سی‌وسه‌پل

از پل‌های تاریخی عصر صفوی در اصفهان
(تغییرمسیر از سی و سه پل)

سی‌وسه‌پل یا پل الله‌وردی‌خان، پلی است با ۳۳ دهانه، ۲۹۵ متر طول و ۱۴ متر عرض، که زیرنظر الله‌وردی‌خان اوندیلادزه و با معماری استاد حسین بنا اصفهانی[۱] بر روی زاینده‌رود در شهر اصفهان و همزمان با حکومت شاه عباس صفوی ساخته شده و جای برگزاری مراسم جشن آب‌پاشان و همچنین مراسم خاج‌شویان ارامنهٔ اصفهان در دورهٔ صفویه بوده است. اندیشهٔ بنای سی‌وسه‌پل در سال ۱۰۰۸ هجری قمری و در دوازدهمین سال پادشاهی شاه عباس یکم به وجود آمد و در سال ۱۰۱۱ هجری قمری، الله‌وردی‌خان اوندیلادزه گرجی، سردار مشهور او مأمور اتمام ساختمان پل گردید.[۲] در سفرنامه‌های جهانگردان اروپایی آن دوران، به برگزاری این جشن اشاره‌هایی شده است. در این جشن که در ۱۳ تیرماه هر سال برگزار می‌شد مردم با پاشیدن آب و گلاب روی یک‌دیگر در این مراسم شرکت می‌کرده‌اند.[۳] ارامنهٔ جلفای اصفهان هم مراسم خاج‌شویان خود را در محدوده همین پل برگزار می‌کرده‌اند. این پل یکی از شاه‌کارهای معماری و پل‌سازی ایران محسوب می‌شود و از زیبایی و عظمت منحصر به فردی برخودار است.

سی‌وسه‌پل
نمایی از سی‌وسه‌پل در شب
Map
داخل «زاینده‌رود» قرار دارد.
نامسی‌وسه‌پل
کشورایران
استاناصفهان
شهرستاناصفهان
اطلاعات اثر
نام محلیسی وسه پل
نام‌های دیگرپل الله‌وردی‌خان
نام‌های قدیمیپل الله‌وردی‌خان
نوع بناپل
سال‌های مرمت۱۳۵۱
کاربری کنونیپل تاریخی، عبور عابران
دیرینگی۴ سده
دورهٔ ساخت اثرصفویان
بانی اثرالله‌وردی‌خان اوندیلادزه گرجی
مالک اثراصفهان کهن
مالک فعلی اثراصفهان مدرن
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۱۱۰
تاریخ ثبت ملی۱۵ دی ۱۳۱۰
اطلاعات بازدید
امکان بازدیدوجود دارد
سی‌وسه‌پل، پل الله‌وردی‌خان
مختصات۳۲°۳۸′۴۲″شمالی ۵۱°۴۰′۰۳″شرقی / ۳۲٫۶۴۴۸۷°شمالی ۵۱٫۶۶۷۵۹°شرقی / 32.64487; 51.66759
مکاناصفهان
نام رسمیسی‌وسه‌پل
ویژگی‌ها
درازای کل۲۹۵
پهنا۱۳٫۷۵
شمار دهنه‌ها۳۵
پیشینه
طراحاستاد حسین بنا اصفهانی
گشایش۹۷۵ هجری شمسی

پرسی سایکس، سی‌وسه‌پل را یکی از پل‌های درجه اوّل جهان خواند،[۴] شاردن آن را شاه‌کار معماری و شگفت‌آفرین[۵][۶] و دن گارسیا آن را از بهترین آثار معماری ایران خواند.[۶][۷] و به قول لرد کرزن «انسان هیچ انتظار ندارد برای دیدن آنچه که روی هم رفته می‌توان آن را باشکوه‌ترین پل دنیا نامید، ناچار از مسافرت به ایران باشد».[۸] دن گارسیا در این باره می‌نویسد: «این پل نیز از بناهای الله‌وردی‌خان گرجی است و با این‌که دشمنان و بدخواهانش می‌گویند این بنا با پول ساخته شده است، نمی‌توانند انکار کنند که بانی شخص اوست. اما باور عموم مردم این است که الله‌وردی‌خان پل را به خرج خود ساخته است».[۶][۷]

یکی از شعرای دورهٔ صفویه به نام علی نقی کمره‌ای تاریخ بنای پل را در شعری به گونهٔ ماده تاریخ، سال ۱۰۰۵ هجری به حساب آورده است و این سال، درست هم‌زمان با روزهایی است که خیابان بی‌همتای چهارباغ هم ساخته شده است. سی‌وسه‌پل، چهارباغ عباسی را به چهارباغ بالا متصل می‌کند.[۹]

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۱۰]

بر اساس نظر کارشناسان زمین‌شناسی و میراث‌فرهنگی مصالح، پایه و فونداسیون این پل به گونه‌ای طراحی شده که استحکام آن تنها در رطوبت است و خشکی ادامه‌دار رودخانه در درازمدّت امکان خطر برای سی‌وسه‌پل را بسیار فراوان می‌نمایید.[۱۱]

پرونده:سی‌وسه‌پل زیبای اصفهان .jpg
سی‌وسه‌پل اصفهان
اصفهان - پل تاریخی الله‌وردی‌خان یا سی‌وسه‌پل
اصفهان - سی‌وسه‌پل

نگارخانه

ویرایش

پانویس

ویرایش
  1. «سی‌وسه‌پل و تاریخچه و معرفیل». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ فوریه ۲۰۱۹.
  2. «سی‌وسه‌پل (پل الله‌وردی‌خان) در اصفهان». سیتی پدیا.
  3. «تاریخچه سی‌وسه‌پل اصفهان». آسمونی.[پیوند مرده]
  4. سایکس، تاریخ ایران، ۲۸۹.
  5. شاردن، سفرنامهٔ شاردن، ۱۵۲۷.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ مولیانی، جایگاه گرجی‌ها در تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران، ۲۴۸–۲۴۹.
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ دن گارسیا، سفرنامهٔ دن گارسیا، ۲۲۱.
  8. سیوری، ایران عصر صفوی، ۱۶۷.
  9. «سی‌وسه‌پل، تیشینه».
  10. «سازمان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ ژوئن ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.
  11. «سفری به اصفهان _ سی‌وسه‌پل». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئیه ۲۰۲۲.

منابع

ویرایش
  • سایکس، سرپرسی. تاریخ ایران. تهران: انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۵۷.
  • شاردن، ژان. سفرنامهٔ شاردن. تهران: انتشارات توس، ۱۳۷۲.
  • مولیانی، سعید. جایگاه گرجی‌ها در تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران. اصفهان: یکتا، ۱۳۷۹.
  • سیلوا فیگوئرا، دن گارسیا. سفرنامهٔ دن گارسیا. تهران: انتشارات نو، ۱۳۶۳.
  • آشنایی با شهر تاریخی اصفهان، لطف‌الله هنرفر
  • وبگاه شهرداری اصفهان