ویکی‌پدیا:شیوه‌نامه/صفحه‌های ابهام‌زدایی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز بهروزرسانی الگوی دیگر کاربردها، گام ۳ |
ترجمهٔ بخشی از نوشتار انگلیسی. به مرور تکمیل می‌شود. |
||
خط ۸۱:
|}
== سرواژه‌ها ==
پس از سطر مقدماتی فهرستی از سرواژه‌ها قرار داده می‌شود: در هر سطر یک سرواژه که خوانندگان را به نوشتارهای مختلفی که ممکن است عبارت دارای ابهام بر آنها دلالت داشته باشد هدایت می‌کند. همواره به یاد داشته باشید که هدف از صفحهٔ ابهام‌زدایی هدایت هر چه سریع‌تر و آسان‌تر افراد به نوشتار مورد نظرشان است.
مثلاً در [[نرم]] آمده:
:{| style="border: 1px solid black" width=80%
|-
|'''نرم ''' ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
* [[نرم (آمل)]] روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان آمل در استان مازندران
* [[نرم (ریاضیات)]] خاصیتی برای یک تابع در ریاضیات
* ...
|}
هنگام فهرست کردن سرواژه‌ها قواعد زیر را مد نظر داشته باشید:
* هر سرواژه را با پیوند گلوله‌ای آغاز کنید (بوسیلهٔ *).
* برای توضیح سرواژه از عبارت استفاده کنید، نه از جملهٔ کامل، و در پایان نقطه نگذارید.
* '''فقط یک''' پیوند آبی برای هر سرواژه قرار دهید تا خواننده مستقیماً به مرتبط‌ترین نوشتار مربوط به یک کاربرد عبارت دارای ابهام هدایت شود. '''به هیچ کلمهٔ دیگر در سطر پیوند داخلی ندهید.''' مثلاً:
:{| style="border: 1px solid black" width=80%
|-
|
* [[ده فرمان (سریال تلویزیونی)]] ساختهٔ کارگردان لهستانی کریشتوف کیشلوفسکی
و '''نه'''
* <s>[[ده فرمان (سریال تلویزیونی)]] ساختهٔ [[کارگردان]] [[لهستان|لهستانی]] [[کریشتوف کیشلوفسکی]]</s>
|}
* پیوند را '''پررنگ''' یا ''مورب'' نکنید. البته بعضی عنوان‌ها (مانند عنوان کتاب‌ها یا فیلم‌ها) برای انطباق با شیوه‌نامهٔ عنوان‌ها نیاز به مورب کردن دارند. اگر عنوان نوشتار شامل عنوان و عبارت ابهام‌زدا باشد، از نام‌پوشی برای مورب کردن فقط بخشی از عنوان که نیاز است استفاده کنید، نه تمامی آن (بخش [[#نام‌پوشی و تغییر مسیر|نام‌پوشی و تغییر مسیر]] را ببینید). مانند: [[قربانی (فیلم ۱۹۸۶)|''قربانی'' (فیلم ۱۹۸۶)]]
* توضیح مربوط به هر پیوند باید تا حد ممکن کوتاه و تنها برای این کافی باشد که خواننده پیوند مطلوب را بیابد. در بسیاری موارد عنوان مقاله به تنهایی کفایت می‌کند و نیازی به هیچ توضیح اضافه‌ای نیست.
در بیشتر موارد عنوان نوشتار هدف، همان عبارت دارای ابهام بعلاوهٔ تغییرات یا اضافات است. در این صورت:
* پیوند باید در ابتدای سطر قرار گیرد.
* عنوان نوشتار باید بطور کامل و بدون هیچ تغییری آورده شود. پیوند به صفحه را نباید نام‌پوشی کرد، مگر به منظور انطباق شکل ظاهری پیوند با رهنمودها (بخش [[#جاهایی که نام‌پوشی ممکن است مفید باشد|جاهایی که نام‌پوشی ممکن است مفید باشد]] را ببینید).
ولی در برخی موارد عنوان نوشتار هدف، همان عبارت دارای ابهام بعلاوهٔ تغییرات یا اضافات '''نیست'''. {{نیازمند نمونه}}. در چنین مواردی بخش [[#پیوندهای قرمز|پیوندهای قرمز]] و [[#عبارت‌هایی که در نوشتارهای دیگر توصیف شده‌اند|عبارت‌هایی که در نوشتارهای دیگر توصیف شده‌اند]] را ببینید.
هنگام درست کردن فهرستی از سرواژه‌ها به موارد زیر نیز توجه داشته باشید:
* سرواژه‌ای که هیج پیوند آبی‌ای ندارد به درد هدایت خواننده به صفحهٔ مورد نظرش نمی‌خورد. (برای مواردی که هنوز نوشتاری وجود ندارد [[#پیوندهای قرمز|پیوندهای قرمز]] را ببینید.)
* یک صفحهٔ ابهام‌زدایی نمی‌تواند فقط شامل پیوندهای قرمز یا تنها یک پیوند آبی باشد، چرا که فلسفهٔ وجودی صفحهٔ ابهام‌زدایی هدایت خواننده به یک نوشتار در ویکی‌پدیاست.
* هرگز [[ویکی‌پدیا:پیوند به بیرون|پیوندهای خارجی]] را -چه به عنوان سرواژه و چه در بخش توضیحات- در صفحهٔ ابهام‌زدایی قرار ندهید. صفحه‌های ابهام‌زدایی برای رفع ابهام در نوشتارهای ویکی‌پدیا هستند، نه کل فضای اینترنت. پیوندهای خارجی‌ای که ممکن است در آینده مفید واقع شوند را در صفحهٔ بحث قرار دهید.
* [[ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع|منابع]] در صفحه‌های ابهام‌زدایی جایی ندارند. صفحه‌های ابهام‌زدایی مقاله نیستند. بجای این کار منابع را به نوشتارهای مرتبط بیافزایید.
=== مثال‌هایی از سرواژه‌های اشتباه ===
{{بیشتر|ویکی‌پدیا:ابهام‌زدایی#صفحهٔ ابهام‌زدایی جای چه چیزهایی نیست}}
سرواژه‌هایی که عنوان‌شان امکان اشتباه گرفته شدن با عنوان صفحه را ندارد فهرست نکنید. در صورت نیاز برای فهرست کردن موضوعات مرتبط از [[ویکی‌پدیا:شیوه‌نامه/فهرست‌ها|مقاله‌های فهرست]] استفاده کنید.
در صفحه‌ای با عنوان «فلان»، مدخل‌ها را به صرف اینکه «فلان» را به عنوان بخشی از عنوان خود دارند فهرست نکنید ([[ویکی‌پدیا:ابهام‌زدایی#انطباق ناکامل با عنوان صفحه]] را ببینید).
مثلاً:
* شهر ''فلان''
* بیمارستان ''فلان''
* دانشگاه ''فلان''
قاعدهٔ فوق در مواردی که موضوع مورد نظر عموماً «فلان» خوانده می‌شود اعمال نمی‌شود. {{نیازمند نمونه}}
اگر بر سر اینکه یک مورد خاص شامل استثنای این قاعده می‌شود یا نمی‌شود توافقی وجود ندارد، معمولاً بهتر است مدخل را در صفحه قرار دهیم. وقتی چندین نوشتار «فلان» را در عنوان خود دارند، اما به تنهایی «فلان» خوانده نمی‌شوند، می‌شود الگوی {{الگوب|در عنوان}} و {{الگوب|Look from}} را در [[#بخش «جستارهای وابسته»|بخش «جستارهای وابسته»]] قرار داد.
=== نام کوچک یا نام خانوادگی ===
اشخاصی که نام کوچک یا نام خانوادگی‌شان دارای ابهام است در صورتی باید در صفحهٔ ابهام‌زدایی فهرست شوند که غالباً با آن نام کوچک یا نام خانوادگی مورد ارجاع خوانده شوند (مثل [[داریوش اقبالی]] در [[داریوش]] یا [[عزت‌الله انتظامی]] در [[انتظامی]]). در غیر این صورت تعداد کمی از دارندگان نام مورد نظر می‌توانند به بخش «جستارهای وابسته»، پایین فهرست اصلی افزوده شوند. برای فهرست‌های طولانی‌تر باید صفحه‌های فهرست نام ساخت و در صفحهٔ ابهام‌زدایی به آن پیوند داد. در صورتی که از عنوان صفحه آشکار نباشد که حاوی یک فهرست است، باید در توضیحات به این موضوع اشاره کرد.
{{نیازمند نمونه}}
صفحه‌هایی که ''تنها'' فهرستی از نام‌های کوچک یا خانوادگی هستند صفحهٔ ابهام‌زدایی به حساب نمی‌آیند و این شیوه‌نامه برای آنها کاربرد ندارد. چنین صفحه‌هایی رهنمودهای خاص خود را دارند. در این صفحه‌ها بجای الگوی {{الگوب|ابهام‌زدایی}} یا {{الگوب|ابهام‌زدایی نام}} از {{الگوب|نام کوچک}} یا {{الگوب|نام خانوادگی}} استفاده می‌شود.
=== غلط املایی ===
غلط‌های املایی رایج تنها در صورتی باید فهرست شوند که احتمال مرتکب شدن چنین غلط‌هایی واقعاً وجود داشته باشد. چنین تغییر مسیرهایی باید در بخشی جداگانه با عنوان «غلط‌های املایی رایج» یا «جستارهای وابسته» قرار گیرند. مثلاً در صفحهٔ [[پرتقال (ابهام‌زدایی)]] در بخش «غلط املایی رایج» پیوندی به [[پرتغال]] آورده شده است.
=== نام‌پوشی و تغییر مسیر ===
گرچه نام‌پوشی و تغییر مسیر سازوکار متفاوتی دارند، هر دو در یک خاصیت مشترک‌اند و آن اینکه متن نمایش داده شده برای یک پیوند با عنوان نوشتاری که خواننده با کلیک بر روی آن پیوند به آن می‌رسد یکی نیست.
* نام‌پوشی یعنی اینکه هنگام پیوند دادن به یک نوشتار، عنوان واقعی آن نوشتار مخفی شده و بجایش متنی دیگر نمایش داده شود.این کار معمولاً برای مخفی کردن پرانتزها استفاده می‌شود. مثلاً بجای نمایش دادن عنوان کامل [[اسکی (ورزش)]] در یک نوشتار، معمولاً این کار به صورت <nowiki>[[اسکی (ورزش)|اسکی]]</nowiki> انجام می‌شود که نتیجه می‌دهد: [[اسکی (ورزش)|اسکی]].
* [[ویکی‌پدیا:تغییرمسیر|تغییر مسیر]] صفحه‌ای‌ست که خواننده را از یک عنوان به نوشتاری با عنوان متفاوت می‌فرستد. مثلاً در صفحهٔ [[قرمز]] برای فرستادن خواننده به صفحهٔ [[سرخ]] از تغییر مسیر استفاده شده است.
'''بجز استثناهای مشخصی که در زیر فهرست شده‌اند، نباید در صفحهٔ ابهام‌زدایی از نام‌پوشی یا تغییر مسیر استفاده کرد.''' دلیل این کار این است که خواننده به روشنی بداند که چه نوشتارهایی به او پیشنهاد شده‌اند و در نتیجه بتواند نوشتار مورد نظر خود را از آن میان انتخاب کند. مثلاً در صفحهٔ ابهام‌زدایی [[خرچنگ (ابهام‌زدایی)]] برای سرواژهٔ [[خرچنگ (صورت فلکی)]]، «(صورت فلکی)» باید برای خواننده قابل دیدن باشد. در بسیاری از موارد، آنچه با نام‌پوشی مخفی می‌شود دقیقاً همان چیزی‌ست که خواننده برای یافتن نوشتار مطلوب خود بدان نیاز دارد. با این حال، زیربخش‌ها و لنگرها نباید نمایش داده شوند. [[#پیوند به بخش و لنگر|پیوند به بخش و لنگر]] را ببینید.
====استثناءها====
گرچه نام‌پوشی و تغییر مسیر عموماً نباید در صفحه‌های ابهام‌زدایی بکار روند، حالت‌های خاصی وجود دارد که ممکن است این دو برای خوانندگان مفید باشند:
=====جاهایی که تغییر مسیر ممکن است مفید باشد=====
* اگر عنوان یک بخش از یک مقاله با عنوان رفع ابهام شده کم و بیش مترادف باشد، باید برای پیوند دادن به آن از تغییر مسیر استفاده کرد. در این صورت امکان بیشتری وجود دارد که این عنوان روزی به مقاله‌ای مستقل تبدیل شود. {{نیازمند نمونه}}
این روش تنها زمانی استفاده می‌شود که پیوند مزبور موضوعِ یک سطر صفحهٔ ابهام‌زدایی باشد. برای توضیحات هر مدخل می‌شود بطور عادی از تغییر مسیر (طبق [[ویکی‌پدیا:تغییرمسیر]]) و نام‌پوشی استفاده کرد.
* همچنین وقتی هر دو شرط زیر برقرار باشد پیوند به یک تغییر مسیر می‌تواند مفید باشد:
:#عبارت دارای ابهام در صفحهٔ هدف تغییر مسیر وجود داشته باشد، و
:#عنوان صفحهٔ تغییر مسیر بتواند به عنوان نام جایگزینی برای صفحهٔ هدف بکار رود، بدین صورت که این عبارت در بخش دیباچهٔ مقالهٔ هدف وجود داشته باشد.
مثلاً (با توجه به اینکه [[مشک آب]] به [[خیک]] تغییر مسیر دارد) در [[مشک (ابهام‌زدایی)]] داریم:
:{| style="border: 1px solid black" width=80%
|-
|'''مشک''' همچنین می‌تواند به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
* ({{سبز|درست}}) [[مشک آب]] یا خیک، ظرف چرمینی که برای آب، دوغ، روغن یا مانند آن استفاده می‌شود
:مارک‌آپ: <code><nowiki>[[مشک آب]] یا خیک، ظرف چرمینی که برای آب، دوغ، روغن یا مانند آن استفاده می‌شود</nowiki></code>
* ({{قرمز|نادرست}}) مشک آب یا [[خیک]]، ظرف چرمینی که برای آب، دوغ، روغن یا مانند آن استفاده می‌شود
:مارک‌آپ: <code><nowiki>مشک آب یا [[خیک]]، ظرف چرمینی که برای آب، دوغ، روغن یا مانند آن استفاده می‌شود</nowiki></code>
|}
مثال بالا تنها به این دلیل صحیح است که '''مشک''' به عنوان معادل در دیباچهٔ [[خیک]] وجود دارد. اگر چنین نبود، مثال دوم درست می‌بود.
* در مواردی که عنوان اصلی خود تغییر مسیر است، [[#پیوند به موضوع اصلی|پیوند به موضوع اصلی]] را ببینید.
* هنگام [[ویکی‌پدیا:ابهام‌زدایی#پیوندها به صفحه ابهام‌زدایی|پیوند به صفحهٔ ابهام‌زدایی دیگر]].
===== جاهایی که نام‌پوشی ممکن است مفید باشد =====
* استفاده از نام‌پوشی برای مورب کردن بخشی از عنوان یک نوشتار. مثلاً [[هامون (فیلم)|''هامون'' (فیلم)]] در [[هامون (ابهام‌زدايي)|هامون]] یا [[نابخشوده (فیلم ۱۹۹۲)|''نابخشوده'' (فیلم ۱۹۹۲)]] در [[نابخشوده (ابهام‌زدایی)|نابخشوده]].
* هنگامی که پیوند در قسمت توضیحات باشد (و نه خودِ سرواژه)، می‌شود از نام‌پوشی استفاده کرد. با این حال متن پیوند باید خیلی شبیه به نام صفحهٔ هدف انتخاب شود تا خواننده گمراه نشود. مثلاً {{نیازمند نمونه}}
* هنگامی که در صفحهٔ ابهام‌زدایی به بخشی از یک نوشتار پیوند داده می‌شود، برای پیوند دادن به آن قسمت توسط لنگر یا # می‌توانیم از نام‌پوشی استفاده کنیم. {{نیازمند نمونه}}
* هنگامی که در یک صفحهٔ ابهام‌زدایی پیوند به بخشی از یک نوشتار را نام‌پوشی می‌کنیم (با [[#عبارت‌هایی که در نوشتارهای دیگر توصیف شده‌اند|عبارت‌هایی که در نوشتارهای دیگر توصیف شده‌اند]] مقایسه شود)، پیوند باید در قسمت توضیحات آورده شود و نباید خواننده را به اشتباه اندازد، بدین معنی که متنی که پیوند داده می‌شود نباید نام یک نوشتار دیگر باشد. {{نیازمند نمونه}}
=====پیوند به بخش و لنگر=====
پیوند به بخش و لنگر نباید برای خواننده قابل مشاهده باشد. {{نیازمند نمونه}}
اگر پیوند به یک لنگر نیاز باشد:
* برای پیوند دادن مدخل، به تغییر مسیری به لنگر پیوند دهید (یا اینکه مدخل را پیوند ندهید بلکه توضیحات را پیوند دهید).
* برای پیوند دادن در قسمت توضیحات، یا به تغییر مسیر پیوند دهید و یا از پیوند لنگر و نام‌پوشی برای نمایش متنی شبیه به عنوان نوشتار استفاده کنید.
هنگام ایجاد تغییر مسیر به یک بخش از {{الگوب|تغییرمسیر به بخش}} در صفحهٔ تغییر مسیر استفاده کنید.
=== انواع مدخل‌ها ===
==== پیوندهای خارجی ====
پیوندهای خارجی در صفحه‌های ابهام‌زدایی جایی ندارند.
==== عبارت‌های خارجی ====
برای عبارت‌هایی به زبان خارجی اطمینان حاصل کنید که عبارت مورد نظر دارای یک مقاله است، یا می‌تواند دارای یک مقاله باشد. این معمولاً بدین معناست که این عبارت باید در زبان فارسی جا افتاده و مورد استفاده باشد. {{نیازمند نمونه}}
عبارت‌های خارجی‌ای که معادل فارسی دارند را بکار نبرید. {{نیازمند نمونه}}
بجای این کار [[#پیوند به ویکی‌واژه|به ویکی‌واژه پیوند دهید]].
==== اشخاص ====
برای اشخاص سال تولد و درگذشت‌شان را بیاورید، بعلاوهٔ تنها آن میزان اطلاعات که خواننده بتواند بین اشخاص همنام تمایز قائل شود. قواعد مربوط به تاریخ تولد و مرگ را مد نظر داشته باشید.
:{| style="border: 1px solid black" width=80%
|-
|'''[[محمد قاضی]]''' (۱۲۹۲-۱۳۷۶) مترجم ایرانی بود.
'''محمد قاضی''' همچنین ممکن است به افراد زیر اشاره کند:
* [[محمد قاضی (نگارگر)]] (۱۳۰۳-۱۳۸۲) نقاش، تندیس‌گر و خوشنویس معاصر ایرانی
* [[محمد قاضی (بازیکن فوتبال)]] (زادهٔ ۱۳۶۳) بازیکن فوتبال اهل ایران
|}
==== مکان‌ها ====
برای مکان‌ها ممکن است تنها نوشتن نام مقاله کافی باشد. {{نیازمند نمونه}}
گاه شاید مفید باشد که نام کشور را -بدون پیوند دادن- پس از پیوند بیاوریم. {{نیازمند نمونه}}
==== پیوندهای قرمز ====
پیوند به یک نوشتار ناموجود (یک ''پیوند قرمز'') تنها در صورتی باید در صفحهٔ ابهام‌زدایی بیاید که چنین پیوند قرمزی حداقل در یک مقالهٔ دیگر -و نه دیگر صفحه‌های ابهام‌زدایی- نیز وجود داشته باشد. پیوندهای قرمزی که احتمال آن نمی‌رود که هرگز ساخته شوند نسازید. برای دیدن اینکه آیا در مقاله‌های دیگر چنین پیوند قرمزی وجود دارد یا نه، بر روی آن کلیلک کنید و سپس روی [[ویکی‌پدیا:پیوندهای به این صفحه|پیوندها به این صفحه]] در قسمت ابزارها در نوار سمت راست صفحه کلیک کنید.
اگر یک پیوند قرمز تنها در صفحه‌های ابهام‌زدایی بکار رفته است، یکی از این کارها را انجام دهید:
* پیوند قرمز را حذف کنید، اما یک پیوند آبی را در قسمت توضیحات نگه دارید. پیوند قرمز ''نباید'' تنها پیوند برای یک سرواژه باشد. پیوند آبی باید به خواننده کمک کند تا در جایی اطلاعات بیشتری کسب کند. پیوند آبی باید حاوی اطلاعات مفیدی دربارهٔ عبارت مورد نظر باشد. {{نیازمند نمونه}}
* با استفاده از توضیحات صفحهٔ ابهام‌زدایی برای پیوند قرمز مقاله‌ای بسازید.
* در صورت امکان تغییر مسیری به صفحه‌ای که عبارت مورد نظر در آن توضیح داده شده است بسازید (بخش [[#نام‌پوشی و تغییر مسیر|نام‌پوشی و تغییر مسیر]] را در بالا ببینید). {{نیازمند نمونه}}
==== متردادف ====
اگر به یک مترادف پیوند می‌دهید، آن را به تنهایی به عنوان سرواژه بیاورید. {{نیازمند نمونه}}
==== عبارت‌هایی که در نوشتارهای دیگر توصیف شده‌اند ====
اگر عنوانی دارای مقالهٔ مستقل نیست ولی در نوشتاری دیگر توضیح داده شده است، باید به آن نوشتار پیوند داد. در این حالت پیوند نباید در ابتدای سطر قرار گیرد، ولی باید همچنان تنها پیوند آبی در سطر باشد. مثلاً: {{نیازمند نمونه}}
معمولاً بهتر است که با استفاده از لنگر و پنهان کردنش با نام‌پوشی به ''بخشی'' از صفحهٔ هدف پیوند داد. برای نمونه [[#جاهایی که نام‌پوشی ممکن است مفید باشد|جاهایی که نام‌پوشی ممکن است مفید باشد]] را ببینید.
اگر عبارت مورد ابهام در مقاله‌ای دیگر توضیح داده نشده است، نباید به آن مقاله پیوند داد، چرا که چنین پیوندی به خوانندگان برای یافتن اطلاعاتی در مورد عبارت مورد نظر کمکی نمی‌کند.
== جستارهای وابسته ==
| |||