ویکی‌پدیا

سبزوار: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
جز ویرایش‌های دارای حسن نیت Ghalb-sabz (بحث) برگردانی شد: بنابر Special:Diff/37563852/37564244
برچسب‌ها: توینکل خنثی‌سازی
جزبدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: واگردانی دستی متن دارای ویکی‌متن نامتناظر پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۲۲:
|نام‌محلی=
|نام‌های‌دیگر=
|نام‌های‌قدیمی= ساسویه،<ref>{{یادکرد وب|عنوان= ساسویه در لغت نامه دهخدا|نشانی=https://vajehyab.com/dehkhoda/ساسویه%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D9%88%DB%8C%D9%87/news/15986|وبگاه=واژه یاب|بازبینی=2023-07-06}}</ref> ساسان آباد<ref>{{یادکرد وب|عنوان= ساسان آباد در لغت نامه دهخدا|نشانی=https://vajehyab.com/dehkhoda/ساسان%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86-آباد%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF?q=ساسان%20آبادD8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%20%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF|وبگاه=واژه یاب|بازبینی=2023-07-06}}</ref> و بیهق<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =چهل و یک}}</ref>
|سال‌شهرشدن=
|سال تأسیس شهرداری= ۱۳۱۵<ref name="daraje">{{یادکرد وب|تاریخ=تیر ۱۳۹۹|وبگاه=سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور|نشانی=https://imo.org.ir/modules/GetFile.aspx?Source=T_tblHuman&file=tblHuman_fldFile_9.pdf|عنوان=درجه جمعیت و سال تأسیس شهرداری‌ها}}</ref>
خط ۲۹:
|زبان=فارسی
|مذهب=شیعه
|مساحت= ۳ هزار و ۷۵۴ هکتار (برابر با ۳۷/۵ کیلومتر مربع)<ref name="Masahat">{{یادکرد وب |عنوان=مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در خصوص طرح جامع شهر سبزوار |ناشر=مرکز پژوهش‌های مجلس |نشانی= https://www.irna.ir/news/84159842/۲۰%DB%B2%DB%B0-درصد%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-ساختمان%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86-های%D9%87%D8%A7%DB%8C-شهر%D8%B4%D9%87%D8%B1-سبزوار%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1-به%D8%A8%D9%87-مقاوم%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85-سازی%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-نیاز%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2-دارد%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF |تاریخ بازدید=۲۴ خرداد ۱۳۹۹}}</ref>
|ارتفاع=۹۷۷٫۶ متر
|میانگین‌دما=۱۸۰٫۳ سانتی‌گراد<ref name="salname98"/>
|میانگین‌بارش‌سالانه= ۱۷۷٫۷ میلی‌متر<ref name="salname98">{{یادکرد وب |نشانی=https://salnameh.sci.org.ir/ |عنوان=سالنامهٔ آماری ۱۳۹۸ خراسان رضوی |بازبینی=4 مارس 2021 |archive-date=23 ژوئن 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150623021244/http://salnameh.sci.org.ir/ }}</ref>
|شمارروزهای‌یخبندان=
|شهردار = موسی رجب‌زاده<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://www.irna.ir/news/84619529/حکم-شهردار-سبزوار-امضا-شد |عنوان= حکم شهردار سبزوار امضا شد| تاریخ=۲۹ دی ۱۴۰۰ }}</ref>
|ره‌آورد= کلوچه زنجبیلی، انواع خشکبار، [[زعفران]]، [[پسته]]، [[زیره سبز]]، [[آلو]]، [[پنبه]]
|پیش‌شماره=۰۵۱
| پلاک اتومبیل = {{IRN}}۳۲ ج{{سخ}}{{IRN}}۴۲ ن{{سخ}}{{IRN}}۳۶ م{{سخ}}{{IRN}}۷۴ ل
خط ۴۴:
|اندازه نشان‌واره =120px
}}
'''سَبزِوار''' ({{تلفظ|Sabzevar.ogg}}) از پرجمعیت‌ترین'''بزرگ ترین''' شهرهای [[شرق ایران]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=سبزواربرای چهارمینباز شهرآفرینی پرطرح‌های جمعیتحاشیه شرقسبزوار ایران۵۰۰ /میلیارد نگاهیریال بهاعتبار نتایجنیاز سرشماری سال ۹۵ در غرب خراسان رضویاست|نشانی=httphttps://asrarnamehwww.comimna.ir/news/15986504363/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1-%DB%B5%DB%B0%DB%B0-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1|وبگاه=مجله اینترنتی اسرارنامهایمنا|بازبینی=2023-07-06}}</ref>. یکی از '''نمادهای''' [[تاریخ ایران|تاریخ و علم ایران]]،<ref>[http://www.ettelaat.com/etiran سبزوار؛ نماد تاریخ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180903050138/http://www.ettelaat.com/etiran/ |date=۳ سپتامبر ۲۰۱۸ }}/?p=35481</ref> از قطب‌های '''ممتازِ''' [[تجارت]] و [[اقتصاد]] در [[ایران]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نگاهی به بازار سنتی سبزوار شهر دیرینه‌هایدیرینه های پایدار قطب اقتصادی و تجاری خراسان و ایران|نشانی=http://asrarnameh.com/news/4064|وبگاه=اسرارنامه|بازبینی=2023-07-06}}</ref> قطب '''فرهنگی''' [[خراسان بزرگ]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آداب و رسوم نوروز در دارالمومنین سبزوار ریشه فرهنگی خراسان|نشانی=http://www.asrarnameh.com/lifestyle/1606|وبگاه=مجله اینترنتی اسرارنامه|بازبینی=2023-07-06}}</ref> '''پایتخت''' حکومت [[سربداران]] به عنوان بزرگ‌ترینبزرگترین [[جنبش]] ظلم‌ستیزی'''ظلم ستیزی''' و عدالتخواهی [[ایرانیان]] در برابر بیگانگان،[[بیگانگان]]،<ref>پتروشفسکی، ای، پ، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمه کریم کشاورز، مؤسسه مطالعاتی و تحقیقات اجتماعی، ۱۳۳۴</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=سبزوار؛ پایتخت حکومت سربداران و سرزمین گنجینه‌های شعر|نشانی=https://www.isna.ir/news/1402010300954/سبزوار%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1-پایتخت%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA-حکومت%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-سربداران%D8%B3%D8%B1%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-و%D9%88-سرزمین%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-گنجینه%DA%AF%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%86%D9%87-های%D9%87%D8%A7%DB%8C-شعر%D8%B4%D8%B9%D8%B1|وبگاه=ایسنا|بازبینی=2023-07-06}}</ref> '''پایتخت''' [[نثر فارسی،فارسی]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با لقبلقب‌ شهرهای ایران|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/919411/آشنایی%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-با%D8%A8%D8%A7-لقب‌%D9%84%D9%82%D8%A8%E2%80%8C-شهرهای%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86|وبگاه=تابناک|بازبینی=2023-07-06}}</ref> شهر '''دیرینه‌های پایدار''' و دانشوران بیدار،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=با لقب‌ شهرهای مختلف ایران آشنا شوید |نشانی=https://tabnakjavan.com/fa/news/8622/%D8%A8%D8%A7-%D9%84%D9%82%D8%A8%E2%80%8C-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7-%D8%B4%D9%88%DB%8C%D8%AF|وبگاه=تابناک جوان|بازبینی=2023-07-06}}</ref> مهد [[تیم ملی هندبال ایران|هندبال ایران]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=سبزوار مهد هندبال کشور است|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/1076398/سبزوار%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1-مهد%D9%85%D9%87%D8%AF-هندبال%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%84-کشور%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-است%D8%A7%D8%B3%D8%AA|وبگاه=خبرگزاری مهر|بازبینی=2023-07-06}}</ref> از '''شهرهای''' [[راه ابریشم]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان= شهرهای ایران سهم قابل توجه ای در مسیر جاده ابریشم دارند|نشانی=https://diyarmirza.ir/1396/02/شهرهای%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-ایران%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-سهم%D8%B3%D9%87%D9%85-قابل%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84-توجه%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-ای%D8%A7%DB%8C-در%D8%AF%D8%B1-مسیر%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-جا%D8%AC%D8%A7/|وبگاه= دیار میرزا|بازبینی=2023-07-06}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =چهل و یک}}</ref> مهم‌ترینمهم ترین شهر '''ارتباطی''' [[شرق ایران]] ([[۵ ]][[راه]] اصلی)،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=سبزوار کانون ارتباطی و مواصلاتی شرق ایران |نشانی=https://www.asrarnameh.com/news/242|وبگاه=مجله اینترنتی اسرارنامه|بازبینی=2023-07-06}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=سبزوار کانون ارتباطی و مواصلاتی شرق ایران |نشانی=http://synopticclimate.ir/post/458|وبگاه=اقلیم‌شناسیاقلیم شناسی سینوپتیک|بازبینی=2023-07-06}}</ref>'''مرکز''' [[شهرستان سبزوار]]، سومیندومین شهر '''بزرگ''' [[استان‌های خراسان]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=۲۰ درصد ساختمان‌های شهر سبزوار به مقاوم‌سازی نیاز دارد |ناشر= ایرنا |نشانی= https://www.irna.ir/news/84159842/۲۰%DB%B2%DB%B0-درصد%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-ساختمان%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86-های%D9%87%D8%A7%DB%8C-شهر%D8%B4%D9%87%D8%B1-سبزوار%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1-به%D8%A8%D9%87-مقاوم%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85-سازی%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-نیاز%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2-دارد%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF |تاریخ بازدید=۲۴ خرداد ۱۳۹۹}}</ref> چهارمینسومین شهر '''بزرگ''' [[شرق ایران]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=برای بازآفرینیباز آفرینی طرح‌های حاشیه سبزوار ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است|نشانی=https://www.imna.ir/news/504363/برای%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-باز%D8%A8%D8%A7%D8%B2-آفرینی%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C-طرح%D8%B7%D8%B1%D8%AD-های%D9%87%D8%A7%DB%8C-حاشیه%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87-سبزوار%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1-۵۰۰%DB%B5%DB%B0%DB%B0-میلیارد%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF-ریال%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84-اعتبار%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1|وبگاه=ایمنا|بازبینی=2023-07-06}}</ref> پس از [[مشهد]] و [[زاهدان]] و '''مرکز''' [[استان|استان پیشنهادی]] [[طرح‌های پیشنهادی برای تقسیمات کشوری در ایران#استان خراسان غربی یا سربداران|خراسان غربی (سربداران)]] از سال '''۱۳۵۴''' تا به '''امروز''' است. سبزوار با نام‌های [[باستانی]] و [[تاریخی]] ساسویه،'''ساسویه'''،<ref>{{یادکرد وب|عنوان= ساسویه در لغت نامه دهخدا|نشانی=https://vajehyab.com/dehkhoda/ساسویه%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D9%88%DB%8C%D9%87/news/15986|وبگاه=واژه یاب|بازبینی=2023-07-06}}</ref> '''ساسان آباد،آباد'''،<ref>{{یادکرد وب|عنوان= ساسان آباد در لغت نامه دهخدا|نشانی=https://vajehyab.com/dehkhoda/ساسان%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86-آباد%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF?q=ساسان%20آبادD8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%20%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF|وبگاه=واژه یاب|بازبینی=2023-07-06}}</ref> و '''بیهق'''<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =چهل و یک}}</ref> از مهم‌ترین '''مراکز''' [[جمعیت|جمعیتی]]، [[دانشگاهی]]، [[فرهنگی]]، [[تجاری]]، [[فهرست جاده‌هایجاده های ایران|ارتباطی]]، [[اسلامی]] و [[تاریخی]]، [[شرق ایران]] محسوب می‌گردد.<ref>[http://www.ettelaat.com/etiran سبزوار؛ نماد تاریخ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180903050138/http://www.ettelaat.com/etiran/ |date=۳ سپتامبر ۲۰۱۸ }}/?p=35481</ref> مراکز '''علمی''' و دانشگاهی و همچنین حوزه‌های علمیهٔ این شهر از '''قدمتی دیرینه''' برخوردارند. از [[مدرسه فخریه]] [[سبزوار]] به عنوان قدیمی‌ترین قدیمی ترین مدرسه [[ایران]] یاد می‌شودمی شود.{{مدرک|}}
[[دانشگاه علوم پزشکی سبزوار]]، [[دانشگاه حکیم سبزواری]] و [[دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار|دانشگاه آزاد اسلامی]] دانشگاه‌های مهم این شهر می‌باشند. هم‌اکنون '''۱۴''' دانشگاه و مؤسسهٔ آموزش عالی بزرگ در این '''شهر''' مشغول به کار می‌باشند.
پس از [[حمله مغول به سلطنت خوارزمشاه|حملهٔ مغول به سلطنت خوارزمشاه]]، حکومت [[سربداران]] ایجاد گردید که رهبری '''سیاسی''' و نظامی آنها را [[عبدالرزاق باشتینی]] و رهبری '''مذهبی''' و معنوی‌شان را [[شیخ خلیفه مازندرانی|شیخ خلیفهٔ مازندرانی]] بر عهده داشت. مدتی بر قسمت‌هایی از [[ایران]] حکومت کرد و مرکز این حکومت '''سبزوار''' بود. حکومت [[سربداران]] اولین حکومت با گرایش '''شیعهٔ دوازده‌امامی''' در [[ایران]] بود.
 
== نام سبزوار ==
خط ۵۳:
 
=== سیر حیات تاریخی ===
[[فتوح‌البلدان]] تألیف [[احمدبن یحیی بلاذری|احمد بلاذری]] (درگذشته به ۲۷۹ هجری) یکی از کهن‌ترین منابعی است که از بیهق نام برده؛ در بخشی از این کتاب که از فتح خراسان به دست سپاهیان [[عبدالله بن عامر|ابن عامر]]، در حدود ۳۰ یا ۳۱ هجری<ref name="ReferenceA"/> خبر می‌دهد و در مورد فتح رستاق بیهق نوشته‌است که ابن عامر، گروهی را به فرماندهی فردی به نام اسود بن کلثوم عدوی برای فتح بیهق فرستاد. و ادامه می‌دهد که بیهق، از رستاق‌های نیشابور است. <ref>{{یادکرد |کتاب=فتوح البلدان |نویسنده=لاحمد بن یحیی بن جابر البغدادی (اشهیر بالبلاذری) |ناشر=دار و مکتبه الهلال|شهر=بیروت |سال=۱۹۸۸|صفحه= ص۳۹۱}}</ref> در نیمه اول قرن دوم هجری، یحیی بن زید علوی از این ناحیه به خونخواهی پدرش قیام کرد و سرانجام در ''جوزجان'' به دست نصر بن سیار، کشته شد.<ref>{{یادکرد |کتاب=دائرةالمعارف بزرگ اسلامی |نویسنده= |ترجمه= زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی |ناشر= مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی |شهر=تهران |سال=۱۳۸۳ |صفحه= ج۱۳، ص۴۷۴}}</ref> منابع تاریخی از همراهی اهالی بیهق با نیروهای احمد بن عبدالله خُجستانی بر ضد [[صفاریان]] خبر می‌دهند.<ref>{{یادکرد|نویسنده=مرتضی دانشیار| عنوان = رقابت‌های محلی در بیهق؛ ریشه‌های سیاسی سده‌های سوم تا هفتم هجری|ترجمه=|نشریه=پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی|تاریخ= بهار و تابستان ۱۳۹۰|شماره=سال هفتم، شماره سیزدهم|صفحه=ص۳۲}}</ref> در حدود ۴۷۶ هجری، روستای ''طرز'' شاهد حضور [[حسن صباح]] برای دعوت مردم به کیش خود این منطقه بود؛ [[اسماعیلیان]] مدتی در این منطقه فعالیت داشتند و گسیل نیروهای نظامی در سال ۵۲۰ هجری و در زمان سنجر سلجوقی، حضور آنان را در بیهق رقم زد. بیهق، در نیمه سده ششم بیهق با هجوم غزها و غارت و قحطی ناشی از آن دست به گریبان بود. همچنین تاریخ‌نگاران بر آبادانی و رونق فعالیت‌های کشاورزی، تولید برخی مصنوعات و وجود معدن‌های طلا و مس در این منطقه اشاره نموده‌اند؛ و سرانجام در سال ۶۱۷ هجری، ناحیهٔ بیهق همچون سایر نواحی خراسان، با کشتارگری و غارت مغولان رو به رو شد و آسیب‌های بسیاری از آن دید.<ref>{{یادکرد |کتاب=دائرةالمعارف بزرگ اسلامی |نویسنده= |ترجمه= زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی |ناشر= مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی |شهر=تهران |سال=۱۳۸۳ |صفحه= ج۱۳، ص۴۷۴–۴۷۵}}</ref> در اواخر دهه چهارم قرن هشت هجری، جنبشی که از قریهٔ باشتین بر علیه [[ایلخانان مغول]] آغاز شده بود سرتاسر بیهق را فرا گرفت و در پی آن؛ ''عبدالرزاق باشتینی''، حکومت موسوم به سربداران را پس از تصرف شهر سبزوار در سال ۷۳۷ هجری، برپای نمود.<ref>{{یادکرد |کتاب=اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در قرن هشتم هجری |نویسنده= ابوالفضل نبئی |ناشر= دانشگاه فردوسی |شهر= مشهد |سال=۱۳۷۵ |صفحه= ص۱۰۳}}</ref> برافتادن سربداریان با ظهور تیمور گورکانی و قدرت یافتن او در خراسان همراه گردید و در دوره [[تیموریان]]، به تدریج نام ''سبزوار'' (مرکز ولایت در آن دوران) به جای ''بیهق'' می‌نشیند.<ref>{{یادکرد |کتاب=دائرةالمعارف بزرگ اسلامی |نویسنده= |ترجمه= زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی |ناشر= مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی |شهر=تهران |سال=۱۳۸۳ |صفحه= ج۱۳، ص۴۷۵}}</ref>
 
== بنای سبزوار ==
چند روایت در باب بنای سبزوار ذکر شده‌است:
سطر ۷۸ ⟵ ۷۷:
}}
[[پرونده:مناره خسروجرد.jpg|250px|چپ|بندانگشتی| نمایی از بنای تاریخی [[مناره خسروگرد]] (قدمت: سده ۶ هجری قمری)، در حومه جنوبی روستای [[خسروجرد (سبزوار)|خسروجرد]] (در ۵ کیلومتری غرب شهر سبزوار کنونی)؛ پیش از سبزوار، خسروجرد (خسروگرد) مرکز ولایت بیهق بوده‌است.]]
== تشکیل استان خراسان غربی (سربداران) ==
نام استانی پیشنهادی به نام '''خراسان غربی'''<ref>{{یادکرد وب|عنوان=سبزوار؛ مرکز خراسان غربی در آینده ای دور یا نزدیک|نشانی=https://www.farsnews.ir/news/13960612001728/سبزوار-مرکز-خراسان-غربی-در-آینده-ای-دور-یا-نزدیک|وبگاه=خبرگزاری فارس|تاریخ=2017-09-04|بازبینی=2022-09-01}}</ref> به مرکزیت شهر '''[[سبزوار]]''' است. سبزوار دومین شهر '''بزرگ''' [[استان‌های خراسان]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در خصوص طرح جامع شهر سبزوار |ناشر=مرکز پژوهش‌های مجلس |نشانی= https://www.irna.ir/news/84159842/%DB%B2%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF |تاریخ بازدید=۲۴ خرداد ۱۳۹۹}}</ref> سومین شهر '''بزرگ''' [[شرق ایران]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=برای باز آفرینی طرح‌های حاشیه سبزوار ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است|نشانی=https://www.imna.ir/news/504363/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1-%DB%B5%DB%B0%DB%B0-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1|وبگاه=ایمنا|بازبینی=2023-07-06}}</ref> و بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر نیمه غربی [[استان خراسان رضوی]] است. طرح استان شدن سبزوار به زمان اولین مطالعات آمایش سرزمینی ایران که در سال ۱۳۵۴ توسط شرکت ست کوپ [[فرانسه]] و به سفارش وزارت کشور وقت انجام گردید بازمی‌گردد، در این مطالعات صراحتاً به این موضوع پرداخته شد؛ این طرح در زمان تقسیم خراسان بزرگ و در ابتدا با نام '''استان خراسان غربی''' دوباره مطرح گردید. [[مرتضی خیرآبادی]] نماینده [[حوزه انتخابیه سبزوار]] در [[مجلس ششم]] با اشاره به کار کارشناسی وزارت کشور درخصوص تقسیم خراسان در دهه هفتاد اظهار داشت که وزارت کشور بعد از مطالعات زیاد و بررسی شاخص‌های مختلف تقسیم و متغیرهای مختلف برای هر شاخص با تحلیل نظام سکونت گاهی هر [[حوزه آبریز]] و سطوح [[سلسله مراتب]] سکونت گاهی و استفاده از مدل گاتمن و به‌کارگیری قانون رتبه و رایلی در تعیین حوزه نفوذ شهرها، همراه با آینده نگری و افقی حداقل(۱۰) ساله اعلام کرده‌است که استان خراسان می‌بایست به ۵ استان تقسیم شود و کلمه «می‌بایست» بارها در اعلام نتایج کارشناسی مورد تأکید قرار گرفته‌است.<ref>http://rooznamehrasmi.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=5781</ref>
 
[[مرتضی خیرآبادی]] در ادامه اظهار داشت نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی! دراعلام نظر کارشناسی تهیه شده در زمان جناب [[عبدالله نوری]] می‌گویند عدم توجه به [[شهرستان سبزوار]] از لحاظ ژئوپلتیکی می‌تواند عواقب بدی را متوجه شهر [[مشهد]]، [[تهران]] و [[شاهرود]] نماید و سنگر غرب خراسان، شهر [[سبزوار]] از گذشته‌های دور ثابت کرده که همواره سنگربان و پشتیبان نواحی شرق، جنوب و شمال [[خراسان]] بوده‌است و تشکیل '''استان خراسان غربی''' از لحاظ اپولوژیکی، شبکه شهری، مسایل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و قومی دارای بالاترین اهمیت می‌باشد. وانگهی در فاصله مشهد تا تهران به جز سمنان در این فاصله ۱۰۰۰ کیلومتری خصوصاً در غرب خراسان خلأئی ایجاد می‌شود که از نظر امنیتی سیاسی مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت و نظام سلسله مراتب سکونت گاهی بهنگام [[غرب]] [[خراسان]] به چند استان از نظر [[جغرافیای سیاسی]] اینطور حکم می‌کند که تمام نواحی استان پهناور خراسان تقویت شود و حوزه کالشور و [[دشت کویر]] [[غرب]] [[خراسان]] که از نظر [[امنیت ملی]] و پشتیبانی مرزی جایگاه خطیری دارد، مورد توجه مسئولین قرار گیرد و از همین [[غرب]] [[خراسان]] چه شاعران، حکیمان و علمای والا مقامی که ظهور پیدا نکرده‌اند که هر کدام برای خود تاریخی جداگانه و تعاملی بس خطیر دارند. حکیم [[حاج ملاهادی سبزواری]]، عطاملک جوینی، [[ابوالحسن بیهقی]]، [[ابوالفضل بیهقی]]، [[محمود دولت‌آبادی]]، [[محمد تقی شریعتی]]، [[قاسم غنی]]، [[ابن یمین فریومدی]]، خواجه نظام الملک و از همه مهم‌تر ستاره سرخ کویر مزینان، [[دکتر علی شریعتی]].<ref>http://rooznamehrasmi.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=5781</ref>
 
[[مرتضی خیرآبادی]] همچنین اظهار داشت همکاران عزیز! مردمان [[سبزوار]] مردمان غیوری هستند که رایت [[فرهنگ]] و [[تمدن]] را پیشه خود گرفته‌اند. اینک من به پیمانی که با شما بسته‌ام پای می‌فشارم که دفاع از [[حقوق اساسی]]، بنیانی و اولیه مردم [[سبزوار]] را در طول مدت نمایندگی از طریق روش‌های خردمندانه پیش برده‌ام و سخت معتقد هستم که انتخاب [[سبزوار]] در مرکزیت '''استان خراسان غربی''' عین عدل است و در راه اجرای عدل، به فضل خداوند چنان آرش از بذل جان و تنم دریغ نورزیده‌ام که این کمترین هدیه است.<ref>http://rooznamehrasmi.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=5781</ref>
 
[[حسن سیدآبادی]] دیگر نماینده [[حوزه انتخابیه سبزوار]] نیز اظهار داشت که بحث تقسیم استان خراسان کمتر از ۵ استان امروز یقین بدانیم که با تنش‌های گسترده مواجه خواهد شد.<ref>http://rooznamehrasmi.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=5781</ref> [[حسن سیدآبادی]] همچنین در نطق پیش از دستور خود اظهار داشت که هیچ شهرستانی در استان خراسان از نظر جمعیت، وسعت، تعداد بخش، تعداد دانشگاه، تعداد دانشجو و سایر ساختارهای زیربنایی، در حد [[سبزوار]] نیست. وی در پایان اظهار داشت: من بار دیگر هشدار می‌دهم که ما۵۰۰ هزار نفر مردم [[سبزوار]]، تحت هیچ شرایطی نسبت به حقوق خود کوتاه نخواهیم آمد؛ زیرا استان شدن [[سبزوار]] که دومین شهر بزرگ پس از مشهد مقدس است حق مسلم ماست و در جهت احقاق حق نیز همچنان سربداریم.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=هشدار جدی نماینده سبزوار دربارهٔ تقسیم خراسان|نشانی=https://jamejamonline.ir/fa/news/173/هشدار-جدی-نماینده-سبزوار-درباره-تقسیم-خراسان|وبگاه=جام‌جم‌آنلاین|بازبینی=2022-09-01|کد زبان=fa|تاریخ=۱۳۸۰-۰۷-۱۴}}</ref>
 
پس از تقسیم خراسان و ناکام ماندن این طرح مخالفت‌های گسترده‌ای در سبزوار شکل گرفت<ref>{{یادکرد وب|عنوان= «حادثه: سبزوار؛ و حقایقی که بازهم نادیده گرفته شد…»|نشانی=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/483232/حادثه-سبزوار-و-حقایقی-که-باز-هم-نادیده-گرفته-شد|وبگاه=وب‌سایت نورمگز|بازبینی=2022-09-01|کد زبان=fa|تاریخ=شهریور ۱۳۸۰}}</ref> و بازاریان سبزوار در اعتراض به طرح تقسیم خراسان با تعطیل کردن مغازه‌های خود و تجمع در خیابان‌های اصلی شهر، واکنش خود را نسبت به این تصمیم اعلام کردند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=در پی اعتراض به طرح تقسیم استان خراسان بازار سبزوار تعطیل شد|نشانی=https://jamejamonline.ir/fa/news/5296/در-پی-اعتراض-به-طرح-تقسیم-استان-خراسان-بازار-سبزوار-تعطیل-شد|وبگاه=جام‌جم‌آنلاین|بازبینی=2022-09-01|کد زبان=fa|تاریخ=۱۳۸۰-۱۱-۱۴}}</ref> در ناآرامی‌های به‌پاشده پس از ناکام ماندن این طرح، حداقل دو نفر کشته و بیش از ده نفر زخمی شدند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=ALI AKBAR DAREINI |نشانی=http://www.highbeam.com/doc/1P1-46575127.html |عنوان=2 Killed in Iran Rioting |ناشر=AP Online |تاریخ=08-30-2001 |accessdate=۱۰ دسامبر ۲۰۱۴ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924181128/http://www.highbeam.com/doc/1P1-46575127.html |archivedate=۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵ |dead-url=yes}}</ref> از جمله دلایل استان نشدن سبزوار تعداد کم شهرستان‌های اطراف [[شهرستان سبزوار]] اعلام شده بود. این طرح سپس به فراموشی سپرده شد تا اینکه با ارتقای بخش‌های [[شهرستان جوین|جوین]]، [[شهرستان جغتای|جغتای]]، [[شهرستان خوشاب|خوشاب]] و [[شهرستان داورزن|داورزن]] به شهرستان، طرح استان شدن سبزوار مجدداً برسر زبان‌ها افتاد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://sabzevaronline.com/notes.php?id=553|عنوان = دورنمای استان شدن سبزوار|ناشر = سبزوار آنلاین|تاریخ = ۱۸ آذر ۱۳۸۹|تاریخ بازدید = ۱۰ ژانویه ۲۰۱۳|archiveurl = https://web.archive.org/web/20121111014556/http://sabzevaronline.com/notes.php?id=553|archivedate = ۱۱ نوامبر ۲۰۱۲|dead-url = yes}}</ref> بر این اساس نمایندگان مردم شهرستان‌های مذکور در مجلس هشتم در نامه‌ای به [[محمود احمدی‌نژاد]] رئیس‌جمهور وقت خواستار تشکیل '''استان سربداران''' شدند. از جمله دلایل این درخواست، استحقاق ارتقای منطقه در طرح [[آمایش سرزمین]]، پتانسیل بالای منطقه، پیشینه فرهنگی و تاریخی و قیام سربداران و جلوگیری از مهاجرت و [[حاشیه نشینی]] در این منطقه نام برده شده‌است<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = http://www.rovzane.com/blog/show/متن-نامه-ی-نمایندگان-سبزوار-به-رئیس-جمهور-.html |عنوان = نامه نمایندگان سبزوار و استان شدن سبزوار با نصف نیشابور |ناشر = پورتال جامع اطلاع‌رسانی نیشابور |5 = تاریخ ۲۸اردیبهشت ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید = ۱۰ ژانویه ۲۰۱۳ |archiveurl = https://web.archive.org/web/20121214120956/http://www.rovzane.com/blog/show/متن-نامه-ی-نمایندگان-سبزوار-به-رئیس-جمهور-.html |archivedate = ۱۴ دسامبر ۲۰۱۲ |dead-url = yes}}</ref>
 
همزمان با ارتقای [[بخش ششتمد]] [[شهرستان سبزوار]] به شهرستان در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ و تکمیل پازل استان شدن سبزوار،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=بخش ششتمد سبزوار به شهرستان ارتقا یافت|نشانی=https://www.irna.ir/news/83783691/بخش-ششتمد-سبزوار-به-شهرستان-ارتقا-یافت|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2020-05-11|بازبینی=2022-09-01|کد زبان=fa|نام خانوادگی=}}</ref> [[رمضانعلی سبحانی فر]] نماینده مردم سبزوار، جغتای، جوین، خوشاب، داورزن و ششتمد در مجلس شورای اسلامی از وزیر کشور خواست تا نسبت به طرح تقسیمات کشوری '''استان سربداران''' یا '''خراسان غربی''' توجه لازم را با توجه به شرایط منطقه و ظرفیت و تاریخ و پیشینه این منطقه داشته باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ضرورت اجرای تقسیمات کشوری استان سربداران و خراسان غربی|نشانی=https://www.icana.ir/Fa/News/446693/ضرورت-اجرای-تقسیمات-کشوری-استان-سربداران-و-خراسان-غربی|وبگاه=خبرگزاری خانه ملت|بازبینی=2022-09-01|کد زبان=fa|تاریخ=۱۳۹۹-۰۲-۲۲}}</ref>
 
در حال حاضر وجود شرایط و زیرساخت‌های مناسب نظیر [[فرودگاه بین‌المللی]]، [[اداره کل]] [[پخش]] [[فراورده‌های نفتی]]، معاونت هماهنگی توزیع برق غرب استان خراسان رضوی، [[منطقه ویژه اقتصادی]]، [[گمرک]]، [[راه‌آهن]]، [[دانشگاه علوم پزشکی]] و مراکز بهداشتی درمانی عالی، [[دانشگاه حکیم سبزواری]] به عنوان معین و مستقل از مرکز استان، جمعیت بیشتر از ۷ مرکز استان، شهرستان‌های اقماری متعدد، دوری از مرکز استان و مجاورت با استان‌های دیگر، پیشینه تاریخی ۱۲ هزار ساله و وجود اماکن [[تاریخی]] و [[باستانی]] متعدد، وضعیت بازرگانی عالی، بیشترین بانک در کشور به نسبت جمعیت، بالاترین سرانه فضای سبز شهری پس از [[مشهد]]، وجود بوستان‌ها و مسیرهای خطی متنوع، راه‌های ارتباطی اصلی، وجود ۵ بزرگراه شهری، شهرک‌های صنعتی متعدد، [[نیروگاه سیکل ترکیبی]]، سابقه پایتختی ایران در دوره حکومت [[سربداران]] به عنوان اولین حکومت [[شیعه دوازده امامی]] در ایران، مهد [[هندبال]] [[ایران]]، وجود [[مشاهیر]] [[بزرگ]]، مطرح بودن به عنوانِ نماد [[علم]]، [[تاریخ]] و [[فرهنگ]] [[ایران]] و … [[سبزوار]] را به بهترین گزینه در [[استان خراسان رضوی]] جهت ارتقا به یک استان جدید در [[شرق ایران]] تبدیل کرده‌است. شهرستان‌های سبزوار، اسفراین، کاشمر، بردسکن، خوشاب، داورزن، جوین، جغتای، ششتمد، خلیل‌آباد، کوهسرخ، بام و صفی آباد و انابد '''استان خراسان غربی''' را تشکیل می‌دهند. جمعیت این استان بیش از یک میلیون نفر است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=درخواست ارتقای منطقه غرب خراسان به استان سربداران به مرکزیت سبزوار|نشانی=https://farsnews.ir/my/c/42074|وبگاه=فارس من|تاریخ=2022-09-01|بازبینی=2022-09-01|کد زبان=fa}}</ref>
 
== گویش سبزواری ==
[[گویش سبزواری]] به دلیل قدمت و زنده بودن واژه‌ها، اصیل‌ترین [[لهجه فارسی خراسانی|گویش فارسی خراسانی]] است.<ref>http://khorasanrazavi.khorasannews.com/newspaper/BlockPrint/185557</ref><ref>دیکشنری آبادیس، لهجه مشهدی</ref> زبان شناسان گویش سبزواری را عصاره [[زبان فارسی دری]]<ref>http://1mashhad.ir/445/لهجه%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87-مشهدی%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF%DB%8C/ </ref> <ref>دیکشنری آبادیس، لهجه مشهدی</ref> <ref>https://word.helpkade.com/2020/12/15/معنی%D9%85%D8%B9%D9%86%DB%8C-کلمه%DA%A9%D9%84%D9%85%D9%87-چوخت%DA%86%D9%88%D8%AE%D8%AA/</ref> و تاثیرگذارترین گویشِ این زبان می‌دانندمی دانند.<ref>سیدی، مهدی. افول لهجهٔ مشهدی؛ گریز مردمانی گونه‌گون از گذشته‌ای همگون، روزنامه شهر آرا، ۱۳۹۱آرا،۱۳۹۱</ref> با سپری شدن بیش از هزار سال از نگارش کتاب [[تاریخ بیهقی]]، بسیاری از اصطلاحات این کتاب همچنان توسط مردم سبزوار به کار می‌رود.<ref>امین، سید علینقی، تاریخ سبزوار، به کوشش سید حسن امین، انتشارات دایرةالمعارفدایره المعارف ایران ایران‌شناسی،شناسی، ۱۳۸۱</ref> دانش واژه‌های گویش سبزواری که در شهرستان‌هایشهرستان‌ های [[شهرستان سبزوار|سبزوار]]، [[شهرستان ششتمد| ششتمد]]، [[شهرستان داورزن|داورزن]]، [[شهرستان خوشاب|خوشاب]]، [[شهرستان جغتای|جغتای]]، [[شهرستان جوین|جوین]]، [[شهرستان اسفراین|اسفراین]]، [[بخش بام و صفی‌آبادصفی آباد|بام و صفی‌آبادصفی آباد]]، [[دهستان فرومد]] [[شهرستان میامی]]، دهستان‌هایدهستان های [[دهستان خوارتوران| خوارتوران]] و [[دهستان بیارجمند| بیارجمند]] [[شهرستان شاهرود]] و روستای [[ابه سبزواری ها| سبزواری‌هاسبزواری ها]] در [[شهرستان آزاد شهر]] رواج دارد، بر گرفته از واژه‌های قدیمی [[زبان فارسی]] و [[فارسی دری|زبان فارسی دری]] است. این گویش، تنها گویش فارسی خراسانی است که علاوه بر استان خراسان در سایر استان‌هایاستان های ایران نظیر [[استان سمنان| سمنان]] و [[استان گلستان| گلستان]] نیز گویشور دارد. به دلایل تاریخی واژه‌های گویش سبزواری هنوز اصالت فارسی خود را حفظ کرده‌است و کمتر از لغات دخیل در آن استفاده شده‌است.<ref>http://www.academia.edu/29394179/_بررسی_یک_واژه_از_دیدگاه_ریشه_شناختی_درگویش_سبزوار_An_Etymological_Survey_of_a_Word_in_Sabzevar_Dialect_In_Persian_2015</ref> این گویش زنده بوده و قدمت آن گاهی به دوران [[ایران باستان]] و گویش‌های رایج در آن زمان می‌رسد و اکنون نیز به‌طور روزمره در محاوره بین مردم به کار می‌روند.<ref>http://www.academia.edu/29394179/_بررسی_یک_واژه_از_دیدگاه_ریشه_شناختی_درگویش_سبزوار_An_Etymological_Survey_of_a_Word_in_Sabzevar_Dialect_In_Persian_2015</ref> در حال حاضر اقلیت‌هایاقلیت های قومی ساکن شهر [[سبزوار]] نظیر [[مردم ترک|ترک‌هاترک ها]]، [[مردم کرد|کردها]]، [[مردم عرب|عرب‌هاعرب ها]] و [[مردم بلوچ|بلوچ‌هابلوچ ها]] علاوه بر زبان مادری خود به گویش سبزواری نیز صحبت می‌کنندمی کنند.<ref>http://www.asrarnameh.com/notes/4264</ref> گویش سبزواری در بین اقلیت‌هایاقلیت های دینی سبزوار نظیر [[مسیحیان]]([[ارامنه]])، [[یهودیان]] و [[بهائیان]] نیز رواج داشته‌استداشته است.<ref>http://www.asrarnameh.com/news/12270</ref> این گویش با [[لهجه یزدی|گویش یزدی]] کمی شباهت دارد اما اصالت این گویش آن را از [[لهجه یزدی|گویش یزدی]] متمایز می‌سازد.<ref>http://www.academia.edu/29394179/_بررسی_یک_واژه_از_دیدگاه_ریشه_شناختی_درگویش_سبزوار_An_Etymological_Survey_of_a_Word_in_Sabzevar_Dialect_In_Persian_2015</ref>
 
== جمعیت ==
{{جمعیت تاریخی|۱۳۳۵|۳۰۵۴۵|۱۳۴۵|۴۲۴۱۵|۱۳۵۵|۶۹۵۶۲|۱۳۶۵|۱۲۹۱۰۳|۱۳۷۰|۱۴۸۰۶۵|۱۳۷۵|۱۷۰۷۳۸|۱۳۸۵|۲۰۸۱۷۲|۱۳۹۰|۲۳۱۵۵۷|۱۳۹۵|۲۴۳۷۰۰|align=left}}
در زمان دومین قانون تقسیمات کشوری در سال ۱۳۱۶، سبزوار پس از مشهد و نیشابور پرجمعیت‌ترین شهر در [[استان نهم]] بود.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=https://khorasanrazavi.mcls.gov.ir/fa/vahedhayetabe/khorasan |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۴ ژوئیه ۲۰۱۷ |archive-date=۲۹ اوت ۲۰۱۷ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170829161848/https://khorasanrazavi.mcls.gov.ir/fa/vahedhayetabe/khorasan |url-status=dead }}</ref>
نخستین سرشماری عمومی ایران که در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت و نیز در سرشماری سال‌های ۱۳۴۵ و ۱۳۵۵ دومین شهر پرجمعیت [[استان خراسان]] شد .<ref>{{یادکرد کتاب| نام خانوادگی = میلانی | نام = عباس| پیوند نویسنده =|عنوان= پهلوی|ناشر=[[دائرةالمعارف ایران‌شناسی]]|شهر=تهران |کوشش= |ویرایش= |صفحه=۳۵۳ |سال=۱۳۴۵|شابک=}}</ref> در سرشماری سال‌های ۱۳۶۵، ۱۳۷۵ و ۱۳۸۵ نیز در همین جایگاه قرار داشت<ref>{{یادکرد وب |url=http://roostanet.ir/index.aspx?siteid=3&fkeyid=&siteid=3&pageid=2382 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=15 نوامبر 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141129082750/http://roostanet.ir/index.aspx?siteid=3&fkeyid=&siteid=3&pageid=2382 |archivedate=29 نوامبر 2014 |dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.khorasan.ir/portals/4/02.pdf |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۴ ژوئیه ۲۰۱۷ |archive-date=۲۸ دسامبر ۲۰۱۳ |archive-url=https://web.archive.org/web/20131228034556/http://www.khorasan.ir/portals/4/02.pdf |url-status=dead }}</ref> تا اینکه مجدداًمجددا در سرشماری سال ۱۳۹۰ به رتبهٔ سوم [[استان خراسان رضوی]] تنزل کرد (پس از [[مشهد]] و [[نیشابور]]).<ref name="amar90">{{سرشماری ۱۳۹۰|09}}</ref>
بر پایه [[سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران|سرشماری عمومی نفوس و مسکن]] در [[سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۹۵)|سال ۱۳۹۵]] شهر سبزوار با ۲۴۳٬۷۰۰ نفر جمعیت و ۳۸ کیلومتر مربع وسعت، [[فهرست شهرهای ایران بر پایه جمعیت|سی و چهارمین شهر پرجمعیت ایران]] (بالاتر از ۷ مرکز استان) است.<ref name="amar95"/><ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://sabzevar.ir/نتایج-سرشماری-شهرستان-سبزوار-و-حومه-سا/ | عنوان=نتایج سرشماری شهرستان سبزوار و حومه سال ۱۳۹۵}}</ref>
<!--{{هرم جمعیتی
سطر ۲۴۲ ⟵ ۲۵۵:
== دوران اسلامی ==
حاکم خراسان [[احنف بن قیس]] عامل [[یزدگرد سوم]] بود فراری شد و در سال ۳۲ هجری قمری مردم سبزوار به [[اسلام]] گرویدند. به‌طوری که در این سال [[عبدالله بن عامر]] به فرمان [[عثمان بن عفان|خلیفهٔ سوم]] به [[خراسان]] آمد، وی اسود بن کلثوم را به ناحیه [[بیهق]] فرستاد. اسود کشته شد ولی برادرش ادهم به جنگ ادامه داد تا بالاخره اهل بیهق صلح کردند.<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =چهل و چهار}}</ref>
در سال ۱۲۵ هـ. ق [[یحیی بن زید]] از زندان [[نصر بن سیار]]، [[والی]] [[خراسان]] در [[مرو]] فرار کرد و به [[بیهق]] آمد و از شیعیان بیهق سپاهی ضد [[امویان]] جمع کرد و [[نیشابور]] را گرفت سپس رهسپار [[بلخ]] شد؛ اما در [[ولایت جوزجان|جوزجان]] مغلوب سپاه والی خراسان شد.
پس از آن با رسیدن [[حمید بن قحطبه طایی]]، سردار [[ابومسلم خراسانی]]، [[نصر بن سیار]]، از سبزوار گریخت. به دنبال آن در سال ۲۲۵ هجری قمری، حمزه بن آذرک سجستانی که از [[خوارج]] و پیشرو جوانمردان [[سیستان]] بود در پی آزادسازی خراسان از سلطه [[عباسیان|خلفای عباسی]]، سبزوار و دیگر شهرهای خراسان را تسخیر نمود.
بعدها سبزوار به دست [[طاهریان]] افتاد که [[عبدالله بن طاهر]] این ناحیه را دوازده قسمت کرد بعد از طاهریان این ناحیه به دست [[صفاریان]] افتاد و در زمان [[یعقوب لیث]]، احمدبن‌عبدالله خجستانی عَلَم طغیان را برافراشت و در [[بیهق]] مستقر شد و سپاهی گرد آورد و نیشابور را گرفت؛ ولی بدست غلامش کشته شد. رافع بن هرثمه هم در زمان [[عمرولیث]] در حدود سال ۲۸۰ هـ. ق به سبزوار حمله نمود تا شهر را از دست عامل وی بگیرد؛ ولی برای دومین بار شکست خورد و فرار کرد.
پس از صفاریان حاکمی به نام ابوسعیدک، از طرف [[سامانیان]]، بر بیهق حکومت می‌کرد؛ اما مردم از او در رنج بودند و وی هم ظلم را به آنجا رساند که شبی جوانان بر او [[شبیخون]] زدند و او را کشتند.<ref>{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = بیهقی | نام = ابوالحسن علی بن زید | پیوند نویسنده = ابن فندق | | نام ویراستار = احمد | نام خانوادگی ویراستار = بهمنیار | پیوند ویراستار = احمد بهمنیار| عنوان = [[تاریخ بیهق]] |دیگران = با مقدمهٔ [[محمد قزوینی|علامه میرزا محمدبن عبدالوهاب قزوینی]] | سال = ۱۳۶۱| سال اصلی = قرن ششم هجری|نوبت چاپ = چاپ سوم| زبان = فارسی | صفحه = ۲۷۲}}</ref> عامل [[نوح بن نصر سامانی]] در سال ۲۳۲ هـ. ق ابوعلی بن محمد محتاج به سبب اهمیت سبزوار به این شهر اعزام می‌شود و همزمان [[وشمگیر زیاری]] برای دفع او و تسخیر سبزوار حمله می‌کند و ابوعلی که تاب مقاومت نداشت فرار نمود.
در زمان [[غزنویان]]، شهر به دست [[سلطان محمود]] افتاد. سلطان محمود و پسرش [[سلطان مسعود غزنوی|مسعود]] به سبزوار توجهی داشتند به‌طوری که پس از مرگ سلطان محمود، پسرش [[سلطان مسعود]] که برای گرفتن تاج و تخت او از [[اصفهان]] برمی‌گشت در بیهق منزل گرفت. همچنین [[ابوالفضل بیهقی]] نویسنده [[تاریخ بیهقی]] در دربار [[غزنوی]] بود.<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۹۷}}</ref>
همزمان با شکست [[سلطان مسعود غزنوی]] و تسخیر [[نیشابور]] توسط [[سلجوقیان]] مردم [[بیهق]] نیز حکومت سلجوقیان را به رسمیت شناختند. در ۴۴۴ هـ. ق زمین‌لرزهٔ شدیدی در ناحیهٔ بیهق روی داد که ویرانی بسیار به بار آورد و [[بارو|باروی]] شهر سبزوار فرو ریخت.<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۹۸}}</ref> در ۴۶۴ هـ. ق این دیوار به دستور [[خواجه نظام‌الملک طوسی|خواجه‌نظام‌الملک]] تجدید بنا شد.<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۱۰۱}}</ref> در حدود سال ۴۹۰ هـ. ق فرقهٔ [[باطنیه]] از [[قهستان]] به حوالی بیهق تاختند و قتل و نهب فراوان کردند.<ref>{{یادکرد کتاب || نام خانوادگی =بیهقی | نام = محمود| پیوند نویسنده = | بخش = | عنوان = سبزوار شهر دیرینه‌های پایدار | سال =۱۳۷۰ | ماه = بهمن| ناشر = کتابستان مشهد | زبان = فارسی | صفحه = ۴۵}}</ref>
از میان [[سلجوقیان]]، [[سلطان سنجر سلجوقی]] به نواحی بیهق و مردم آن توجه خاصی داشت، وی در سفری با تمام لشکریانش پانزده روز در بیهق توقف نمود.<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۱۰۲}}</ref> [[مناره خسروگرد]] در سال ۵۰۵ هـ. ق از آثار باقی‌مانده از آن دوران است.<ref>http://www.irancityinfo.com/city/sabzevar/person/90/منار-خسروگرد/{{پیوند مرده|date=مه 2020 |bot=InternetArchiveBot}}</ref>
در همین دوران [[غزها]] به بیهق هم آمدند و هفت روز شهر را محاصره کردند ولی نتیجه‌ای عاید آن‌ها نشد. (چون پایداری اهالی را در برابر خود دیدند خواستار صلح شدند و در این محاصره جز یک تن کشته نشد.<ref>{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = بیهقی | نام = ابوالحسن علی بن زید | پیوند نویسنده = ابن فندق | | نام ویراستار = احمد | نام خانوادگی ویراستار = بهمنیار | پیوند ویراستار = احمد بهمنیار| عنوان = [[تاریخ بیهق]] |دیگران = با مقدمهٔ [[محمد قزوینی|علامه میرزا محمدبن عبدالوهاب قزوینی]] | سال = ۱۳۶۱| سال اصلی = قرن ششم هجری|نوبت چاپ = چاپ سوم| زبان = فارسی | صفحه = ۳۲۲}}</ref>)
بعدها ناحیهٔ بیهق تسلط [[خوارزمشاهیان]] را پذیرفت.<ref>{{یادکرد کتاب || نام خانوادگی =بیهقی | نام = محمود| پیوند نویسنده = | بخش = | عنوان = سبزوار شهر دیرینه‌های پایدار | سال =۱۳۷۰ | ماه = بهمن| ناشر = کتابستان مشهد | زبان = فارسی | صفحه = ۴۶}}</ref>
در سال ۵۶۱ هـ. ق در [[ماه محرم]] موید آی ابه، بیهق را محاصره کرد و در پنجم ماه صفر، پس از گروگان گرفتن از اهالی به نیشابور بازگشت؛ ولی در سال بعد بار دیگر وی به محاصره سبزوار پرداخت و دو ماه پیوسته جنگ بود و در این وقت جماعتی از [[امیر|امرای]] [[خوارزم]] در سبزوار بودند، سرانجام [[خوارزمشاه]] [[ایل ارسلان]] با لشکر فرا رسید و موید آی ابه مجدد به نیشابور بازگشت.<ref>{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = بیهقی | نام = ابوالحسن علی بن زید | پیوند نویسنده = ابن فندق | | نام ویراستار = احمد | نام خانوادگی ویراستار = بهمنیار | پیوند ویراستار = احمد بهمنیار| عنوان = [[تاریخ بیهق]] |دیگران = با مقدمهٔ [[محمد قزوینی|علامه میرزا محمدبن عبدالوهاب قزوینی]] | سال = ۱۳۶۱| سال اصلی = قرن ششم هجری|نوبت چاپ = چاپ سوم| زبان = فارسی | صفحه = ۲۸۴}}</ref>
در سال ۶۱۷ هـ. ق به سبب هجوم [[چنگیزخان]] به ایران، سلطنت [[خوارزمشاهیان]] پایان پذیرفت. در حمله [[مغول]] سبزوار مورد تهاجم [[تولی‌خان]] فرزند [[چنگیزخان]] قرار گرفت و حدود هفتاد هزار نفر کشته شدند. پس از آن سبزوار تا سال ۶۳۷ هـ. ق زیر نظر [[جنتمور]] والی خراسان مأمور از طرف [[اوگتای خان]] قرار گرفت.<ref>{{یادکرد کتاب || نام خانوادگی =بیهقی | نام = محمود| پیوند نویسنده = | بخش = | عنوان = سبزوار شهر دیرینه‌های پایدار | سال =۱۳۷۰ | ماه = بهمن| ناشر = کتابستان مشهد | زبان = فارسی | صفحه = ۴۷}}</ref> پس از آن نیز [[طغاتیمور|شاهزاده طغای تیمور]] از بازماندگان [[مغول]] بر سبزوار فرمانروایی کرد تا اینکه توسط یکی از پادشاهان [[سربداران]] کشته شد.<ref>{{یادکرد کتاب || نام خانوادگی =بیهقی | نام = محمود| پیوند نویسنده = | بخش = | عنوان = سبزوار شهر دیرینه‌های پایدار | سال =۱۳۷۰ | ماه = بهمن| ناشر = کتابستان مشهد | زبان = فارسی | صفحه = ۵۵}}</ref>
 
=== دوران سربداران ===
سطر ۲۶۸ ⟵ ۲۸۱:
| caption2 = سکه نقره [[سربداران]] ضرب سبزوار{{سخ}}۷۴۸ ه‍.ق
}}
در دوران فرمانروایی [[طغاتیمور]] مغول، در سال ۷۳۷ هـ. ق اهالی [[باشتین]] سبزوار، علیه مغولان شورش کرده و وزیر خراسان را کشتند. قیام کنندگان نام سربداران برگزیده و سبزوار را پایتخت حکومت خود قرار دادند.<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۱۱۱}}</ref> طی ۵۰ سال حکومت سربداران در منطقه ویرانی‌های بر جای مانده از هجوم مغول‌ها و بیگانگان تا حد زیادی بهبود یافت.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=ای. پ. پطروشفسکی |نام= |کتاب=نهضت سربداران خراسان | ترجمه= کریم کشاورز | ناشر=انتشارات پیام |سال=۱۳۵۱ |شابک=}}</ref>
سربداران بر بخش‌های وسیعی از شرقی‌ترین نقاط [[خراسان]] گرفته تا کرانهٔ جنوب شرقی [[دریای خزر]] حکومت می‌کردند و از شمال نیز با [[غازان خان]] (خان کازان) جغتایی، [[سلطان]] [[ماوراءالنهر]] پیمان دوستی بستند.{{سخ}}
در سال ۷۵۴ هـ. ق [[طغاتیمور]] [[مغول]] به دست [[یحیی کرابی|خواجه یحیی کرابی]] کشته و حکومت [[ایلخانان]] منقرض گردید.
[[ابن یمین]] شاعر پرآوازه دربار [[سربداران]] بود که نسخه خطی کتابش را در نبرد [[هرات]] از دست داد.
در واپسین سال‌های حکومت سربداران، امیر ولی به سبزوار حمله کرد، خواجه علی موید آخرین پادشاه سربداران از تیمور لنگ یاری طلبید. پس از چهار ماه محاصره تیمور لنگ فرا رسید و وارد سبزوار شد.
سطر ۲۷۸ ⟵ ۲۹۱:
 
=== دوران صفویان ===
در حدود سال ۹۱۶ هـ. ق [[خراسان]] در دست محمدخان ازبک از نوادگان [[چنگیزخان]] بود. [[شاه اسماعیل یکم]] او را به قتل رساند و [[خراسان]] را تصرف کرد.<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۱۳۳}}</ref>
در این سال‌ها خراسان بارها مورد هجوم [[ازبکان]] قرار گرفت. در سال ۱۰۰۲ هـ. ق عبدالمؤمن خان ازبک سبزوار را تصرف کرد. [[شاه عباس یکم|شاه عباس یکم صفوی]] با سپاهی به سمت سبزوار آمد و عبدالمؤمن خان به سمت [[بلخ]] متواری شد. بعد از ویرانی‌هایی که نتیجه حملات پی‌درپی [[ازبکان]] بود سبزوار مجدداً توسط [[فهرست شاهان صفوی|شاهان صفوی]] آباد شده و رونق یافت.<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۱۳۶}}</ref> شاه عباس یکم صفوی در شهر و نواحی سبزوار [[کاروانسراها]] و [[آب‌انبار|آب‌انبارهای]]های عظیم ساخت که اکنون ثبت [[آثار ملی ایران|آثار ملی]] شده‌اند.
در سال ۱۱۴۴ هـ. ق [[شاه طهماسب دوم|شاه طهماسب دوم صفوی]] طی حکمی از طرف [[نادرشاه]]، توسط [[محمدحسین خان قاجار دولو]] در سبزوار به قتل رسید.
در سال ۱۱۶۲ هـ. ق [[احمدشاه درانی|احمد شاه افغان]] پس از فتح [[هرات]] و [[مشهد]] به سبزوار آمد؛ ولی هنگامی که قصد تصرف [[استرآباد]] داشت در [[مزینان]] با سواران [[محمدحسن‌خان قاجار|محمدحسن خان قاجار قوانلو]] برخورد و شکست خورده، متواری شد.
در سال ۱۱۶۷ هـ. ق [[شاه‌پسند خان افغان]] مابین مزینان و سبزوار با [[قاجاریان]] جنگیده و سپاه [[تاریخ افغانستان|افغان]] شکست خورد.<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۱۳۹}}</ref>[[پرونده:سبزوار در زمان قاجار.jpg|بندانگشتی|راست|دورنمای سبزوار رو به قلعه حکومتی - سال ۱۳۱۲ قمری]]
 
=== دوران قاجار ===
در زمان [[فتحعلی شاه قاجار]]، [[اللهیار خان قلیچی]] حاکم سبزوار، هنگامی که بین [[قاجاریان]]، [[زندیان]]، و باقی‌ماندگان [[افشاریان]] بر سر حاکمیت بر [[خراسان]] نزاع بود، به قدرت رسید؛ اما پس از مدت کوتاهی تسلیم شد و با وساطت [[عباس میرزا نایب السلطنه]] مورد عفو و بخشایش قرار گرفت.
در سال ۱۲۷۱ هـ. ق [[ناصرالدین شاه قاجار]]، حسن خان سبزواری و محمد حسن خان سرتیپ فراهانی را جهت دفع محمدامین خان که خود را [[خوارزمشاه]] می‌دانست مأمور کرد، سرانجام آنان، سپاه چهل هزار نفری محمدامین خان را در اطراف [[سرخس]] شکست دادند و سر بریدهٔ او را به [[دارالخلافه]] [[طهران]] فرستادند.<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۱۴۱}}</ref>
در سال ۱۲۸۴ هـ. ق [[ناصرالدین شاه]] که برای زیارت [[امام رضا]] به [[مشهد]] می‌رفت در ۲۷ محرم وارد سبزوار شد و در باغی در [[کوشک (سبزوار)|کوشک]] منزل کرد. در همین سال نواب پرویز میرزا، حاکم سبزوار ملقب به نیّرالدوله شد.<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سید علینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۱۴۲}}</ref>
سبزوار در این دوره چهار [[دروازه]] به نام‌های دروازه عراق، ارگ، نیشابور و سبریز داشته و دارای یازده محله بوده به نام‌های:نقابشک، حمام حکیم، مزار سبز، سردیه، محله آقا، ارگ، حاجی مقلو، الداغی، زرگر، سبریز و کوچه نو.
شهر دو مدرسه به نام‌های مدرسه نو و مدرسه کهنه و پنج [[کاروانسرا]] داشته‌است.
سطر ۳۲۱ ⟵ ۳۳۴:
* [[ابن یمین|آرامگاه ابن یمین]]
* [[آرامگاه بقراط]]
* [[آرامگاه ملا هادی سبزواری]]
* [[سرای دودر]]{{چندستون-شکست}}
* [[آرامگاه میرزا امین التجار مشهدی]]
سطر ۴۲۵ ⟵ ۴۳۸:
* پارک امام رضا: ۶/۵ هکتار
* پارک لاله (معروف به شهربازی): میدان دکتر شریعتی
* بوستان شهدای گمنام (بام سبزوار):<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://salamsarbedar.com/vdci.5apct1a5qbc2t.html |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=7 ژوئیه 2017 |archive-date=21 سپتامبر 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170921144317/http://salamsarbedar.com/vdci.5apct1a5qbc2t.html }}</ref> ۷۰ هکتار
* پارک ارم: خیابان طالقانی (۷ هکتار)
* پارک خطی امید: حاشیه بلوار توحید شهر (۴ هکتار)
* پارک بهمن: کمربندی جنوب شهر (۵ هکتار)
* رودخانه [[ششتمد]]: شهر [[ششتمد]]
* رودخانه [[ریوند]]:<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://nasimerivand.ir/page/34?ali%3A%2F=www.blueszevaz%2F |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=8 مه 2021 |archive-date=28 اکتبر 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201028120148/http://nasimerivand.ir/page/34?ali%3A%2F=www.blueszevaz%2F }}</ref> ۳۵ کیلومتری سبزوار
* رودخانه [[دلبر (سبزوار)|دلبر]]:<ref>[http://seeiran.ir/رودخانه-دلبر/ http://seeiran.ir/رودخانه]</ref> ۲۵ کیلومتری شمال غربی سبزوار
* مناظر طبیعی [[روستای طبس]]:<ref>http://cabinetoffice.ir/fa/news/1930/تغییرات-تقسیمات-کشوری-در-استان-خراسان-رضوی</ref> کوهپایه‌های روستای [[روستای طبس]]
سطر ۴۴۶ ⟵ ۴۵۹:
[[File:Sabzevar souvenir 01.jpg|thumb|right|سوغات سبزوار، کلوچه زنجبیلی است.]]
هنوز در گوشه و کنار سبزوار می‌توان با مراکز تولید صنایع دستی و مشاغل سنتی روبرو شد. بازارهایی که همانند سالیان گذشته در آن استاد کاران به کار مشغولند. از جمله این مشاغل سنتی در شهرستان سبزوار می‌توان به [[آهنگری]]، [[خراطی]]، [[نمدمالی]] و [[نخ تابی]] اشاره نمود. مهم‌ترین سوغات سبزوار کلوچه زنجبیلی سبزواری است که در میان مردم محلی و گردشگران طرفداران بسیاری دارد. ادویه‌های سبزوار (زیره، زردچوبه و…) هم مرغوبیت خوبی دارند
 
 
 
[[پرونده:Sabzevar Panorama 02.jpg|بندانگشتی|وسط|1000px|{{وسط‌چین}}[[سراسر نما|سراسرنمای]] شمال [[بیمارستان حشمتیه]] سبزوار{{پایان وسط‌چین}}]]
سطر ۴۵۱ ⟵ ۴۶۶:
== فرهنگ و هنر ==
=== نثر و ادبیات ===
سبزوار از دیرباز در حوزه نثر و ادبیات مطرح بوده. یکی از خاستگاه‌های اصلی تمدن و فرهنگ کهن خراسان که به لطف ظهور نویسندگانی [[ابوالفضل بیهقی]] دبیر، [[ابوالحسن بیهقی|ابوالحسن علی بن زید بیهقی]] معروف به فرید خراسان، [[ملاحسین واعظ کاشفی]] ،[[ملاهادی سبزواری]] معروف به اسرار، [[علی شریعتی]] معلم بزرگ کویر و … آثاری نظیر تاریخ بیهقی، تاریخ بیهق، کویر، روضه الشهدا و … که اکثر آنها به لحاظ ارزش‌های هنری و ادبی، از آثار مطرح نثر و ادبیات فارسی محسوب می‌شوند و پدید آمده‌است. همچنین کتاب لمعه که امروز جزء کتب اصلی حوزه‌های علمیه است، به درخواست سبزواری‌ها توسط [[شهید اول]] در زمان سربداران منتشر شده.
 
سبزوار در تقویم رسمی ایران دارای دو روز ملی می‌باشدمی باشد. [[۸ اسفند|هشت اسفند]] روز بزرگداشت حکیم حاج [[ملاهادی سبزواری]] می‌باشدمی باشد. همچنین روز [[۱ آبان|یک آبان]]، [[روز نثر فارسی]] است که به روز پدر نثر فارسی، [[ابوالفضل بیهقی]] شناخته و گرامی داشته می‌شود.<ref name="nasrfarsi">{{یادکرد وب | عنوان=یکم آبان روز پدر نثر فارسی، ابوالفضل بیهقی نام گرفت | وبگاه=ایرنا | تاریخ=2021-06-15 | پیوند=https://www.irna.ir/news/84367215/یکم-آبان-روز-پدر-نثر-فارسی-ابوالفضل-بیهقی-نام-گرفت | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2022-08-29}}‏</ref> از این رو سبزوار را پایتخت نثر ایران می‌نامند و هر سال این روز در سبزوار و کشور، از طرف نهادهای عمدتاً محلی، گرامی داشته می‌شود.<ref name="k4fq5">{{یادکرد وب | عنوان=اسرارنامه: نگاهی تحلیلی به حوزه ادبیات داستانی سبزوار پایتخت نثر ایران | وبگاه=مجله اینترنتی اسرارنامه | تاریخ=2019-12-11 | پیوند=http://www.asrarnameh.com/content/2964 | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2022-08-29}}‏</ref> تعدادی از کتاب‌های بومی سبزوار، یا نوشته شده توسط نویسندگان سبزواری، به‌اختصار شرح در ذیل آمده:
{| class="wikitable center" style="width: 100%; font-size:100%;"
! colspan="6" style="background:#008080;" | کتاب‌شناسی
سطر ۴۷۴ ⟵ ۴۸۹:
|۱۳۹۹||ایام سبزوار || ۱۰۰۰|| کتب مرجع || اسماعیل هاشم‌آبادی ||
|-
|۱۴۰۱||عملیات احیا|| +۵۰۰۰ || روایت || محمد حکم آبادی || روایت پیشرفت‌های بزرگ دانش بنیان در شهرستان سبزوار
 
|}
 
=== کتابخانه‌ها ===
سبزوار پس از مشهد، بیشترین کتابخانه عمومی را در استان دارد که بیشتر آن‌ها به صورت مشارکتی، توسط خیرین احداث شده‌اند. در سالهای اخیر، زمینی در شمال شهر، برای احداث کتابخانه مرکزی سبزوار اختصاص یافته‌استیافته است. در جدول روبرو نام تعدادی از مهم‌ترین کتابخانه‌های سبزوار آمده‌است.<ref name="hzkmp">{{یادکرد وب | عنوان=اداره کتابخانه‌های عمومی سبزوار | وبگاه=اداره کتابخانه‌های عمومی سبزوار | پیوند=http://sabzevarlib.ir/درباره-ما/ | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2022-08-29}}‏</ref>
 
علاوه بر این‌ها می‌توان به کتابخانه‌های مراکز آموزش عالی شهرستان و نیز پویندگان [[افچنگ (سبزوار)|افچنگ]]، شهید امیری [[شامکان]]، مصطفی خمینی [[روداب (سبزوار)|روداب]]، بیهقی [[ششتمد]] و … در حومه شهرستان اشاره کرد.<ref name="v934d">{{یادکرد وب | عنوان=اداره کتابخانه‌های عمومی سبزوار | وبگاه=اداره کتابخانه‌های عمومی سبزوار | پیوند=http://sabzevarlib.ir/ | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2022-08-29}}‏</ref>
سطر ۵۳۴ ⟵ ۵۴۹:
=== موزه‌ها ===
[[پرونده:Oil Museum of Sabzevar 01.jpg|بندانگشتی|چپ|280px|اولین موزه نفت ایران]]
موزه‌های سبزوار عبارتند از:<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.sabzevarnegar.com/page.php?id=7836&gid=20 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۲۶ ژوئیه ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170306134735/http://sabzevarnegar.com/page.php?id=7836&gid=20 |archivedate=۶ مارس ۲۰۱۷ |dead-url=yes}}</ref><ref name="rjnsd">{{یادکرد وب | عنوان=هفت موزه سبزوار میزبانميزبان مسافران نوروزینوروزي | وبگاه=ایرنا | تاریخ=2017-03-30 | پیوند=https://www.irna.ir/news/82478118/هفت-موزه-سبزوار-ميزبان-مسافران-نوروزي | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2022-08-29}}‏</ref>
* موزه شهر: این موزه به مدیریت شهرداری سبزوار در مساحتی حدود ۱۵۰۰ مترمربع دارای چهار سالن شامل: سالن عکس، سالن نمایش اشیا، سالن شنیداری و سالن دیداری است و در ساختمان شماره دو کتابخانه ناوی، واقع شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=پرتال شهرداری سبزوار|نشانی=http://sabzevar.ir/آشنایی-با-موزه-های-سبزوار/|عنوان=آشنایی با موزه‌های سبزوار}}</ref><ref>{{یادکرد وب|وبگاه=پرتال شهرداری سبزوار|نشانی=http://sabzevar.ir/پسندیده-انتقال-موزه-شهر-به-مکان-جدید-ی/|عنوان=پسندیده: انتقال موزه شهر به مکان جدید یک اقدام فرهنگی است}}</ref>
* موزه حیات وحش
سطر ۵۶۴ ⟵ ۵۷۹:
آیین چادرپوشان [[حسینیه قنادها]] نیز بیش از ۸۰ سال است که در سبزوار برگزار می‌شود که چادر آن را در [[اصفهان]] ساخته و با [[شتر]] به سبزوار آورده‌اند.<ref>{{یادکرد وب |url=http://khorasan.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=84756 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۱۵ ژانویه ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170116205538/http://khorasan.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=84756 |archivedate=۱۶ ژانویه ۲۰۱۷ |dead-url=yes}}</ref> بر روی چادر نقوش شیر و شمشیر متأثر از پرچم [[دوران صفوی]] دیده می‌شود و به اشعار [[کلیم کاشانی]] مزین شده‌است.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www8.irna.ir/fa/News/82249894/ |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۱۵ ژانویه ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161202210009/http://www8.irna.ir/fa/News/82249894/ |archivedate=۲ دسامبر ۲۰۱۶ |dead-url=yes}}</ref>
 
به مناسبت [[عید غدیر خم|عید غدیر]]، مراسماتی مانند: [[اطعام]]، [[جشن]] و…و... برگزار می‌شود که عنوان «شهر غدیری ایران» نیز برای سبزوار مطرح است.<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa|تاریخ=۲۷ تیر ۱۴۰۱|وبگاه=خبرگزاری جمهوری اسلامی|نشانی=https://www.irna.ir/news/84823739/شکوه-عید-ولایت-در-سبزوار-خاستگاه-حکومت-شیعی-و-شهر-غدیری-ایران|عنوان=شکوه عید ولایت در سبزوار، خاستگاه حکومت شیعی و شهر غدیری ایران}}</ref>
 
== مراکز اقامتی ==
سطر ۵۷۷ ⟵ ۵۹۲:
== بهداشت و سلامت ==
در سال ۱۲۹۸ [[بیمارستان حشمتیه]]، به عنوان دومین بیمارستان قدیمی ایران و همچنین اولین بیمارستان در شرق کشور و [[استان خراسان]]، توسط [[قاسم غنی]] در سبزوار تأسیس شد. این بیمارستان در دهه هشتاد بازسازی و در سال ۱۳۹۴ به بهره‌برداری رسید.<ref>http://www.medsab.ac.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=6566</ref>
هم‌اکنون سبزوار دومین قطب [[پرتو درمانی]] شرق کشور و نیز دومین شهر دارای درمانگاه [[سوختگی]] پس از مشهد است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://mashhad.irib.ir/-/سبزوار%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1-پذیرش%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%D8%B4-بیماران%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-سرطانی%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%DB%8C-با%D8%A8%D8%A7-تعرفه%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%81%D9%87-دولتی%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C-در%D8%AF%D8%B1-دومین%D8%AF%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-مرکز%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-سرطان%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86-شناسی%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-شرق%D8%B4%D8%B1%D9%82-کشور%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1 |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۱۵ اوت ۲۰۱۸ |archive-date=۲۰ اکتبراكتبر ۲۰۲۰ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201020094016/http://mashhad.irib.ir/-/%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%D8%B4-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%81%D9%87-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%D8%B1%D9%82-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1 |url-status=dead }}</ref><ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://salamsarbedar.com/vdcf.td0iw6dmjgiaw.html |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=15 اوت 2018 |archive-date=15 اوت 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180815232809/http://salamsarbedar.com/vdcf.td0iw6dmjgiaw.html }}</ref>{{سخ}}
سبزوار یکی از ۱۶ شهر غیرمرکز استان دارای دانشگاه علوم پزشکی مستقل از مرکز استان می‌باشدمی باشد و همچنین نوزدهمین پایگاه اورژانس هوایی کشور در [[بیمارستان واسعی|بیمارستان دکتر واسعی]] سبزوار مستقر است. این پایگاه پوشش دهنده شهرستان‌های غرب [[خراسان رضوی]] و جنوب خراسان شمالی است.<ref>https://www.yjc.ir/fa/news/5423190/نوزدهمین-پایگاه-اورژانس-هوایی-کشور-در-سبزوار-مستقر-شد</ref>
 
بیمارستان‌های سبزوار عبارتند از:<ref>http://www.medsab.ac.ir/</ref>
سطر ۵۸۹ ⟵ ۶۰۴:
== دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ==
[[پرونده:Hakim Sabzevari University 006.jpg|522px|بندانگشتی|چپ|نمایی از دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه حکیم سبزواری]]
سبزوار هم‌اکنونهم اکنون بیش از ۳۵ هزار دانشجو دارد و از سابقه طولانی در حوزه آموزش عالی برخوردار است. اولین دانشگاه در این شهرستان دانشگاه کار بود که در سال ۱۳۵۴ تأسیس شد و پس از پیروزی انقلاب منحل گردید.<ref>http://www.asrarnameh.com/notes/19456</ref> در سال ۱۳۶۶ [[دانشگاه تربیت معلم سبزوار]] به عنوان شعبه‌ای از [[دانشگاه تربیت معلم تهران]] در سبزوار تأسیس شد.
 
دانشگاه تربیت معلم سبزوار با انتقال به ساختمان جدید، به دانشگاه حکیم ملاهادی سبزواری تغییر نام یافت.<ref>http://www.kanoon.ir/Article/70972</ref> سبزوار دومین مرکز دانشگاهی خراسان رضوی پس از [[مشهد]] است.<ref>https://www.farsnews.ir/news/13911118000388/سبزوار-قطب-علمی-در-شرق-کشور-است</ref>
و هم‌اکنونهم اکنون سبزوار و بابلسر، تنها شهرهای غیرمرکز استان دارای دانشگاه جامع و مُعین (مدیریت کلان مستقل از مراکز استانها) در ایران هستند.
 
دانشگاه حکیم سبزواری بعنوان یکی از ۳۲ دانشگاه جامع معین کشور، انجام برخی از امور علمی دانشگاهی منطقه غرب خراسان رضوی همچون هیئتهیات ممیزه دانشگاه‌ها،دانشگاهها، برگزاری کنکور و…و... را، برعهده دارد. برخی از مهم‌ترینمهمترین دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی سبزوار عبارتند از:
* [[دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سبزوار]]
* [http://www.hsu.ac.ir/newtech/ دانشگاه فناوری‌های نوین سبزوار، پردیس حکیم سبزواری]
سطر ۶۰۰ ⟵ ۶۱۵:
* [[دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار]]
* [https://web.archive.org/web/20120801110915/http://www.pnusab.ac.ir/ دانشگاه پیام نور سبزوار]
* دانشگاه علمی کاربردی هلال‌احمر سبزوار<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa|وبگاه=دانشگاه جامع علمی کاربردی|نشانی=https://www.uast.ac.ir/fa/executive-center/13030/مرکز%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-آموزش%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-علمی%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-کاربردی%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C-هلال%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84-احمر%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%B1-شهرستان%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-سبزوار%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1|عنوان=مرکز آموزش علمی-کاربردی هلال احمر شهرستان سبزوار|بازبینی=۱۷ اوت ۲۰۲۲|archive-date=۱۷ اوت ۲۰۲۲|archive-url=https://web.archive.org/web/20220817055140/https://www.uast.ac.ir/fa/executive-center/13030/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1|url-status=dead}}</ref>
* [https://sabzevar.quran.ac.ir/ دانشکده علوم قرآنی]
* [[دانشکده فنی امام خمینی (ره) سبزوار|دانشکده فنی پسرانه امام خمینی سبزوار]]
سطر ۶۱۸ ⟵ ۶۳۳:
یا [[لرد کرزن]] انگلیسی در کتاب خود نوشته: «کار تجارت در سبزوار رونق فراوان یافته … یک تجارتخانه ارمنی در آنجاست که از طریق [[استرآباد]] و [[بندرگز]]، با [[روسیه]] تجارت دارد، [[پنبه]] و [[پشم]] صادر و [[قند]] و چیت وارد می‌کند.»<ref>ایران و قضیه ایران، جرج ناتائیل، لرد کرزن، ترجمه وحید مازندرانی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب ۱۳۴۹ جلد ۱ ص ۱۶۰</ref>
 
در گزارش‌های حسینقلی مقصودلو در سال ۱۳۴۳ هـ. ق به مراجع انگلیسی آمده‌است: «یک هفته است تجار سبزوار از استرآباد خرید [[پنبه]] می‌نمایند، خرواری صد تومان می‌خرند و حمل به [[هندوستان]] می‌شود.»<ref>مقصودلو، ایرج افشار و … جلد ۲ ص ۶۴۰ و ۸۸۷</ref>
و در گزارش دیگری نوشته: «از شکر سفید، [[قند]] درست کرده، تراکمه بی‌نهایت خریده حمل به [[روسیه]] می‌نمایند.»<ref>https://donya-e-eqtesad.com/بخش-تاریخ-اقتصاد-31/397094-تجارتخانه-های-روسی-در-ایران</ref>
 
ازینرو تجارت در سبزوار اهمیت فراوان داشته و تاکنون نیز تاجران بسیاری از دامان سبزوار برخاسته‌اند.<ref>https://donya-e-eqtesad.com/بخش-بازرگانی-4/3430148-درگذشت-پدر-تجارت-چای</ref><ref>https://www.isna.ir/news/92020905814/کاروانسراهای-سبزوار-نشانی-از-شاهکار-هنر-معماری</ref>
از جمله تاجران سرشناس سبزوار، می‌توان به [[خانواده رضایی|برادران رضایی]] و محمدصادق سبزواری اشاره کرد. برادران رضایی معروف به سلاطین [[کرومیت]]، کارخانجات بسیاری در ایران راه‌اندازی کردند که به موجب آن، مدال آبادانی و نشان درجه یک آبادانی، از سوی [[محمد رضاشاه پهلوی|محمدرضا شاه]] دریافت نمودند.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.kimiyanews.ir/گزارش%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4/33560-داستان%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-کاشفان%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D9%81%D8%A7%D9%86-مس%D9%85%D8%B3-سرچشمه%D8%B3%D8%B1%DA%86%D8%B4%D9%85%D9%87-و%D9%88-سلاطین%D8%B3%D9%84%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D9%86-بازار%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-آهن%D8%A2%D9%87%D9%86.html |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۱ دسامبر ۲۰۱۸ |archive-date=۵ نوامبر ۲۰۱۸ |archive-url=https://web.archive.org/web/20181105185727/http://www.kimiyanews.ir/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4/33560-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D9%81%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3-%D8%B3%D8%B1%DA%86%D8%B4%D9%85%D9%87-%D9%88-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%A2%D9%87%D9%86.html |url-status=dead }}</ref>
 
هم‌اکنون نیز سبزوار تعیین‌کننده قیمت جهانی [[زیره]] و صادرکننده محصولاتی چون [[زیره سبز]]، [[تخمه ژاپنی]]، [[پنبه]]، [[خشکبار]]، [[پشم]] و کرک به کشورهای [[امارات]]، [[عربستان]]، [[عراق]] و [[کویت]] است.<ref>https://www.mehrnews.com/news/3818788/شمار-تجار-سبزوار-از-انگشتان-یک-دست-کمتر-شد</ref>
سطر ۶۳۷ ⟵ ۶۵۲:
در دهه ۷۰ سبزوار با نام '''پیکان''' در مسابقات حضور پیدا کرد و در آن سال‌ها موفق به کسب ۲ مقام قهرمانی، ۲ نایب قهرمانی و یک مقام سومی شد.
سپس تیم سبزوار با نام '''ثامن‌الحجج''' به کار خود ادامه داد و هندبال آقایان ۳ دورهٔ متوالی و هندبال بانوان آن ۵ دورهٔ متوالی قهرمان لیگ برتر بود.<ref>{{یادکرد وب |url=http://sabzevarema.com/اخبار/تيم-هندبال-ثامن-الحجج-(ع)سبزوار-افتخار-ايران-در-آسياست/1743 |title=http://sabzevarema.com/اخبار/تيم-هندبال-ثامن-الحجج-سبزوار-افتخار-ايران-در-آسياست/1743 |accessdate=۲۱ اکتبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024090219/http://www.sabzevarema.com/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/%D8%AA%D9%8A%D9%85-%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%AB%D8%A7%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AC%D8%AC-(%D8%B9)%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D8%AA/1743 |archivedate=۲۴ اکتبر ۲۰۱۸ |dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://www.tebyan-zn.ir/News-Article/sport/banovan_sports/2016/1/26/183128.html |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۵ مه ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160920163608/http://www.tebyan-zn.ir/News-Article/sport/banovan_sports/2016/1/26/183128.html |archivedate=۲۰ سپتامبر ۲۰۱۶ |dead-url=yes}}</ref> همچنین تیم هندبال سبزوار بارها نمایندهٔ ایران در مسابقات [[آسیا]] بوده‌است.<ref>http://irhf.ir/Default.aspx?PageName=News&ID=96109&Language=1&tite=‎نماينده-هندبال-ايران-در-جايگاه-چهارم-آسیا-ايستاد</ref><ref>http://www.varzesh3.com/news/1188730/پیروزی-ثامن‌الحجج-در-جام-باشگاه‌های-آسیا</ref>
هم‌اکنونهم اکنون تیم پیکان سبزوار بعنوان تنها نماینده شمال شرق کشور، در فصل ۱۴۰۱–۱۴۰۲۱۴۰۱ - ۱۴۰۲ رقابتهای [[لیگ برتر هندبال مردان ایران]]، حضور دارد.<ref>http://www.iribnews.ir/fa/news/1380557/بیتا-سبزوار-نماینده-خراسان-در-لیگ-برترهندبال-کشور</ref><ref>http://www.iribnews.ir/fa/news/1536437/بیتا-سبزوار-قهرمان-رقابت-های-هندبال-جوانان-ایران</ref>
سبزوار '''مهد هندبال ایران''' لقب گرفته‌است<ref>{{یادکرد وب |url=http://1varzesh.com/handball/iran/68472 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۵ نوامبر ۲۰۱۶ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171109025315/https://1varzesh.com/handball/iran/68472 |archivedate=۹ نوامبر ۲۰۱۷ |dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://beyhaq.com/سبزوار-قطب-ورزشی-شمال-شرق-کشور-و-مهد-هند/ |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۲۱ اکتبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140817140938/http://beyhaq.com/%d8%b3%d8%a8%d8%b2%d9%88%d8%a7%d8%b1-%d9%82%d8%b7%d8%a8-%d9%88%d8%b1%d8%b2%d8%b4%db%8c-%d8%b4%d9%85%d8%a7%d9%84-%d8%b4%d8%b1%d9%82-%da%a9%d8%b4%d9%88%d8%b1-%d9%88-%d9%85%d9%87%d8%af-%d9%87%d9%86%d8%af/ |archivedate=۱۷ اوت ۲۰۱۴ |dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://mashhad.me/مشکلات-جدی-هندبال-استان/ |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۸ نوامبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161220065025/http://mashhad.me/%d9%85%d8%b4%da%a9%d9%84%d8%a7%d8%aa-%d8%ac%d8%af%db%8c-%d9%87%d9%86%d8%af%d8%a8%d8%a7%d9%84-%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86/ |archivedate=۲۰ دسامبر ۲۰۱۶ |dead-url=yes}}</ref> و تاکنون بالغ بر ۶۵ مقام اول تا سومی در مسابقات مختلف را در کارنامه خود دارد.<ref>http://ostani.hamshahrilinks.org/Ostan/Iran/Khorasan-Razavi/Contents/هندبال-سبزوار؛-دارنده-65-مقام-اول-تا-سومی?magazineid={{پیوند مرده|date=ژانویه ۲۰۲۰ |bot=InternetArchiveBot}}</ref>
[[پرونده:Sarbedaran Stadium of Sabzevar 01.jpg|بندانگشتی|500px|چپ|استادیوم سربداران سبزوار - درحال ساخت…]]
 
سبزوار تنها شهر غیر مرکز استان در شرق کشور است که ورزشگاه ۱۵ هزار نفری دارد که فاز نخست آن شامل زمین چمن مصنوعی، پیست تارتان دو و میدانی و بخش از جایگاه تماشاگران و رختکن، در سال ۱۳۹۹ با دستور حسن روحانی، رئیس‌جمهوررئیس جمهور وقت، افتتاح شد و بقیه فازهای آن در دست ساخت است.
 
تنها ۱۵ شهر غیر مرکز استان کشور، شامل سبزوار، انزلی، کاشان، شاهرود، بابل، قائمشهر، بناب، رفسنجان، جم، آبادان، خرمشهر، شهرقدس، ری، ساوه و بروجرد، از ورزشگاه ۱۵ هزار نفری فعّال، در دست ساخت یا مصوّب برخوردارند.
سطر ۶۴۸ ⟵ ۶۶۳:
تیم نیکتا چوب سبزوار در لیگ دسته دوم فوتسال مردان کشور و تیم عظیم گستر سبزوار در لیگ دسته دوم فوتسال بانوان کشور حضور دارند.
 
همچنین علی اکرمی، فوتسالیست سبزواری تیم کراپ الوند قزوین، چندین بار به اردوی تیم ملی فوتسال بزرگسالان ایران دعوت شده و در رقابتهای مختلف، پا به توپ شده‌استشده است.
 
فاطمه ابارشی و سمیرا ابوالحسن دو فوتسالیست سبزواری نیز، به عضویت تیم ملی بانوان فوتسال ناشنوایان کشورمان درآمده اند.
سطر ۶۵۶ ⟵ ۶۷۱:
 
=== والیبال نشسته ===
تیم والیبال نشسته ثامن‌الحجج سبزوار در سال ۹۲ بدون شکست در جام باشگاه‌های [[آسیا]] قهرمان شد و سهمیه حضور در مسابقات باشگاه‌های جهان را نیز کسب کرد. هم‌اکنونهم اکنون مهدی بابادی از سبزوار در تیم ملی والیبال نشسته ایران، عضویت دارد.<ref>http://www.farsnews.ir/newstext.php?nn=13920924000214</ref><ref>http://www.iribnews.ir/NewsBody.aspx?ID=41559{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref>
 
=== موتورسواری و اتومبیل‌رانی ===
سطر ۶۶۶ ⟵ ۶۸۱:
 
=== ورزش باستانی ===
بیش از ۵۰۰ ورزشکار در رشته [[ورزش پهلوانی|ورزشهای پهلوانی]] و [[ورزش زورخانه‌ای|زورخانه‌ای]] در هفت [[زورخانه]] سبزوار فعال هستند.<ref>http://www.sabzevarsport.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=2186:1395-06-23-05-40-06&catid=1:latest-news&Itemid=50{{پیوند مرده|date=نوامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://sabzevarnegar.com/page.php?id=8512&gid=17 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۵ مه ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161025222856/http://sabzevarnegar.com/page.php?id=8512&gid=17 |archivedate=۲۵ اکتبر ۲۰۱۶ |dead-url=yes}}</ref> زورخانه‌های سبزوار از جمله قدیمی‌ترین زورخانه‌های [[خراسان رضوی]] است و بزرگانی همچون [[فرامرز نجفی تهرانی]] و زنده یاد [[سید حسن نقیب زاده]]<ref>{{یادکرد وب |url=http://kermanzurkhaneh.ir/index2.php/?p=1025 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۵ مه ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150129081809/http://kermanzurkhaneh.ir/index2.php/?p=1025 |archivedate=۲۹ ژانویه ۲۰۱۵ |dead-url=yes}}</ref> و بسیاری دیگر از دامان سبزوار برخاسته‌اند.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.dalirestan.ir/tab-151/چهارمین-جشنواره‌ی-مرشدان-برتر-ایران-زمین---تیرماه-1391---سبزوار.aspx |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=4 مارس 2021 |archive-date=9 ژوئیه 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170709235231/http://www.dalirestan.ir/tab-151/%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%B4%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86---%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%87-1391---%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1.aspx }}</ref>
 
=== کشتی با چوخه، پارکور و ===
سبزوار تاکنون توانسته‌است عناوین قهرمانی و نایب‌قهرمانی بسیاری در رشته‌هایی نظیر [[کشتی با چوخه]]،<ref>http://www.irna.ir/fa/News/81558224/</ref> [[دو و میدانی]]، [[سپک تاکرا]]، [[کاراته]]، [[کیوکوشین|کیوکوشین کاراته]]، [[جودو]]،<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://cup.ir/sport/sportnostalgia/495/news/111959 |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=7 مه 2017 |archive-date=8 نوامبر 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171108210130/http://cup.ir/sport/sportnostalgia/495/news/111959 }}</ref> [[ووشو]]، [[پاورلیفتینگ]]<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.salamsarbedar.com/vdcc.oq1a2bqimla82.html |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=7 مه 2017 |archive-date=6 نوامبر 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161106141625/http://salamsarbedar.com/vdcc.oq1a2bqimla82.html }}</ref> و… کسب نماید و جایگاه خویش را به عنوان یکی از قطب‌های ورزشی شرق کشور تثبیت نماید.<ref>http://www.asrarnameh.com/essays.php?id=1975</ref>
 
در مسابقات [[بین‌المللی]] نیز در رشته تک حرکت [[پرس سینه|پرس‌سینه]] [[علی خسروی پویا|علی خسروی‌پویا]] به مقام قهرمانی جهان دست یافت.<ref>{{یادکرد وب |url=http://champexnews.com/news/262-قهرمانی-ورزشکار-سبزواری-در-مسابقات-بین-المللی-تک-حرکت-پرس-سینه-ترکیه.html |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=10 ژوئیه 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180614092243/http://champexnews.com/news/262-%D9%82%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88%D8%B1%D8%B2%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C-%D8%AA%DA%A9-%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%B3-%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87.html |archivedate=14 ژوئن 2018 |dead-url=yes}}</ref><ref>http://sabzevarkhabar.com/کسب-یک-مدال-طلا-و-یک-نقره-علی-خسروی-پویا-2/{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref>{{سخ}}
سطر ۶۷۷ ⟵ ۶۹۲:
== حمل و نقل ==
سبزوار بر سر شاهراه مواصلاتی کشور قرار گرفته و جاده‌های [[جاده ۴۴ (ایران)|۴۴]]، [[جاده ۸۷ (ایران)|۸۷]] و آزادراه در حال احداث حرم تا حرم از آن عبور کرده<ref>{{یادکرد وب |url=http://khorasan.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=78701 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۹ ژانویه ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170110020616/http://khorasan.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=78701 |archivedate=۱۰ ژانویه ۲۰۱۷ |dead-url=yes}}</ref> و نیز بزرگراه ترانزیتی [[ترکمنستان]] - [[قوچان]] - سبزوار از مسیر سبزوار به دیگر نواحی داخلی کشور هدایت می‌شود.<ref>http://www.asrarnameh.com/news.php?id=11004</ref>{{سخ}}
به منظور جلوگیری از عبور و مرور ماشین‌های ترانزیت از بلوار شهید چمران به تازگی بزرگراه کمربندی شرق سبزوار ([[قاسم سلیمانی|شهید سپهبد قاسم سلیمانی]])<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.irna.ir/news/83619858/نام-سردار-شهید-سپهبد-سلیمانی-بر-تارک-بزرگراه-سبزوار|عنوان=نام سردار شهید سپهبد سلیمانی بر تارک بزرگراه سبزوار}}</ref> ساخته شده و از این طریق ماشین‌های سنگین به [[جاده ۴۴ (ایران)|کمربندی جنوب]] ([[سید عبدالاعلی سبزواری|آیت الله العظمی سید عبدالاعلی سبزواری]]) منتقل می‌شوند.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://tnews.ir/news/F4DF25712559.html |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۹ ژانویه ۲۰۱۷ |archive-date=۱۰ ژانویه ۲۰۱۷ |archive-url=https://web.archive.org/web/20170110021314/http://tnews.ir/news/F4DF25712559.html |url-status=dead }}</ref> کمربندی شمال شهر نیز تحت عنوان بزرگراه‌هایبزرگراه های ابریشم و غدیر، در چند فاز اجرا شده و هم‌اکنونهم اکنون زیر بار ترافیکی رفته‌استرفته است.<ref>http://sabzevar.ir/گام-سوم-امتداد-بزرگراه-ابریشم-سبزوار/</ref>بزرگراه شهدای هسته ای (شهرک توحید) طویل‌ترین و عریض‌ترین گذر درون‌شهری سبزوار است که از شمال به جنوب کشیده شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=http://asrsabzevar.ir/زیباسازی-آیلند-میانی-بزرگراه-ابریشم-ک/|عنوان=زیباسازی آیلند میانی بزرگراه ابریشم (کمربند شمالی سبزوار) با فضای سبز شهری}}{{پیوند مرده|date=ژوئن 2020 |bot=InternetArchiveBot}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=http://sabzevar.ir/پارک-طراوت-تفرجگاه-زیبا-برای-لذت-شهرون/|عنوان=پارک طراوت تفرجگاه زیبا برای لذت شهروندان سبزواری و گردشگران}}</ref>
 
==== فاصلهٔ سبزوار با شهرهای بزرگ ====
سطر ۷۳۴ ⟵ ۷۴۹:
 
==== پایانه مسافربری ====
پایانهٔ مسافربری سبزوار با زیربنای ۴۰۰۰ مترمربع در زمینی به وسعت ۱۰ هکتار در سال ۱۳۷۶ احداث شده‌است. این پایانه هم‌اکنون ۷ شرکت مسافربری فعال داشته و روزانه به بسیاری از شهرها از جمله [[تهران]]، [[اصفهان]]، [[قم]]، [[کرج]]، [[مشهد]]، [[گرگان]]، [[ساری]]، [[بجنورد]]، [[سمنان]]، [[کاشمر]] و دیگر شهرهای منطقه سرویس‌دهی می‌نماید.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.salamsarbedar.com/vdci.5a5ct1aqpbc2t.html |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=9 ژانویه 2017 |archive-date=10 ژانویه 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170110090059/http://www.salamsarbedar.com/vdci.5a5ct1aqpbc2t.html }}</ref>
همچنین تاکسی‌های برون‌شهری زیر نظر این پایانه به جابه‌جایی مسافر به شهرهایی همچون [[قوچان]]، [[اسفراین]]، [[نقاب (جوین)|جوین]] و… می‌پردازند.<ref>{{یادکرد وب |url=http://sabzevarnegar.com/page.php?id=8348&gid=21 |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۹ ژانویه ۲۰۱۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170110015658/http://sabzevarnegar.com/page.php?id=8348&gid=21 |archivedate=۱۰ ژانویه ۲۰۱۷ |dead-url=yes}}</ref>
 
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/سبزوار»