شهاب‌الدین بن عربشاه

شهاب‌الدین بن عربشاه (۱۳۸۹-۱۴۵۰) (نسب کامل: شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن محمد بن عبدالله بن ابراهیم ابن نصر بن محمد بن عربشاه) ادیب، شاعر و عالِم مسلمان شامی بود.
وی به سبب دانش و چیرگی در زبان‌های گوناگون در دیوان انشاء (دیوان همایون) سمت منشی‌گری را برعهده گرفت و مکاتبات دربار عثمانی با فرمانروایان سایر کشورها را به زبانهای عربی، فارسی و ترکی انجام می‌داد و در این مدت آثار بسیاری را برای پادشاه عثمانی از زبان‌های فارسی و عربی به زبان ترکی ترجمه کرد.

شهاب‌الدین بن عربشاه شهاب‌الدین بن عربشاه
زادهٔ	۲ ژانویه ۱۳۸۹/ ۲۵ ذی الحجه ۷۹۰ دمشق
درگذشت	۲۳ اوت ۱۴۵۰/ ۵ رجب ۸۵۴ قاهره
محل زندگی	شام و مصر
پیشه	ادیب، شاعر، عالِم مسلمان
آثار	العقد الفرید، ترجمان المترجم بمنتهی الأرب فی لُغات الترک والعجم والعرب، جَلوة الأمداح الجمالیة فی حُلّتی العروض العربیة…

پیشینه

ابن عربشاه در سال ۷۹۱ ه‍.ق از پدر و مادری ایرانی در دمشق به دنیا آمد. هنگام هجوم تیمور به شام ابن عربشاه به سمرقند رفت (۸۰۳) و نزد جرجانی و جزری به تحصیل علوم ادبی پرداخت و زبان ترکی و مغولی را نیز آموخت.

ابن عرب‌شاه در سال ۸۱۱ به ناحیه خطا رفته و از شرامی حدیث شنود و از آن‌جا به خوارزم و حاجی طرخان و شبه جزیره کریمه و از آنجا به ادرنه به خدمت سلطان محمد اول شد و سلطان او را کاتب خویش کرد. در سال ۸۲۴ به حلب و در ۸۲۵ به دمشق سفر کرد و از ابوعبداللّه محمد بخاری حدیث فراگرفت و در ۸۳۲ به زیارت مکه رفت و در ۸۴۰ در قاهره به صحبت تغری بردی نائل گشت، و در آن‌جا ماند تا در ۸۵۴ درگذشت.

او دو فرزند به نام‌های حسن و تاج‌الدین عبدالوهاب داشته‌است.

آثار

• کتاب عجائب المقدور فی نوائب تیمور.
• کتاب فاکهةالخلفا و مفاکهةالظرفا در ده باب مانند کلیله و دمنه و آن اقتباسی است از مرزبان‌نامه.
• ترجمان المترجم بمنتهی الارب فی لغة الترک و العجم و العرب.

و ترجمه‌های چندی از فارسی و عربی به ترکی که به نام سلطان محمد و سلطان مراد از جمله:

• جامع‌الحکایات و لامع‌الروایات عوفی.
• تفسیر ابولیث.
• تعبیر دینوری و غیره.

منابع

• لغت‌نامهٔ دهخدا، سرواژهٔ ابن عربشاه. (نسخهٔ در مالکیت عمومی).