ویکی‌پدیا

زبان لکی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Gharouni (بحث | مشارکت‌ها)
مدیران
۴۱٬۱۰۵ ویرایش‌ها
جز تنظیمات محافظت «زبان لکی» را تغییر داد: افزودن مداوم مطالب بدون منبع یا با منبع ضعیف ([ویرایش=تنها کاربران تأییدشدهٔ پایدار و مدیران] (زمان سرآمدن ‏۲۴ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۲۶ (UTC)) [انتقال=تنها کاربران تأییدشدهٔ پایدار و مدیران] (زمان سرآمدن ‏۲۴ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۲۶ (UTC)))
آزمایشی
برچسب: برگردانده‌شده
خط ۸:
|region=غرب ایران
|ethnicity=[[مردم لک]]
| speakers = {{Sigfig|1.240000|1}} میلیون
|speakers=۱٬۰۰۰٬۰۰۰ (تخمین ۲۰۰۰)
| date = ۲۰۱۹
|ref=<ref name="Ethnologue"/>
| ref = e25
| speakers2 = شامل ۱۵۰٬۰۰۰ [[تک‌زبانگی|تک زبانه]] (بدون تاریخ)<ref name=e25/>
|familycolor=Indo-European
|fam2=[[زبان‌های هندوایرانی|هندوایرانی]]
سطر ۲۱ ⟵ ۲۳:
|lingua=58-AAC-aac
}}
'''زبان لَکی''' از [[زبان‌های ایرانی]] شاخه شمالی غربی رایج در غرب [[ایران]] است.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=Laki|نشانی=https://www.ethnologue.com/language/lki/|وبگاه=Ethnologue (Free All)|بازبینی=2023-08-20|کد زبان=en}}</ref> بسیاری از منابع از جمله [[اتنولوگ|دانشنامه اتنولوگ]] آن را شاخه‌ای از [[زبان‌های کردی]] می‌دانند و برخی منابع نیز لکی را گویشی از کردی جنوبی دانسته‌اند. اما با این حال، این نظریات مورد پذیرش همگان نیستند؛ چنانکهچنان‌که برخی از منابع آن را شاخه‌ای از [[زبان گورانی|گورانی]]،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=The Kurds, A Concise Handbook|سال=1992|نام=Dr. Mehrdad|نام خانوادگی=Izady|صفحه=174}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Kurdiah Politics in the Middle East|سال=2009|نام=Nader|نام خانوادگی=Entessar|صفحه=23|شابک=9780739140413}}</ref>، [[زبان لری|لری]]<ref>William J. Frawley, William Frawley, ''International Encyclopedia of Linguistics&'' 4-Volume Set, Volume 1, Oxford University Press, 2003, ISBN 978-0-19-513977-8, [https://books.google.com/books?id=sl_dDVctycgC&printsec=frontcover&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjB1-SHi5PTAhWCHJoKHR41AFAQ6AEIGzAA#v=onepage&q=laki,%20alaki&f=false page. 310.]</ref><ref>[https://www.ensani.ir/file/download/article/20130508153143-2173-60.pdf زبانها و لهجه هایلهجه‌های ایرانی/احسان یار شاطر]، صفحه ۴۰ کتاب.</ref> و یا بازماندهٔ [[زبان فارسی باستان|فارسی باستان]] <ref>[http://www.lib.ir/fa/library/557/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87کتابخانه-%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8Cمرکزی-%D9%88و-%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2مرکز-%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9اطلاع-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8Cرسانی-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8Cشهرداری-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86اصفهان/shelf/53723529 فرهنگ و واژه نامهواژه‌نامه لکی]، صفحه ۱۴ کتاب.</ref><ref>[https://jostarnameh.yazd.iau.ir/article_682446_73252986f543f10b91fde44e4a59e70f.pdf تحلیل تطبیقی ساختاری، مفهومی و کاربردی مثلهای زبان لکی و فارسی]، صفحه ۱۳۵ کتاب.</ref> و برخی نیز لکی را یک زبان مستقل دانسته‌اند. <ref>[http://ostani.hamshahrilinks.org/Ostan/Iran/Kermanshah/Contents/لکی؛-گویش-یا-زبانی-مستقل؟ لکی؛ گویش یا زبانی مستقل؟]{{پیوند مرده|date=ژانویه ۲۰۲۰ |bot=InternetArchiveBot}}، همشهری استان‌ها.</ref><ref>[https://rjhll.basu.ac.ir/article_699_0.html رده‌شناسی زبان‌های ایرانی، دکتر محمد دبیرمقدم]، دانشگاه بوعلی سینا.</ref><ref>توصیف ساختار زبان لکی، فرامرز شهسواری، ریشه‌شناسی و معناشناسی در زبان لکی، واج، تکواژ و واژه در زبان لکی، انشارات طاق بستان</ref>
 
حدود یک‌ونیم میلیون تا دو میلیون نفر با [[زبان مادری]] ([[۲۰۱۴ (میلادی)|۲۰۱۴]]) به این زبان سخن می‌گویند.<ref name=":0" /> [[گویشور|گویشوران]] این زبان در استانهای همجوار [[غرب ایران]] زندگی می‌کنند.<ref name=":1" /><ref>{{یادکرد وب|عنوان=ابلاغ مراتب ثبت «زبان لکی» و «لاوَه‌لاوَه، لالایی لکی» به 4 استاندار|نشانی=https://www.chtn.ir/news/1396062817/ابلاغ-مراتب-ثبت-زبان-لکی-و-لاوه-لاوه-لالایی-لکی-به-4-استاندار|وبگاه=خبرگزاری [[میراث آریا]]|تاریخ=2017-09-19|بازبینی=2023-08-20|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=ابلاغ مراتب ثبت زبان لکی به استانداران قزوین و مازندران|نشانی=https://www.chtn.ir/news/1396071811/ابلاغ-مراتب-ثبت-زبان-لکی-به-استانداران-قزوین-و-مازندران|وبگاه=خبرگزاری میراث آریا|تاریخ=2017-10-10|بازبینی=2023-08-20|کد زبان=fa}}</ref> و زبان مشترک اقوام [[مردم کرد|کرد]] و [[مردم لر|لر]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Laki (Lekí)|نشانی=https://kurdishacademy.org/?page_id=149|وبگاه=Kurdish Academy of Language|بازبینی=2023-08-20|کد زبان=en-GB}}</ref> بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Glottolog 4.8 - Laki|نشانی=https://glottolog.org/resource/languoid/id/laki1244|وبگاه=glottolog.org|بازبینی=2023-08-20}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=هشدار برای فراموشی «زبان و ادبیات بومیان لک»|نشانی=https://www.isna.ir/news/1401102819778/هشدار-برای-فراموشی-زبان-و-ادبیات-بومیان-لک|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2023-01-19|بازبینی=2023-08-20|کد زبان=fa}}</ref>
 
زبان لکی به درخواست میراث فرهنگی [[استان لرستان]] در مرداد ماه ۱۳۹۶ ثبت ملی شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زبان لکی ثبت ملی شد|نشانی=https://www.chtn.ir/news/139605119/زبان-لکی-ثبت-ملی-شد|وبگاه=خبرگزاری[[میراث آریا]]|تاریخ=2017-08-02|بازبینی=2023-08-20|کد زبان=fa}}</ref><ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=ثبت زبان لکی در فهرست ملی میراث ناملموس کشور|نشانی=http://www.iribnews.ir/fa/news/1747171/ثبت-زبان-لکی-در-فهرست-ملی-میراث-ناملموس-کشور|وبگاه=خبرگزاری صدا و سیما|تاریخ=1396-05-12|بازبینی=2023-08-20|کد زبان=fa|نام=|نام خانوادگی=}}</ref> در زبان لکی کنونی برخی از لغات، اصطلاحات و واژه‌های موجود در [[زبان اوستایی]] با کمترین تغییر، رایج و معمول هستند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زبان لکی|نشانی=http://ostanha.tabnak.ir/fa/news/128549|وبگاه=تابناک برگرفته از کتاب از هگمتانه تا شوش اثر رشید کوچکی|تاریخ=1394-08-23|بازبینی=2023-08-20|کد زبان=fa|نام=|نام خانوادگی=}}</ref> ادبیات لکی، [[شعر|منظوم]] و مملو از اشعار، [[ضرب‌المثل]]‌ها، [[تمثیل (ادبیات)|تمثیل‌ها]]، افسانه‌ها و بسیاری از کلمات و جملات آن دارای [[علم عروض|اوزان عروضی]] است، با این تفاوت که شعر لکی همه‌جا ۱۰[[هجا|هجایی]] است، اما گاهی ۸ و ۱۲هجایی نیز دارد.<ref name=":2"/> زبان و ادبیات لکی در معرض فراموشی و آسیب جدی است<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زبان چهار هزار ساله در معرض فراموشی/ با زبان «لَکی» خداحافظی کنیم؟|نشانی=https://www.farsnews.ir/news/13970413000099/زبان-چهار-هزار-ساله-در-معرض-فراموشی-با-زبان-لَکی-خداحافظی-کنیم|وبگاه=خبرگزاری فارس|تاریخ=2018-07-04|بازبینی=2023-08-20|کد زبان=fa}}</ref> و این زبان در مدارس آموخته نمی‌شود.<ref name=":1"/> رسم‌الخط واحدی در زبان لکی وجود ندارد. عبدالعلی میرزانیا کارشناس، شاعر و پژوهشگر زبان لکی می‌گوید: واژه‌های زبان لکی در معرض فراموشی قرار دارند که این موضوع هشداری جدی برای مقابله با آسیب رسیدن به این زبان کهن است. زبان گفتاری اکثر کودکان لک زبان، فارسی است.<ref name=":1">{{یادکرد وب|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180205001255/http://old.safireaflak.ir/fa/news/40620/|archivedate=۵ فوریه ۲۰۱۸|dead-url=yes|کد زبان=fa|نشانی=http://old.safireaflak.ir/fa/news/40620/|عنوان=زبان و ادبیات لکی در معرض فراموشی و آسیب جدی است/ رسم‌الخط واحدی در زبان لکی وجود ندارد|تاریخ بازبینی=2023-08-20|وبگاه=سفیرافلاک به نقل از لرسو}}</ref>
 
== تبارشناسی ==
 
=== نظریه‌ها در مورد تبار کردی ===
[[اتنولوگ|دانشنامه اتنولوگ]] لکی را شاخه‌ای از [[زبان‌های کردی]] می‌داند.<ref name="Ethnologue">[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=lki Ethnologue report for Laki]</ref> <ref>{{یادکردوب|نشانی=https://www.ethnologue.com/subgroup/3/|عنوان=Indo-European languages}}</ref>[[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] نیز، لکی را لهجه‌ای از زبان کردی دانسته‌است.<ref name="ReferenceB">دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد دهم، تهران ۱۳۸۰، س. ۵۴۸–۵۴۹</ref> در [[لغت‌نامه دهخدا|فرهنگ دهخدا]]، لکی، «لهجه‌ای از زبان کردی که مردم [[هرسین]] و توابع بدان سخن گویند.» تعریف شده‌است.<ref name="لغت‌نامهٔ دهخدا، لکی">{{یادکرد وب|عنوان=معنی لکی {{!}} واژه‌نامه آزاد {{!}} واژه‌یاب|نشانی=https://vajehyab.com/wiki/لکی?q=لکی|وبگاه=واژه یاب|بازبینی=2023-08-20|کد زبان=fa}}</ref> برخی از زبانشناسان لکی را در شاخه [[کردی جنوبی]] طبقه‌بندی کرده‌اند.<ref name="ReferenceA">V. Minorsky, “Lak”, Encyclopaedia of Islam.</ref><ref>Windfuhr, G. (۲۰۰۹). The Iranian Languages, Routledge, p. ۵۸۷</ref><ref>Rüdiger Schmitt: Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte. Wiesbaden (Reichert) 2000.</ref><ref>Rüdiger Schmitt (Hg.): Compendium Linguarum Iranicarum. Wiesbaden (Reichert) 1989.</ref><ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/lak-tribe Both of these linguists declared that Laki was related to Kurdish and different from Lori. Since then, all linguists and other scholars consider Laki to be included in the Northwest group of Iranian language and include Lori among the Southwest group of Iranian languages. It has been only recently that some linguists, on the basis of a new scientific approach, have begun to have doubt about 0this kind of classifications in general.]</ref><ref>https://www.ethnologue.com/subgroups/kurdish-1</ref><ref name="ingentaconnect.com">Lakī and Kurdish
Author: Shahsavari, Faramarz
Source: Iran and the Caucasus, Volume 14, Number 1, 2010 , pp. 79-82(4)
 
[http://www.ingentaconnect.com/content/brill/ic/2010/00000014/00000001/art00007]</ref><ref>[https://rjhll.basu.ac.ir/article_699_0.html رده‌شناسی زبانهای ایرانی]، دکتر محمد دبیر مقدم.</ref> برخی از منابع زبان‌شناسی لکی را در شاخه [[زبان‌های کردی]] از شاخه [[زبان‌های ایرانی غربی|زبان‌های ایرانی‌تبار غربی]] قرار داده‌اند.<ref name="لغت‌نامهٔ دهخدا، لکی" /><ref name="ReferenceB" /><ref name="ToolAutoGenRef1">[http://www.ethnologue.com/show_lang_family.asp?code=lki]</ref><ref>Rüdiger Schmitt: Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte. Wiesbaden (Reichert) 2000,.</ref><ref>Rüdiger Schmitt (Hg.): Compendium Linguarum Iranicarum. Wiesbaden (Reichert) 1989,</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Kurdish {{!}} Ethnologue Free|نشانی=https://www.ethnologue.com/subgroup/1697/|وبگاه=Ethnologue (Free All)|بازبینی=2023-08-18|کد زبان=en}}</ref><ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9046467/Kurdish-language Kurdish language - Britannica Online Encyclopedia<!-- Bot generated title -->]</ref><ref name="ReferenceC">آیت محمدی. سیری در تاریخ سیاسی کرد. انتشارات پرسمان. ۱۳۸۲</ref><ref name="sepehrmag.ir">{{یادکرد وب|url=http://sepehrmag.ir/print.php?id=1770|title=زبان‌ها و گویش‌های ایران. منبع: کتاب تاریخ زبان فارسی نویسنده: دکتر پرویز ناتل خانلری|accessdate=۲۷ مه ۲۰۰۹|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090519194250/http://sepehrmag.ir/print.php?id=1770|archivedate=۱۹ مه ۲۰۰۹|dead-url=yes}}</ref><ref>فرهنگ کردی کرمانشاهی، علی اشرف درویشیان، (کردی به فارسی)، نشر سهند، تهران، ۱۳۷۵</ref><ref>جامعه‌شناسی مردم کرد، مارتین وان برویین سن، نشرپانیذ، تهران1378</ref><ref>The Encyclopaedia of Islam
By Sir H. A. R. Gibb, Volume V, page 823</ref> <ref name="e25" />{{Sfnp|Anonby|2003|p=180}}{{Sfnp|Windfuhr|2009|p=587}}{{Sfnp|Schmitt|2000|p=85}}{{Sfnp|Hamzeh’ee|2009}}{{Sfnp|Dehqan|2008}}
 
 
 
 
[[ژویس بلو]] معتقد است که گروه جنوبی زبان کردی از تعداد زیادی گویش‌های ناهمگون تشکیل شده که از این بین می‌توان به گویش کرمانشاهی، گویش سنجابی، گویش کلهری، گویش لکی، گویش لری (متعلق به پشتکوه) و غیره اشاره کرد.<ref>بلو، جویس، ۱۳۸۷، ''کردی''، در ''راهنمای زبان‌های ایرای: جلد دوم، زبان‌های ایرانی نو''، ویراستار: رودریگر اشمیت، مترجمان: آرمان بختیاری، عسکر بهرامی، حسن رضایی باغ‌بیدی، نگین صالحی‌نیا، ترجمهٔ فارسی زیر نظر حسن رضایی باغ‌بیدی، تهران: ققنوس، چاپ دوم، پاییز ۱۳۸۷؛ ص ۵۴۴.</ref>
 
گویش‌های کردی جنوبی شامل تعداد زیادی لهجه‌های منفرد و متفاوت<ref>Rüdiger Schmitt: Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte. Wiesbaden (Reichert) 2000, P.77,.</ref> نظیر ([[کردی کرمانشاهی|کرمانشاهی]]، [[کردی کلهری|کلهری]]، لکی،<ref>آیت محمدی. سیری در تاریخ سیاسی کرد.انتشارات پرسمان. ۱۳۸۲</ref> [[کردی سنجابی|سنجابی]]،<ref name="I. Kamandar Fattah 2000, p. 55-62">I. Kamandar Fattah, Les Dialectes kurdes méridionaux: étude linguistique et dialectologique. Louvain, Peeters, 2000, p. 55-62</ref><ref name="G. Windfuhr 2009, P. 587">G. Windfuhr, The iranian Languages, Routledge, 2009, P. 587</ref> [[کردی ایلامی|فیلی]]<ref name="ReferenceB" /><ref name="G. Windfuhr 2009, P. 587" />) در استان‌های کرمانشاه، کردستان، ایلام و لرستان در غرب ایران و نیز در شرق عراق می‌باشند.<ref name="I. Kamandar Fattah 2000, p. 55-62" />
 
=== سایر نظریه‌ها ===
سطر ۵۰ ⟵ ۴۸:
 
در کتاب فرهنگ و واژه‌نامه لکی کیان به نقل از کتاب جغرافیای نظامی ایران آمده: «زبان لکی از زبان‌های فارسی قدیم ایران می‌باشد که به علت کوهستانی بودن جایگاه آن مردم، از نفوذ واژه‌های بیگانه محفوظ مانده‌است.»<ref>فرهنگ و واژه‌نامه لکی، کریم کیانی کولیووند، جلد نخست، صفحهٔ ۱۴.</ref> ویلیام فرالی لکی را شاخه‌ای از [[زبان لری]] می‌داند.<ref>William J. Frawley, William Frawley, ''International Encyclopedia of Linguistics&'' 4-Volume Set, Volume 1, Oxford University Press, 2003, ISBN 978-0-19-513977-8, [https://books.google.com/books?id=sl_dDVctycgC&printsec=frontcover&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjB1-SHi5PTAhWCHJoKHR41AFAQ6AEIGzAA#v=onepage&q=laki,%20alaki&f=false page. 310.]</ref>
 
 
== ویژگی‌ها ==
افزودن مبحث
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/زبان_لکی»