سد)[۲] |
| سد و سرریزها | |
| گونه سد | سنگریزه‌ای با هستهٔ رسی قائم |
| بر روی رود | کارون |
| ارتفاع از پی | ۱۷۷ متر |
| طول تاج | ۴۹۷ متر |
| عرض تاج | ۱۵ متر |
| عرض در پی | ۷۸۰ متر |
| گونه سرریز | سرسره‌ای دریچه‌دار |
| گنجایش سرریز | ۲۱۷۰۰ مترمکعب بر ثانیه |
| مخزن | |
| حجم کل مخزن | ۲۶۱۵ میلیون متر مکعب |
| مساحت مخزن | ۷٫۴۹ کیلومتر مربع |
| درازای مخزن | ۲۶ کیلومتر |
| سد پایین‌دست و سرریزها | |
| گونه سد | سنگریزه‌ای با هستهٔ رسی قائم |
| بلندترین سد خاکی ایران[۳] | |
از ویژگی‌های بارز این سد دریچه‌های قطاعی سرریز آن است که بزرگ‌ترین در جهان محسوب می‌شود. همچنین نیروگاه این سد بزرگ‌ترین نیروگاه جریانی کشور به حساب می‌آید. ظرفیت این نیروگاه ۲۰۰۰ مگاوات است که در دو فاز ۱۰۰۰ مگاواتی اول و ۱۰۰۰ مگاواتی طرح توسعه اجرا شده‌است. مراحل احداث این سد در تابستان سال ۱۳۷۰ آغاز شده و سال ۱۳۸۰ به پایان رسیده‌است. فاز نخست نیروگاه آن در سال ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ و فاز طرح توسعه آن نیز طی سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ وارد مدار شده‌است. تولید انرژی سالیانه این نیروگاه زیرزمینی ۳۷۰۰ میلیون کیلووات ساعت است.[۴] نیروگاه مسجدسلیمان در سال ۱۳۹۲ برای سومین سال متوالی موفق به کسب مقام نخست تولید انرژی الکتریکی برق آبی کشور شد.[۵]
پروژه آبرسانی به شهر مسجدسلیمان از جمله پروژه‌های مهمی است که در حاشیه این طرح انجام شده‌است. به این منظور یک تونل به طول ۱۱۶۰ متر حفاری شده و یک خط لوله انتقال آب از دریاچه سد به آب‌گیر آب آشامیدنی شهر مسجدسلیمان به طول ۲۷۰۰ متر احداث گردیده‌است.[۴]
اهداف طرح ویرایش
- افزایش توان تولیدی انرژی برق‌آبی کشور؛ و
- تأمین بخشی از قدرت شبکه در بار پیک.[۴]
اقتصاد طرح ویرایش
طبق برآورد هزینه‌های اجرای پروژه بالغ بر ۶۶۲۰ میلیارد ریال بوده (طبق آخرین توافق‌نامه) که از طریق منابع منابع عمومی، تسهیلات خارجی (فاینانس، وام و…)، سایر منابع (منابع داخلی، تسهیلات بانکی داخلی، اوراق مشارکت و…) تأمین گردیده‌است. نرخ بازگشت داخلی طرح ۱۰/۱۶ درصد می‌باشد. منافع حاصل از تولید برق متعلق به این طرح طی برآورد اولیه، درآمد سالانه بالغ بر ۲۳۷۵ میلیارد ریال (بر حسب هر کیلووات ساعت ۶۴۲ ریال) بوده و درآمد حاصل از فروش برق از زمان بهره‌برداری تا سال ۱۳۹۲ برابر ۱۳۱۸۳ میلیارد ریال می‌باشد. این طرح سالانه ۱۷۰۹ میلیارد ریال صرفه‌جویی حاصل از عدم مصرف سوخت‌های فسیلی در تولید برق و ۳۰۷ میلیارد ریال صرفه‌جویی حاصل از عدم تولید آلاینده‌ها در تولید برق به همراه آورده‌است.[۴]
ویژگی‌های طرح ویرایش
- یکی از بلندترین سدهای خاکی ایران با ارتفاع ۱۷۷ متر از پی؛
- جذب سرمایه خارجی و استفاده از وام کم بهره مؤسسه JBIC ژاپن؛
- دارای بلندترین دریچه‌های قطاعی سرریز در جهان؛
- دارای بزرگ‌ترین سرریز در کشور با گنجایش ۲۱۷۰۰ مترمکعب در ثانیه.[۴]
فعالیت‌های طرح در حوزه توسعه منطقه‌ای ویرایش
- احداث خط انتقال آب شرب به تصفیه‌خانه شهر مسجدسلیمان؛
- احداث پل جدید بر روی رودخانه کارون، مسیر شهر اندیکا؛
- احداث ۱۴ کیلومتر جاده مسجدسلیمان به ایذه از طریق مسیر روستای پیان؛
- احداث پست ۴۰۰ به ۱۳۲ کیلوولت که با تقویت شبکه شمال خوزستان موجب جلوگیری از قطعی برق شد؛
- احداث پاسگاه نیروی انتظامی قلعه خواجه؛ و
- بهسازی جاده سه‌راهی مسجدسلیمان تا محل سد.[۴]
ابزار دقیق ویرایش
سیستم کنترل و ابزار دقیق نیروگاه به صورت غیرمتمرکز در چهار سطح کنترل شامل تابلوهای کنترل محلی، تابلو کنترل واحد، اتاق کنترل مرکزی و مرکز دیسپاچینگ، طراحی و اجراء شده‌است. به اینصورت که به لحاظ کنترلی، بالاترین اولویت در سطح محلی تعریف شده و به ترتیب از محل UCB ,CCR و دیسپاچینگ کاهش می‌یابد. رایج‌ترین سطح بهره‌برداری مرکز دیسپاچینگ و پس از آن اتاق کنترل مرکزی بوده و سطوح UCB و محلی محدود به مصارف خاص تست، تعمیر و نگهداری است. از طریق سیستم کنترل و با کمک اینترفیس‌های ایجاد شده بین سیستم کنترل و تجهیزات مختلف، امکان کار هر یک از واحدها در یکی از مدل‌های LINE CHARGING MODE ,SYNCH–CONDENSER ,GENERATOR ,STANDBY ROLLING STANDSTILL فراهم است. تجهیزات سنکرون کردن برای هر واحد در تابلو کنترل آن تعبیه شده و امکان سنکرون کردن واحدها از UCB ,CCR و مرکز دیسپاچینگ فراهم شده‌است. از مرکز دیسپاچینگ و CCR امکان کنترل هر یک از واحدهای نیروگاهی به صورت منفرد موجود بوده و در عین حال می‌توان مجموعه‌ای از واحدها را در قالب JOINT CONTROL هدایت نمود. DATA SERVERها در اتاق کنترل امکان ثبت طولانی مدت حوادث و اتفاقات نیروگاه را مهیا کرده‌اند و اپراتورهای بهره‌بردار از طریق کامپیوترهای موجود در اتاق کنترل امکان بازخوانی اطلاعات و رویت آن‌ها و انجام پردازش‌های مختلف و گزارش‌گیری را نیز دارند.[۴]
منابع قرضه و مشخصات آن ویرایش
به این منظور چهار نقطه در نظر گرفته شد که از میان این چهار نقطه در نهایت محل قرضه سیم بند انتخاب شد، زیرا مقدار سنگ موجود در آن زیاد و دارای خواص مناسب بود. مقدار سنگ موجود در این محل بیش از سه میلیون متر مکعب برآورد شده بود. محل قرضه سیم بند در فاصله ۸ کیلومتری ساختگاه سد و در امتداد جاده همگانی موجود واقع شده‌است. برای بدست آوردن شن و ماسه برای ساخت بتن از معادن حوالی شوشتر و سنگ حفاری شده معدن کوشک استفاده شده‌است.[۴]
اطلاعات فنی نیروگاه ویرایش
| مشخصات کلی نیروگاه | ||
|---|---|---|
| نوع نیروگاه | زیر زمینی | |
| موقعیت | تکیه‌گاه راست سد | |
| ظرفیت نیروگاه | ۲۰۰۰ مگاوات | |
| انرژی متوسط سالیانه | ۳۷۰۰ میلیون کیلووات ساعت | |
| نوع توربین | فرانسیس با محور عمودی | |
| تراز بهره‌برداری | حداقل بحرانی | ۳۶۳+ |
| معمول | ۳۶۹+ | |
| حداکثر | ۳۷۲+ | |
| مشخصات تجهیزات نیروگاه | ||
| تعداد توربین | اصلی | ۴ واحد |
| توسعه | ۴ واحد | |
| قدرت هر توربین | ۲۵۴ مگاوات | |
| حداکثر راندمان توربین | اصلی | ۹۴ درصد |
| توسعه | ۹۶/۲۳ درصد | |
| ارتفاع طراحی توربین | ۱۴۰ متر | |
| دبی طراحی هر واحد | ۱۹۰ متر مکعب بر ثانیه | |
| سازنده توربین | اصلی | هاربین چین و آذر آب ایران |
| توسعه | فویت اتریش و آذرآب ایران | |
| نوع ژنراتورها | سنکرون | |
| تعداد ژنراتور | اصلی | ۴ واحد |
| توسعه | ۴ واحد | |
| قدرت خروجی هر ژنراتور | ۲۶۳ مگاولت آمپر | |
| ولتاژ اسمی هر ژنراتور | ۱۵/۷۵ کیلوولت | |
| سرعت چرخش ژنراتور | ۱۸۷/۵ دور دردقیقه | |
| سازنده ژنراتور | اصلی | الین اتریش و پارس ژنراتور ایران |
| توسعه | GE کانادا و پارس ژنراتور ایران | |
| مشخصات مغار نیروگاه | ||
| طول | ۲۶۷ متر | |
| عرض | ۳۰ متر | |
| ارتفاع | ۴۹/۶ | |
| حجم کل حفاری | ۳۱۶ هزار مترمکعب | |
| حجم کل بتن‌ریزی | ۱۱۶ هزار مترمکعب | |
| مشخصات مغار ترانسفورماتور | ||
| طول | ۲۲۰ متر | |
| عرض | ۱۴ متر | |
| ارتفاع | ۲۳ متر | |
| حجم کل حفاری | ۷۱هزار و ۵۰۰ مترمکعب | |
| حجم کل بتن‌ریزی | ۷۱هزار و ۵۰۰ مترمکعب | |
| پانویس[۳][۴] | ||
مشخصات کلیدخانه و خطوط انتقال ۴۰۰ کیلوولت ویرایش
- ولتاژ پست: ۴۰۰ کیلوولت
- نوع آرایش پست باسبار: ۱٫۵ کلیدی
- تعداد بی: ۶ عدد
- تعداد ورودی: ۴ خط ۵۰۰ مگاواتی
- تعداد خروجی: ۵ خط
- مساحت زمین پست: ۵۰ هزار مترمربع
مشخصات پست۱۳۲/۴۰۰ ویرایش
- تعداد ترانسفورماتور: ۲ عدد
- تعداد فیدر ترانسفورماتور: ۲ عدد
- قدرت هر ترانسفورماتور: ۲۰۰ مگاولت آمپر
- تعداد فیدرهای خروجی: ۶ عدد
- ولتاژ هر فیدر خروجی: ۱۳۲ کیلوولت
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ بزرگ‌ترین سد مخزنی کشور پنج‌شنبه این هفته توسط رئیس‌جمهور افتتاح می‌شود ایسنا
- ↑ نیروگاه آبی سد مسجد سلیمان توسط رئیس مجلس شورای اسلامی افتتاح شد کروبی: نباید گفت تنها به بحث‌های سیاسی توجه شده‌است ایسنا
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ «وبگاه شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژوئن ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۰۸.
- ↑ ۴٫۰۰ ۴٫۰۱ ۴٫۰۲ ۴٫۰۳ ۴٫۰۴ ۴٫۰۵ ۴٫۰۶ ۴٫۰۷ ۴٫۰۸ ۴٫۰۹ کتابچه معرفی طرح‌های شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران. تهران: روابط عمومی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران. ۱۳۹۱.
- ↑ «کسب مقام نخست تولید انرژی الکتریکی برق آبی کشور در سه سال متوالی توسط نیروگاه مسجدسلیمان». شرکت مدیریت تولید و بهره‌برداری سد و نیروگاه مسجد سلیمان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مارس ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ مارس ۲۰۱۴.