محمود جعفری دهقی
محمود جعفری دهقی (زاده ۱۳۲۹ در خمین) استاد گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تهران است.
محمود جعفری دهقی | |
|---|---|
 | |
| زاده | ۱۳۲۹ خمین |
| پیشه | نویسنده، تاریخ‌دان، پژوهشگر فرهنگ و زبان های باستانی و استاد دانشگاه تهران |
| ملیت |  ایران |
| دانشگاه | تهران |
او به همراه حسن رضایی باغ‌بیدی، ویراستار 5 جلد نخست از 20 جلد مجموعه کتاب‌های تاریخ جامع ایران است.
سوابق اجرایی و علمی
ویرایش- مدیر گروه فرهنگ و زبانهای باستانی و ایرانشناسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران از ۱۳۸۶ تا 1394
- استاد گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران از 1395
- دانشیار گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران از ۱۳۸۴ تا 1395
- استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علوم پزشکی شیراز از ۱۳۶۵ تا۱۳۸۴
- مدرس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه لندن (دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی) از ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۵
- مدرس گروه تاریخ در دانشگاه شهید بهشتی از ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰
- مدرس دروس رشته فرهنگ و زبانهای باستانی ایران در دانشگاه شهید باهنر کرمان ۱۳۸۲
- مسؤل راه‌اندازی گروه ایرانشناسی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ۱۳۹۱
- تدریس ایرانشناسی در دانشگاه فارابی قزاقستان: زمستان 1395
- رییس انجمن علمی ایران شناسی از 1397
عضویت در مجامع علمی و فرهنگی
ویرایش- عضو هیئت تحریریة مجله پژوهشهای زبانی، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران از ۱۳۸۷.
- عضو هیئت تحریریة مجله زبان شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی از ۱۳۸۸.
- عضو هیئت تحریریة مجله پژوهشهای ایرانشناسی، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران از ۱۳۹۰.
- معاون سردبیر مجله پژوهشهای ایرانشناسی، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران از ۱۳۹۱.
- مدیر مسئول مجله پژوهشهای ایرانشناسی، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران از ۱۳۹۱تا 1395.
- عضو هیئت تحریریة مجله زبان و گویش، دانشگاه گیلان.
- عضو هیئت علمی مرکز مطالعات اوستا (Avestan Digital Archive) دانشگاه سالامنکا، اسپانیا.
- عضو هیئت علمی مجموعه کتیبه‌های ایرانی از سال 2016 تا کنون
- دبیر علمی نخستین همایش بین‌المللی زبانها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال)، تهران ۱۳۹۱.
- دبیر علمی دومین همایش بین‌المللی زبانها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال)، تهران ۱۳۹3.
- دبیر علمی سومین همایش بین‌المللی زبانها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال)، تهران ۱۳۹5.
- دبیر علمی دومین همایش ملی دوسالانه فرهنگ و زبانهای باستانی ایران.
- عضو شورایعالی علمی مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی
فرصت‌های مطالعاتی
ویرایش- فلوشیپ دانشگاه هاروارد Center of Middle Eastern Studies در سال‌های ۱۳۸۰–۱۳۸۱
- بورسیه مؤسسه DAAD در دانشگاه گوتینگن تابستان ۲۰۰۸.
- فرصت مطالعاتی از طرف دانشگاه تهران در دانشگاه گوتینگن آلمان در سال ۱۳۸۹
آثار
ویرایشکتابها
ویرایش- مجموعه اشعار، انتشارات نوید شیراز، ۱۳۶۲
- ماتیکان یوشت فریان، سازمان انتشارات فروهر، تهران ۱۳۶۵
- گزیده اشعار خواجوی کرمانی، انتخاب، مقدمه، توضیحات و واژه نامه، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی شیراز، ۱۳۷۰
- بازشناسی منابع تاریخ ایران باستان، انتشارات سمت، تهران ۱۳۸۲
- جرعه بر خاک (یادنامه مرحوم استاد ماهیار نوابی) انتشارات مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی ۱۳۸۷
- درسنامه اوستا، هانس رایشلت، محمود جعفری دهقی (مقدمه)، ناشر: فارس
- درآمدی بر زبان بلخی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۹۲
- راهنمای کتیبه‌های فارسی میانه (پهلوی ساسانی)، انتشارات سمت، تهران 1395
- کتاب الملخصفی اللغة از ابولفتح احمدبن حسین بادی، مقدمه: محمود جعفری دهقی، میراث مکتوب، تهران 1395
- مجموعه مقالات اولین همایش بین‌المللی زبانها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال)، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران ۱۳۹۳.
- مجموعه مقالات دومین همایش بین‌المللی زبانها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال)، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران ۱۳۹۵.
- مجموعه مقالات سومین همایش بین‌المللی زبانها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال)، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران 1397
- مجموعه مقالات چهارمین همایش بین‌المللی زبانها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال)، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران 1399
- به کوتاهی آه (مجموعه شعر) انتشارات اقلیما، تهران 1399.
- تیشتر در انتظار باران (مجموعه شعر) انتشارات مروارید، تهران 1400.
- سروادها (سروده های دهه هفتاد)، کتاب بهار، تهران 1400.
- آینه تار (گزیده اشعار دراگو اشتامبوک)، گزینش و برگردان: م. جعفری دهقی، تهران انتشارات فارس 1400
- مهرنامک (گزیده کوتاه سروده های دهه هشتاد)، انتشارات فارس، تهران 1401
- Dādestān ī Dēnīg, Studia Iranica, Paris 1998
- Persian Roses, Fars Publication, Tehran, 2000
- English for the Students of Archaeology, Fars Publication, Tehran 2004
- Dādestān ī Dēnīg, (Part II), Forthcoming.
مقالات منتشر شده
ویرایش- "دریا برانگیزم"، فصلنامه علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شماره اول، شیراز ۱۳۶۵
- "ادبیات اندرزی در متون فارسی میانه"، چیستا، سال ۷۱، شماره ۸۸
- اندرز نامه‌ای در پس غبار تاریخ"، مجله فروهر، ۹ و ۱۰، سال ۱۳۷۱.
- "زادسپرم، رد سیرگان"، مجموعه مقالات نامگانی علی سامی، شیراز ۱۳۷۲.
- "اندرز اشنر دانا"، مجموعه مقالات زبان، کتیبه و متون کهن، شیراز ۱۳۷۵.
- "گویش گورکانی"، مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی گویش‌شناسی ایران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران ۱۳۸۰.
- "اسطوره باران سازی"، مجله مطالعات ایرانی، دانشکده ادبیات دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان ۱۳۸۲.
- "مقایسه تحوت تاریخی برخی واجهای تالشی با فارسی"، مجله گویش شناسی، شماره ۴ اسفند ۱۳۸۴
- "عروج کیکاوس"، نامه پارسی، تهران ۱۳۸۴.
- "سرچشمه‌های دانش در عهد باستان و تأثیر ایرانیان بر انتقال علوم"، مجله داشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، زمستان ۱۳۸۶.
- "نگاهی تازه به کتیبه سرخ کتل (نگارشM)"، نامه فرهنگستان، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تابستان ۱۳۸۶.
- "چند واژه دخیل در زبان بلخی"، جشن نامه دکتر بدرالزمان قریب، به کوشش زهره زرشناس و ویدا نداف، انتشارات طهوری، تهران ۱۳۸۷.
- "چراغ روشن، (ریشه‌شناسی برخی لغات شعر رودکی)" بهار ادب: فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی، سال اول، شماره دوم، زمستان ۱۳۸۷.
- "شگفتیها و سهیگیهای سیستان"، جشن نامه استاد دکتر بهمن سرکاراتی، به کوشش دکتر علیرضا مظفری و دکتر سجاد آیدنلو، تهران ۱۳۸۷.
- "غزلی از شاه داعی الله به گویش شیرازی"، یادنامه استاد راستار گویووا، مسکو ۲۰۰۷.
- "کتیبه رباطک"، مجله علمی پژوهشی آموزش مهارت‌های زبان (مجله علوم اجتماعی و انسانی سابق)، دانشگاه شیراز، دوره اول شماره اول، پاییز ۱۳۸۸.
- "نقش و جایگاه زبانها و گویش‌های ایرانی نو در قفقاز"، فصلنامهٔ تحقیقی، مطالعاتی آران، شماره ۲۱ و ۲۲، پاییز و زمستان ۸۸.
- "واژه‌های گویشی در متون فارسی پزشکی"، فصلنامهٔ آیینه میراث، شماره ۴۵، سال ۱۳۸۸.
- "کتیبه بلخی ایرتم"، نامهٔ فرهنگستان، ۱۳۸۹.
- "گزارش منوچهر جوان جم از تیشتر باران ساز در متن فارسی میانه دادستان دینی" مجلهٔ زبان شناخت، سال اول، شماره دوم، ۱۳۸۹.
- "ساخت فعل در زبان بلخی"، مجلهٔ پژوهشهای زبانی، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، ش ۱، ۱۳۸۹.
- "خلقت آدم در اسطوره آفرینش مانوی"، (با سمیه مشایخ) مجله ادب فارسی، دانشگاه تهران، شماره ۷ و ۸، ۱۳۹۰.
- "آرمانشهر حکیم طوس در شاهنامه"، مجلهٔ پژوهشهای ایرانشناسی، دانشگاه تهران، سال ۱، شماره ۱، ۱۳۹۰.
- "از زن ستیزی تا زن ستایی در حدیقة الحقیقه سنایی"، (با: ساره تربیت)، مجله زن و فرهنگ، ۱۳۹۰.
- "نقش و تأثیرگذاری گروه‌های تبعیدی و جا به جا شده در عصر ساسانیان" (با: سید اصغر محمودآبادی و بهمن هنرمند)، مجله تاریخ اسلام و ایران، دانشگاه الزهرا، شماره ۱۰، ۱۳۹۱.
- "نامه بلخی برزمهر"، (با: شیما جعفری دهقی)، مجله پژوهشهاس زبانی، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، ش ۵، ۱۳۹۱.
- "اویم ایوک: کهن‌ترین فرهنگ ایرانی" آیینه میراث، سال دهم، شماره اول (پیاپی ۵۰)، ۱۳۹۱.
- "وامواژه‌های بلخی در زبان فارسی"، مجلهٔ زبان شناخت، سال اول، شماره چهارم، ۱۳۹۱.
- "بررسی دستنویس مناهل الانظار، تالیف محمدبن عبدالله لاری"، مچموعه ملقالات همایشنامه لارستان کهن: دفتر زبانشناسی، به کوشش دکتر بهزاد مریدی، تهران ۱۳۹۱.
- "Dādestān ī Dēnīg (XL-XII)", Dr. Tafazzoli Memorial Volum, (ed. : Prof. Ali Ashraf Sadeghi), Tehran, 2001.
"ČAHĀR ZAHAGĀN IN MIDDLE PERSIAN LITERATURE" , [Vicino Oriente XVIII (2014), pp. 1–5], University of Sapienza, Italy.
مقالات ارائه شده در کنگره‌های داخلی و خارجی
ویرایش- "قزوین در روزگار صفویان"، مجموعه مقالات سمینار رشد و توسعه قزوین، ۱۳۷۱.
- "مفاهیم اساطیری در اشعار فرخی یزدی"، کنگره بزرگداشت فرخی یزدی، یزد ۱۳۷۸.
- "اسب در اساطیر ایران"، نخستین همایش اسب در فرهنگ ایران، پژوهشکده مردم شناسی، تهران، ۱۳۷۹.
- "بررسی واژگان گویشی در دوبیتیهای باباطاهر"، همایش بزرگداشت باباطاهر، همدان، ۱۳۷۹.
- شیوه‌های علمی در آثار استاد فروزانفر، همایش بزرگداشت فروزانفر، طبس ۱۳۸۳.
- "جایواژه‌های کرمان"، همایش بزرگداشت افضل کرمانی، کرمان ۱۳۸۳.
- نقش زبان فارسی در ایجاد رابطه میان ملتها"، کنگره بین‌المللی نقش زبان در گفتگوی تمدنها، اصفهان ۱۳۸۳.
- "برپایی مدارس علمی ایرانی در عهد باستان و تأثیر آن‌ها بر انتقال فرهنگ و دانش ایرانی"، همایش جندیشاپور، اهواز ۱۳۸۴.
- "تصویرسازی در سروده‌های کهن دینی و حماسی ایران"، دانشگاه تبریز، آبان ۱۳۸۵.
- "بیدل از بی نشان چه جوید باز"، دومین کنگره بین‌المللی بزرگداشت ابوالمعالی میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی، تهران ۱۳۸۵.
- "پایش و نیایش آب در اساطیر ایران"، همایش آیین‌های ایرانی، دانشگاه تهران ۱۳۸۵.
- "جغرافیای تاریخی خلیج فارس"، همایش خلیج فارس، جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران، قشم ۱۳۸۶.
- "گزارش‌های تاریخی و زبان شناختی برخی جایواژه‌های استان اصفهان"، دانشگاه اصفهان ۱۳۸۶.
- "تاریخ خلیج فارس در عهد باستان"، همایش دو سالانه خلیج فارس، فرهنگ و تمدن، دانشگاه تهران ۱۳۸۶.
- "کتیبه کنیشکای بزرگ"، همایش ملی زبانشناسی، کتیبه‌ها و متون، میراث فرهنگی، تهران ۱۳۸۶
- "واژه‌شناسی سروده‌های رودکی سمرقندی"، همایش بزرگداشت هزار و صدمین سال وفات رودکی، دانشگاه تهران ۱۳۸۶.
- "ساخت نحوی پسوندهای ضمیری در دستور تاریخی زبان فارسی میانه"، همایش بزرگداشت استاد عبدالعظیم قریب، مؤسسه فرهنگ و تمدن ایران زمین، تهران ۱۳۸۷.
- "بررسی زبانشناسی گویش شیرازی و بازتاب آن در متون سده‌های هفتم تا تهم هجری"، گردهمایی مکتب شیراز، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی، تهران ۱۳۸۷
- "یک نسخه منتشر نشده از سده هشتم هجری، گردهمایی مکتب شیراز، فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی، تهران ۱۳۸۷.
- "تاثیر زبانهای ایرانی بر زبان دیگر ملل"، ششمین مجمع بین‌المللی استادان زبان و ادبیات فارسی، تهران ۱۳۸۷.
- "کمربند مقدس ایرانیان و ارمنیان"، نخستین همایش بین‌المللی ارمنی‌شناسی و ایران شناسی، اصفهان ۱۳۸۷.
- "واژه‌های گویشی در متون فارسی پزشکی"، نخستین همایش بین‌المللی زبانها و گویش‌های ایرانی، زاهدان ۱۳۸۷.
- "ایرانشناسی در آلمان"، همایش نگاهی به فرهنگ و جامعه آلمان، دانشکده مطالعات جهان، دانشگاه تهران ۱۳۸۷.
- "نقش و جایگاه گویش‌های ایرانی در خلیج فارس"، دومین همایش دوسالانه بین‌المللی خلیج فارس، تاریخ، فرهنگ و تمدن، دانشگاه تهران، آبان ۱۳۸۸.
- "بازشناسی تعامل فرهنگی ایران و هند بر اساس کتیبه‌های فارسی میانه مکشوفه در هند"، همایش بین‌المللی ایران و هند، دانشکده مطالعات جهان، دانشگاه تهران، ۱۳۸۸.
- "نقش و جایگاه زبانهای ایرانی در قفقاز"، همایش بین‌المللی قفقاز در بستر تاریخ، دانشگاه تبریز مهر ماه ۱۳۸۸.
- "تحول تاریخی در گویش فینی"، اولین همایش فین شناسی، فین ۱۳۸۸.
- "گویش‌های خراسانی در ترجمهٔ قرآن قدس"، اولین همایش ملی آموزش زبان فارسی و زبانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، اسفند ۱۳۸۸.
- "بررسی ریشه شناختی چند فعل در گویش کرمانی"، همایش ملی فرهنگ اسلام و ایران، دانشگاه شهید باهنر کرمان، اردیبهشت ۱۳۸۹.
- "تاریخ ترجمه در ایران باستان"، همایش ملی مطالعات ترجمه، دانشگاه بیرجند، ۱۳۸۹.
- "ذوالقرنین، گزارشی اسطوره شناختی"، همایش کورش هخامنشی و ذوالقرنین، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، خرداد ۱۳۸۹.
- "گنجینهٔ گویش‌های آذری، بررسی و نقد متون"، همایش بین‌المللی نقد و بررسی منابع مطالعاتی آذربایجان، دانشگاه محقق اردبیلی، ۱۳۸۹.
- بررسی دستنویس مناهل الانظار؛ تألیف محمدبن عبدالله لاری"، همایشنامه لارستان کهن، ۱۳۹۱.
- "Old Iranian Languages", Presented in: School of Oriental and African Studies, London, 1994.
- "Some Remarks about Dādestān ī Dēnīg", Third European Conference of Iranian Studies, Cambridge, England, 1995.
- "A Selection of Zoroastrian Writings in Classical and Modern Persian", SOAS, London, 1998
- "Report on Middle Persian Lexicography in Persian Language, International Conference on Middle Iranian Lexicography, University of Rome, 2001.
- “Translations of the Sanskrit Text of Suka Saptati into Persian”, 13th International Conference on Sanskrit, Scotland, ۲۰۰۶.
- “Apostasy in Middle Persian Texts”, Third Biennial Convention on Iranian Studies, Tbilisi, Georgia, 8-10 of June 2007.
- “Verb System in South-Eastern Iranian Dialects”, 6th European Conference of Iranian Studies, Vienna, ۲۰۰۷.
- “Mavlana & the Philosophy of Ancient Iran”, All India Oriental Conference, India, 2008.
- “A Poem by Shah Dā’ī-e Shirazi in Shirazi Dialect of Seventh Century”, International Conference of Iran and the Caucasus: Unity and Diversity, Yerevan, 2008.
- “The Influence of Ancient Iranian Philosophy on the Poems of Rumi”, All-India Oriental Conference, Institute of Sanskrit and Indological Studies, Kurukshetra University, India, 28-30 July 2008.
- “Historiography of Iranshahr During the Sasanian Time”, XXV International Conference on Source Studies and Historiography of Asia and Africa, St. Petersburg, 22-24 April 2009.
- Manichaean Conference, Ireland, 2009.
- The Transition of Holy Wisdom in Zoroastrianism, Salamanca, Spain, 2-5 September 2009.
- “Indo-Persian Relation according to Middle Persian Texts”, International Seminar on Inter Cultural & Inter Religious Dialogue Specially in Buddhism, Hinduism & Islam, Gauhati University, India, 4-6 February 2010.
- “Th Role of Woman in V and VI century Iran as Illustrated by Epics of Shahname”, World Congress for Middle Eastern Studies, Barcelona, 2010.
مقالات تألیف شده برای تاریخ جامع ایران، تألیف مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
ویرایش- «نهضت ترجمه در عهد ساسانی»
- «نهضت تاریخ و جغرافیا در عهد ساسانی»
- «نهضت فلسفه در عهد ساسانی»
- «آرایش و پوشش در ایران باستان»
- «زبان بلخی»
مقالات تألیف شده برای دانشنامه ایران، تألیف مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
ویرایش- «الیمایی»
- «آذرفرنبغ نرسه»
- «ایران خوره شاپور»
- «سر هارولد بیلی»
- «ارث در ایران باستان»
- «اشکانیان»
مقالات تألیف شده برای دائرةالمعارف علوم پزشکی فرهنگستان علوم پزشکی از ۱۳۸۳تا کنون
ویرایش- «احکام نجوم در پزشکی»
- «ابن جوزی»
- «اخلاط اربعه»
مقالات تألیف شده برای دانشنامه ادب فارسی
ویرایش- «دادستان دینی»
- «سرود خسروانی»
- «فرهنگ اویم ایوک»
- "زبان ختنی"
مقالات تألیف شده برای دانشنامه شبه قاره، تألیف فرهنگستان زبان و ادب فارسی
ویرایش- «دمه پده»
- «روابط فرهنگی ایران و هند»
مقالات تألیف شده برای پژوهشکدهٔ مطالعات فرهنگی و اجتماعی
ویرایش- "بازشناسی زمینه‌ها و عناصر بومی و پیش آریایی اندیشه و سیاست شهریاری در ایران"
- "سیاست فرهنگی و مذهبی شاهان عصر ساسانی (دین و سیاست)"
ترجمه‌ها
ویرایش- رمز زدایی از زبان بلخی، پرتوی تازه بر افغانستان باستان، نیکلاس سیمز ویلیامز، مجله زبانشناسی، شماره پیاپی ۳۰، پاییز و زمستان ۱۳۷۹.
- ایرانیان در بابل هخامنشی، تألیف م. دندامایف، ترجمه محمود جعفری دهقی، تهران انتشارات ققنوس ۱۳۹۱.
- ادبیات ختنی، تألیف مائورو مجّی، ترجمه محمود جعفری دهقی، تاریخ ادبیات فارسی، به کوشش رونالد امریک و ماریا ماتسوخ. تهران 1393.
طرح‌های پژوهشی
ویرایش- تاریخ ادبیات پزشکی، طرح مصوب دانشگاه علوم پزشکی شیراز، خاتمه یافته در سال ۱۳۷۲.
- واژه نامه فارسی میانه، طرح مصوب دانشگاه رم، در دست اجرا.
- کتیبه‌های کرتیر ساسانی، طرح مصوب دانشگاه تهران، خاتمه یافته در سال ۱۳۸۷.
- واژه نامهٔ کتیبه‌های فارسی میانه، طرح مصوب دانشگاه تهران در سال ۱۳۸۸، در دست اجرا.
- طرح پژوهشی کتیبه بیستون، طرح مصوب سازمان میراث فرهنگی و دانشگاه تهران، در دست اجرا.
ویرایش کتاب
ویرایش- ذخیره خوارزمشاهی، سید اسماعیل جرجانی، فرهنگستان علوم پزشکی، تهران ۱۳۸۳.
- تاریخ ایران باستان از ورود آریاها تا پایان فرمانرایی هخامنشی، تألیف دکتر شیرین بیانی، انتشارات سمت ۱۳۸۲.
- تاریخ جامع ایران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1393
منابع
ویرایش
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به محمود جعفری دهقی در ویکی‌گفتاورد موجود است.