استخوان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اُستُخوان''' جسم جامدی‌است که تشکیل‌دهندهٔ [[اسکلت]] [[جانوران]] و پاره‌ای از [[استخوان‌بندی]] است. استخوان به ریخت‌های گوناگون و اندازه‌های بسیار مختلف در بخش‌های اندام جای‌گرفتهجای گرفته [[سازه|سازهٔ]] درونی و بیرونی پیچیده‌ای دارد. بخش بیرونی استخوان سفت و سخت و پدیدآمده از [[مواد آلی]] مانند [[کلاژن]] و [[کانی|املاح معدنی]] چون [[مونوکلسیم فسفات|فسفات کلسیم]] و [[کربنات کلسیم]] است. استخوان‌ها دارای وزن کمی هستند ولی محکم و پایدارند و عملکرد بسیاری دارند. تولید [[گلبول سفید|گلبول‌های سفید]] و [[گلبول قرمز|قرمز]]، انبار کردن املاح و بالا بردن توان جابجایی را استخوان انجام می‌دهد. استخوان در [[زبان پهلوی]] «astuxan» بوده‌است.

استخوان‌های بدن از بافت [[سفتی|سخت]] و محکمی به نام [[بافت استخوانی]] [[بافت همبند|همبند]] تشکیل شده استشده‌است. استخوان یک بافت زنده و در واقع یک [[اندام]] است. رشد می‌کند، تغذیه می‌کند، تغییر شکل می‌دهد و می‌میرد. استخوان از سلول‌هایی تشکیل شده که به آن‌ها سلول‌های استخوانی یا [[استئوسیت]] (Osteocyte) می‌گویند. این سلول‌ها در کنار یکدیگر قرار نداشته و از هم فاصله زیادی دارند. فاصله بین این سلول‌ها را ماده‌ای بنام مادهمادهٔ بین سلولی پر کرده استکرده‌است. این ماده را [[ماتریکس]] (Matrix) هم می‌گویند. این ماده یک داربست و شبکهشبکهٔ سه بعدی از پروتئین و مواد قندی بخصوصی تشکیل شده که روی آن املاح کلسیم رسوب کرده است. این املاح کلسیم عمدتاً از جنس [[هیدروکسی آپاتیت]] (Hydroxyapatite) هستند.

طرز قرار گرفتن و ساختمان ماده بین استخوانی نظم خاصی داشته وبطوریکه املاح معدنی آن به شکل تیغه‌های مدور متحد المرکزیمتحدالمرکزی در کنار هم قرار دارند. به این تیغه‌ها لاملا (Lamella) می‌گویند. در مرکز این دوایر متحد المرکزمتحدالمرکز تیغه‌ای شکل، کانال توخالی وجود دارد که حاوی [[رگ خونی|عروق]] و [[اعصاب]] است. به این کانال یا مجرا کانال هاورس (Haversian canal) می‌گویند. یک مجرای هاورس و ۶–۵ تیغه استخوانی دایره‌ای که دور آنرا گرفته‌اند یک ساختمان ظریف را درست می‌کند که به آن سیستم هاورس (Haversian system) می‌گویند.

عروقی که در کانال هاورس سیر می‌کنند وظیفهوظیفهٔ تغذیهتغذیهٔ سلول‌های استخوانی یا استئوسیت‌ها را به عهده دارند. هر سلول استخوانی در یک محفظهمحفظهٔ کوچک به نام لاکونا (Lacuna) قرار دارد. لاکوناها از طریق مجاری باریکی به کانال هاورسی متصل هستند و از آن طریق اکسیژن و مواد غذایی را به استئوسیت‌ها می‌رسانند. فاصلهفاصلهٔ لاکوناها تا کانال هاورس از یک دهم میلیمتر کمتر است.