جمهوری مهاباد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''جمهوری کردستانمهاباد''' {{به کردی|کۆماری کوردستانمه‌هاباد}}<ref name=":4">{{یادکرد وب|عنوان=Kurdistan Republic of Mahabad|نشانی=http://i-cias.com/e.o/kurdistan_republic.htm|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2006-03-17|بازبینی=2021-03-12|archive-date=۱۷ مارس ۲۰۰۶|archive-url=https://web.archive.org/web/20060317103140/http://i-cias.com/e.o/kurdistan_republic.htm|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /> یا '''جمهوری مهاباد''' {{به کردی|کۆماری مەهاباد}}<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /><ref name=":6" /><ref name=":7" />نام سیاسی یک [[دولت دست‌نشانده|حکومت دست‌نشانده]] توسط [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|شوروی]]<ref>{{citation|title=The Caucasus - An Introduction|author=Frederik Coene|publisher=Routledge|date=2009|isbn=978-1-135-20302-3|series=Routledge Contemporary Russia and Eastern Europe Series|page=136|quote=As a result, the People's Republic of Azerbaijan and the Kurdish People's Republic (the Republic of Mahabad), two short-lived Soviet puppet states, were set up late in 1945...}}</ref><ref>{{cite book|author=Donald Newton Wilber|title=Iran, Past and Present: From Monarchy to Islamic Republic|publisher=Princeton University Press|page=136|date=2014|isbn=978-1-4008-5747-0|quote=In December the Democratic Party of Azerbaijan, announced the establishment of an autonomous state of Azerbaijan, and at the same time the Russians set up another puppet state, the Kurdish Republic of Mahabad, also in Azerbaijan.}}</ref> در شمال غربی [[ایران]] بود که سه‌شنبه، ۲ بهمن ۱۳۲۴ (برابر با ۲۲ ژانویه ۱۹۴۶) به فرمان رهبر [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|اتحاد جماهیر شوروی]]، [[ژوزف استالین]] تشکیل شد<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فرمان استالین: 'فرقه دموکرات آذربایجان' ایجاد شود|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/fk-fergheh-e08/27414208.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-03-12|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=واکاوی نقش شوروی و انگلستان در ظهور و سقوط جمهوری مهاباد|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/339541/واکاوی-نقش-شوروی-و-انگلستان-در-ظهور-و-سقوط-جمهوری-مهاباد|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-03-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=http://ensani.ir/fa/article/download/339541}}</ref> و کمتر از یک سال و تا پایان حضور نظامی شوروی در شمال‌غرب ایران، یعنی تا ۲۴ آذر ۱۳۲۵ برپا بود. وسعت این جمهوری تنها به چند شهر نزدیک [[مهاباد]] از جمله شهرهای [[بوکان]]، [[پیرانشهر]]، [[اشنویه]]، [[سردشت]] و بخش‌های شمالی نزدیک به شهر [[سقز]] منتهی می‌شد؛ به‌همین دلیل بیشتر این حکومت «جمهوری مهاباد» خوانده می‌شود.<ref name=":7">{{یادکرد وب|عنوان=آیا «جمهوری مهاباد» جدایی‌طلب بود؟|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/fk-fergheh-e20/27447454.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-03-12|کد زبان=fa}}</ref><ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.radiofarda.com/content/fk-fergheh-e20/27447454.html|عنوان=عملکرد «جمهوری کردستان» و رابطه این تشکیلات با تبریز|ناشر=رادیو فردا|تاریخ=۲۵ دسامبر ۲۰۱۵|تاریخ بازبینی=۶ ژانویه ۲۰۱۶}}</ref> البته در نقشه‌های قدیمی مربوط به محدوده این جمهوری، شهرهای [[نقده]] و [[ماکو]] و بخشی از شهرستان‌های [[شهرستان میاندوآب|میاندوآب]]، [[شهرستان ارومیه|ارومیه]]، [[شهرستان سلماس|سلماس]]، [[شهرستان خوی|خوی]]، [[شهرستان چالدران|چالدران]] و [[شهرستان ماکو|ماکو]] نیز در محدوده این جمهوری نشان داده‌شده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.iranicaonline.org/uploads/files/azerbaijan_5_fig3.jpg|عنوان=نقشه جمهوری مهاباد یا جمهوری کردستان}}</ref>

مرکز این جمهوری در شهر [[مهاباد]] و رهبر این حکومت [[قاضی محمد]] بود.<ref name=":6">{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.mediya.net/siyaset/05/jomhuriye-mahabad-220105.htm|عنوان=جمهوری مهاباد|ناشر=میدیا|تاریخ=۲۰۰۵|تاریخ بازبینی=۲۹ اوت ۲۰۱۷}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=مقایسه قاضی محمد و میرزا کوچک‌خان جنگلی|نشانی=https://www.ikhrw.com/article/قاضی-محمد-و-میرزا-کوچک-خان-جنگلی/|وبگاه=دیدبان حقوق بشر کردستان ایران|تاریخ=2020-04-03|بازبینی=2021-03-12|کد زبان=fa-IR}}</ref>هدف انجمن سری که در مهاباد فعالیت می‌کرد، تشکیل «کردستان بزرگ» بود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان= «کردستان بزرگ»؛ رؤیای یک انجمن سری در مهاباد|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/fk-fergheh-e16/27438465.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-11-19|کد زبان=fa}}</ref> سرود [[ای رقیب]] برای اولین بار توسط این حکومت به عنوان سرود ملی آن اعلام شد. [[ای رقیب]] توسط [[دلدار|یونس رئوف (دلدار)]] سروده شده‌استشده‌است، که همیشه توسط تاریخ‌نگاران غربی به‌رسمیت شناخته نمی‌شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The poet Dildar, writer of the Kurdish national anthem “EY REQÎB” (his life and struggle)-ARK NEWS|نشانی=https://www.arknews.net/en/node/27123|وبگاه=www.arknews.net|بازبینی=2021-09-07|کد زبان=en}}</ref><ref>{{Citation|title="Ey, Reqîb!" - National Anthem of Kurds|url=https://www.youtube.com/watch?v=Of-cwz22lK8|accessdate=2021-09-07|language=fa-IR}}</ref>

برخی احزاب، سازمان‌ها و نهادهای مدافع [[ملی‌گرایی کردی|کُردگرایی]] ادعا دارند که نام این [[دولت دست‌نشانده|حکومت دست‌نشانده]]، جمهوری کردستان بوده‌است<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=ته‌مه‌نی کۆماری کوردستان بووه ٧٤ ساڵ {{!}} AvaToday|نشانی=https://avatoday.net/index.php/fa/node/8501|وبگاه=avatoday.net|بازبینی=2021-03-12}}</ref><ref name=":1">{{Cite journal|last=Yassin|first=Borhan|date=1999|title=کۆماری کوردستان له سیاقی په‌یوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌کاندا|url=https://portal.research.lu.se/portal/en/publications/----(8b10efa0-8754-4bf0-9fe3-64cddc34faee).html|language=Other}}</ref><ref name=":3">{{یادکرد وب|عنوان=ئایین و سیاسه‌ت له سه‌رده‌می کۆمهڵهٔ ژ. ک و کۆماری کوردستاندا|نشانی=https://www.kurdistanc.com/Islamic/details.aspx?jimare=5115|وبگاه=www.kurdistanc.com|بازبینی=2021-03-12}}</ref> که مورخان غربی این ادعا را به‌رسمیت نمی‌شناسند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=https://archive.org/details/ideologypowerinm0000unse/page/399/mode/2up}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=https://www.worldcat.org/title/kurdish-nationalist-movement-opportunity-mobilization-and-identity/oclc/61425259}}</ref><ref>{{cite book|author=Donald Newton Wilber|title=Iran, Past and Present: From Monarchy to Islamic Republic|publisher=Princeton University Press|page=136|date=2014|isbn=978-1-4008-5747-0|quote=In December the Democratic Party of Azerbaijan, announced the establishment of an autonomous state of Azerbaijan, and at the same time the Russians set up another puppet state, the Kurdish Republic of Mahabad, also in Azerbaijan.}}</ref><ref>{{citation|title=The Caucasus - An Introduction|author=Frederik Coene|publisher=Routledge|date=2009|isbn=978-1-135-20302-3|series=Routledge Contemporary Russia and Eastern Europe Series|page=136|quote=As a result, the People's Republic of Azerbaijan and the Kurdish People's Republic (the Republic of Mahabad), two short-lived Soviet puppet states, were set up late in 1945...}}</ref>

همچنین برخی از [[ملی‌گرایی کردی|کردگرایان]] معتقدند که جمهوری مهاباد با هدف [[تجزیه‌طلبی|جدایی‌خواهی]] نبوده و در «چارچوب کشور ایران» تشکیل شده بود، اما با توجه به اسناد تاریخی موجود،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=From the Mahabad Republic to Independence Referendum: A Visual History of Kurdish Political Movements in Iran - The Idea of Iran|نشانی=http://www.theideaofiran.com/from-the-mahabad-republic-to-independence-referendum-a-visual-history-of-iranian-kurdistan|وبگاه=www.theideaofiran.com|بازبینی=2021-10-26}}{{پیوند مرده}}</ref> هیچ‌گاه [[پرچم ایران]] در کنار پرچم حزبی و خودمختاری و ملی این جمهوری قرار نداشت بلکه هدف، تشکیل یک [[کشور مستقل]] به نام «کردستان» بود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=From the Mahabad Republic to Independence Referendum: A Visual History of Kurdish Political Movements in Iran - The Idea of Iran|نشانی=http://www.theideaofiran.com/from-the-mahabad-republic-to-independence-referendum-a-visual-history-of-iranian-kurdistan|وبگاه=www.theideaofiran.com|بازبینی=2021-10-26}}{{پیوند مرده}}</ref><ref name=":5">{{یادکرد وب|عنوان=واکاوی یک واقعه تاریخی؛ جمهوری مهاباد از ظهور تا سقوط|نشانی=https://www.dana.ir/news/1285607.html/واکاوی-یک-واقعه-تاریخی--جمهوری-مهاباد-از-ظهور-تا-سقوط|وبگاه=شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا|بازبینی=2021-10-26|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=آیا «جمهوری مهاباد» جدایی‌طلب بود؟|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/fk-fergheh-e20/27447454.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-06-27|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=پروهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ایران|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/download/339541|عنوان=واکاوی نقش شوروی و انگلستان در ظهور و سقوط جمهوری مهاباد}}</ref>

پرونده:Republic of Mahabad - Tehran Mosavar 1947 April - 1.jpg|مجله هفتگی تهران مصور - اردیبهشت سال ۱۳۲۶ - نقشه تجزیه طلبی و کردستان مستقل در مهاباد! (در این صفحه‌ی مجله، جمهوری کردستان نامیده شده است)