بیان جهت در آناتومی
معنای اصطلاحات کالبدشناسی که به کار میروند بسته به دوپا یا چهارپا بودن جاندار میتواند تغییر کند. علاوه بر این، برای برخی از جانداران مانند بی مهرگان، برخی از اصطلاحات ممکن است اصلاً معنایی نداشته باشند. به عنوان مثال، حیوانی که به صورت شعاعی متقارن است، هیچ سطح قدامی نخواهد داشت، اما همچنان میتواند توصیفاتی چون ابتدایی و انتهایی داشته باشند. سازمانهای بینالمللی واژگانی را تعیین کردهاند که اغلب به عنوان استاندارد برای زیرشاخههای کالبدشناسی استفاده میشوند. به عنوان مثال، واژگان کالبدشناسی برای انسان و Nomina Anatomica Veterinaria برای حیوانات. اینها به طرفهایی که از اصطلاحات تشریحی استفاده میکنند، مانند کالبدشناسان، دامپزشکان و پزشکان اجازه میدهد تا مجموعه استانداردی از اصطلاحات را برای برقراری ارتباط واضح با موقعیت یک ساختار داشته باشند.
صفحات ویرایش
در کالبدشناسی انسانی، بدن را با سه صفحه متعامد میتوان تقسیم کرد. در تصویربرداری پزشکی، بعضاً به جای واژه «صفحه» از واژههای «دید»، «برش» یا «مقطع» نیز استفاده شدهاست.
۱. صفحه میانی: بدن را به دو نیمه راست و چپ تقسیم میکند.
۲. صفحه تاجی[۱] : بدن را به جلو و پشت افراز میکند.
۳. صفحه افقی : بدن را به بالاتنه و پایینتنه افراز میکند.
صفحه میانی ویرایش
صفحه میانی، ساژیتال (سهمی)[۲] یا چپراستی صفحه ایست عمودی که بدن را به قسمتهای چپ و راست تقسیم میکند. اندامهای نزدیکتر به صفحه ساژیتال را میتوان داخلیتر یا مدیال نامید و اندامهای دورتر را خارجی یا لترال. مانند آنکه چشم داخلیتر از گوش است و گوش لترال یا خارجیتر از چشم.
صفحه تاجی ویرایش
صفحه تاجی (کرونال) یا فرونتال یا پسوپیش صفحه ایست عمودی که بدن را به قسمتهای خَلفی یا پس[۳] و قُدامی یا پیش[۴] تقسیم میکند.[۵] مانند آنکه اعصاب نخاعی که از مهرههای کمری خارج میشوند به دو شاخه تقسیم میشوند شاخه خلفی که به پوست کمر نزدیکتر است را دورسال و شاخه قدامی را که به شکم نزدیکتر است، ونترال مینامند.
صفحه افقی ویرایش
صفحه افقی (هوریزنتال)، آگزیال (محوری)[۶]، عرضی [۷] یا عرضی محوری [۸] یا بالایی-پایینی صفحه ایست که بدن را به قسمتهای تحتانی[۹] یا دمی (کودال) و فوقانی[۱۰] یا سری (کرانیال) تقسیم میکند.[۱۱]
محورها ویرایش
محورهای بدن خطوطی هستند که جاندار حول آنها بالنسبه متقارن است.[۱۲] برای این منظور، دو انتهای جاندار در نظر گرفته میشوند و محور بر اساس آن جهتها نامگذاری میشود. موجودی که از هر دو طرف متقارن است، دارای سه محور اصلی متعامد است. [۱۳] موجودی که گرد است یا متقارن نیست ممکن است محورهای مختلفی داشته باشد.[[۱۳] محورهای اصلی بدن انسان عبارتند از:
- محور جلو-عقبی (قدامی-خلفی) (به انگلیسی: anteroposterior) یا محور پشتی-شکمی (ظهری-بطنی) (به انگلیسی: dorsoventral) یا محور سهمی (به انگلیسی: sagittal)
- محور سری-دمی (به انگلیسی: cephalocaudal) یا (به انگلیسی: craniocaudal) یا محور طولی (به انگلیسی: longitudinal)
- محور چپ-راستی (به انگلیسی: left-right) یا محور افقی (به انگلیسی: horizontal) یا محور جلویی (به انگلیسی: frontal)
ابتدایی و انتهایی ویرایش
ابتدای یک عضو از سمت تنه یا محور اصلی بدن را ابتدا یا پروگزیمال و انتهای آن را انتها یا دیستال مینامند. مانند آنکه در اندام فوقانی بازو پروگزیمال و مچ دست دیستال است. یا در انگشتان بند اول که به کف دست متصل است بند پروگزیمال و بند آخر بند دیستال است.
درونی و بیرونی ویرایش
در اعضایی که حفره مانند یا لوله ای شکل هستند سطح داخلی را درون (اینترنال) و سطح خارجی را بیرونی (اکسترنال) مینامند. مانند روده که مواد غذایی در سطح درونی آن قرار دارند.
دندان ویرایش
هر دندان پنج وجه دارد: وجه زبانی (لینگوال) که به زبان برخورد میکند؛ وجه فکی یا بوکال که به سطح داخلی گونهها برخورد میکند؛ وجه مزیال که به سمت دندان جلویی میباشد؛ وجه دیستال که به سمت دندان عقبی (مانند آسیا) میباشد؛ وجه اکلوزال که دربرابر سطح جونده دندان مقابل قرار میگیرد.
جستارهای وابسته ویرایش
پانویس ویرایش
- ↑ https://dic.irandoc.ac.ir/home/search?utf8=✓&keywords=sagittal+&did=-1&search_type=part[پیوند مرده]
- ↑ Sagittal
- ↑ posterior/dorsal
- ↑ anterior/ventral
- ↑ کتاب
The Human Body in Health and Illness. Barbara Herlihy. 3rd Ed. 2007.
صفحهٔ ۷–۸ - ↑ axial
- ↑ transverse
- ↑ transaxial
- ↑ inferior
- ↑ superior
- ↑ کتاب
The Human Body in Health and Illness. Barbara Herlihy. 3rd Ed. 2007.
صفحهٔ ۸ - ↑ Collins 2020, "axis", accessed 17 July 2020.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ Kardong's 2019, p. 16.