فرهنگ‌سرای نیاوران

فرهنگ سرای نیاوران بنایی است که در مجموعه نیاوران در شمال شرقی شهر تهران واقع است. این بنا از نظر طراحی معماری معاصر ایران دارای اهمیت می‌باشد.

پس از انقلاب ایران (۱۳۵۷) این فرهنگ سرا به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد و تنها فرهنگسرای این وزارت خانه است. تا سال ۱۳۶۴ علاوه بر کوشش‌های هنری، فعالیت‌هایش عبارت بودند از: انتشار کتاب، تفسیر و ترجمه قرآن و از سال ۱۳۶۷ پذیرش هنرجویان «مرکز آموزش هنر» از طریق آزمون سراسری وزارت فرهنگ و آموزش عالی آغاز شد که طی سه دوره ۱۸۰ نفر با دریافت گواهینامه در مقطع کاردانی و در رشته‌های نامبرده از مرکز آموزش هنر (فرهنگسرای نیاوران) فارغ‌التحصیل شدند. از سال ۱۳۷۰ فعالیت‌های فرهنگسرا چنین بوده‌است: برگزاری سمینار، کنفرانس، نمایشگاه و …

این فرهنگسرا در خیابان شهید باهنر (نیاوران) روبروی پارک نیاوران قرار دارد.

دانشجویان در رشته‌های طراحی و گرافیک، مجسمه‌سازی، نقاشی، بازیگری و نمایش نامه‌نویسی و مینیاتور در این دانشکده تحصیل می‌نمودند. از استادان دوره‌های اول می‌توان محمود دولت‌آبادی و قطب الدین صادقی (در رشتهٔ نمایش‌نامه نویسی)، محمود فرشچیان (دورهٔ اول مینیاتور) رضا فاضلی (دورهٔ دوم مینیاتور)، شریف‌آبادی (طراحی و گرافیک)، غلامحسین نامی و میلانی را در رشتهٔ (نقاشی) نام برد.

این مکان از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۴ به عنوان دانشکده هنر و زیر نظر وزارت ارشاد فعالیت نموده و در سال ۱۳۷۴ با عنوان رسمی فرهنگسرا شروع به کار کرد. در حال حاضر ریاست این مجموعه بر عهده محمد جعفر صافی است.

معماری بنا

بنای فرهنگسرای نیاوران توسط کامران دیبا و همکارانش طراحی و اجرا شده‌است. ساخت این بنا در دوره محمدرضا شاه پهلوی، در تاریخ ۱۳۵۵ شروع و در سال ۱۳۵۶ به اتمام رسید. کل فضای مجموعه نیاوران ۱۱۰ هزار متر مربع است و زیر بنای ساختمان فرهنگسرای نیاوران ۱۰ هزار متر مربع می‌باشد.

این بنا در شمال شرقی کلان‌شهر تهران و از نظر اقلیم در موقعیت معتدل کوهستانی می‌باشد در این اقلیم به علت وجود بادهای شمال مطلوب، معماری فرهنگسرا به صورت شرق و غرب طراحی شده‌است.

نورگیری

نورگیری این بنا از ۴ طرف صورت می‌گیرد. گر چه ساختمان نیاوران به صورت قسمت‌های مجزا طراحی شده و بعد در کنار هم قرار گرفته اما با نوآوری‌های خاص، طراح توانسته ارتباطی صحیح و جستجوگر میان دو ساختمان به وجود آورد.

سازه

سازه این بنا با بتن مسلح اجرا شده‌است. در زیباشناختی این ساختمان طراح با ترکیبی میان‌بافت (بتن و سنگ)، فرم (ساده هندسی) و سنت (سنت‌های ایرانی) توانسته ساختاری جدید از معماری سنتی و مدرن خلق نماید.

سر در ورودی

برای ورود به حیاط مرکزی مخاطب مقید به گذشتن از زیر قالب سنتی که به شکل سر در ورودی است می‌باشد.

سر در ورودی این بنا طراحی متقارن دارد. کاربرد این سر در به‌عنوان پیش ورودی برای دسترسی به در اصلی فرهنگسرا است و برگرفته از ساختار فضای هشتی در معماری سنتی ایرانی می‌باشد.

سمت راست در ورودی اتاق نگهبانی قرار دارد. دسترسی به ساختمان‌های اصلی از طریق پله‌ها صورت می‌گیرد. وجود دو عامل بعدی سکوها و شمشادها در دو طرف پله‌ها عمل هدایت مخاطب به سمت ساختمان اصلی را به عهده دارد.

حیاط مرکزی

حیاط مرکزی یکی دیگر از نمادهای سنتی است که در این بنا استفاده شده‌است. این قسمت دارای دو آب‌نما و دو باغچه می‌باشد و تمامی درهای مختلف ساختمان به سمت حیاط مرکزی باز می‌شود.

در حیاط مرکزی دو ساختمان مشاهده می‌شود:

• ساختمان شماره ۱ در سمت چپ که شامل ۲ طبقه است:

طبقه اول سالن آمفی تئاتر که به‌عنوان سالن سینما از آن استفاده می‌شود. سالن آمفی تئاتر شامل سه قسمت اصلی است. پذیرش، خروجی‌ها و صحنه اصلی. این مکان دارای یک ورودی یا سرسراست که یک حسن برای آن تلقی می‌گردد. زیرا افرادی که می‌خواهند به بیرون از آمفی تئاتر بروند ابتدا به یک هال انتظار وارد شده و سپس به محیط بیرون هدایت می‌شوند. طول صحنه آمفی تئاتر تقریباً دو برابر عرض است و از شیب طبیعی زمین برای شیب آمفی تئاتر استفاده شده‌است.

طبقه دوم شامل اتاق‌های اداری رئیس و معاونین است.

• ساختمان شماره ۲ در سمت راست به‌وسیله چند پله به طرف در ورودی نگارخانه و بخش اداری می‌رسد.

نگارخانه ۱ و ۲

چند پله مراجعین را از حیاط مرکزی به سمت در ورودی نگارخانه هدایت می‌کنند. قبل از ورود به نگارخانه یک هشتی وجود دارد که هم به رستوران و هم به کتابخانه راه دارد.

برای ورود به نگارخانه از یک راهروی چرخشی، هدایت‌کننده به طرف جلو استفاده شده که ازآن به عنوان بخشی از نگارخانه استفاده می‌شود و فضای مفیدی نیز برای نگارخانه ایجاد کرده‌است. ساختار چرخشی راهرو باعث شده تا فاصله راهرو تا قسمت اداری کمتر احساس گردد.

نگارخانه از ۵ نیم طبقه تشکیل شده که از ۳ نیم طبقه آن به عنوان سالن اصلی استفاده می‌شود.

بخش اداری از ۳ طبقه مجزا تشکیل شده‌است:

طبقه همکف شامل اتاق تایپیستها و طبقه دوم و سوم، شامل بخش‌های مالی، اداری، موسیقی، کامپیوتر و مدیریتهای فرهنگسرا و مشاورین که همگی توسط پارتیشن‌های شیشه‌ای از هم جدا شده‌است. لازم به تذکر است که قسمت اداری به قسمت‌های دیگر فرهنگسرا اشراف ندارد.

سالن اصلی

سالن اصلی یا سالن خلیج فارس با ظرفیت ۲۶۲ صندلی قابلیت استفاده به‌عنوان سینما، اجرای تئاتر، کنسرت موسیقی، برگزاری سمینار و همایش را دارد.

سالن گوشه

این سالن با ظرفیت ۱۰۹ صندلی در انتهای حیاط مرکزی و بین دو ساختمان قرار گرفته و دو ساختمان را به هم متصل می‌کند و برای برگزاری فعالیت‌های گوناگون از جمله اجرای نمایش و کلاس‌های آموزشی آماده‌سازی شده‌است.

کتابخانه

فضای کتابخانه شامل: ۱- ورودی ۲- هال ورودی ۳- قسمت کاتالوگ ۴- مراجعه و تحویل ۵- مخزن کتاب ۶- سالن مطالعه

آرایش داخلی این مجموعه به نحوی است که مراجعان می‌توانند به آنچه می‌خواهند دست پیدا کنند و احساس آرامش نمایند. کتابخانه بیشتر شامل کتاب‌های تخصصی هنر بوده و برای استفاده هنرجویان و استادان هنر می‌باشد.

جستارهای وابسته

• فهرست فرهنگسراهای تهران

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی