ویکی‌پدیا:ابهام‌زدایی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
موضوع اصلی > کاربرد اصلی (بیشتر جا افتاده)
خط ۲۰:
* صفحهٔ [[شیر]] صفحهٔ ابهام‌زدایی‌ست که فهرستی از تمام کاربردهای شیر را در خود دارد.
* صفحهٔ [[مو]] دربارهٔ یک کاربرد این کلمه است که '''موضوع اصلی''' یا '''کاربرد اصلی''' نامیده می‌شود. در این صفحه یک سرنویس [[مو (ابهام‌زدایی)]] را که شامل کاربردهای دیگر این کلمه است به خواننده نشان می‌دهد.
* صفحهٔ [[قوش]] دربارهٔ موضوعکاربرد اصلی‌ست، و تنها یک کاربرد دیگر برای این کلمه وجود دارد. به این کاربرد دیگر، که [[قوش (فیلم)]] باشد، توسط یک سرنویس در صفحهٔ اصلی پیوند داده می‌شود و دیگر نیازی به صفحه‌ای جداگانه برای ابهام‌زدایی نیست.
 
اینکه در یک مورد مشخص کدام‌یک از روش‌های فوق مورد استفاده قرار می‌گیرد در دو بخش بعدی توضیح داده می‌شود.
خط ۲۶:
=== مقاله‌های در بر گیرندهٔ مفهومی وسیع ===
{{میانبر|وپ:ازوسیع}}
اگر مفهوم اصلی عبارت مورد نظر برای ابهام‌زدایی در بر گیرندهٔ معنایی وسیع باشد که قابلیت تبدیل شدن به یک نوشتار مستقل را دارد، و نیز بخش قابل توجهی از پیوندهایی که باید در صفحهٔ ابهام‌زدایی فهرست شوند مثال‌ها یا زیرمجموعه‌هایی از آن مفهوم باشند، در این صورت صفحه‌ای با این عنوان باید نوشتاری در توضیح آن مفهوم باشد، نه صفحهٔ ابهام‌زدایی. هنگامی که موضوعکاربرد اصلی یک صفحه موضوعی عمومی باشد که بتواند خود به زیرموضوع‌هایی تقسیم شود، از قبیل موضوع‌های تاریخی مانند [[تاریخ ایران]]، این عنوان جامع باید حاوی نوشتاری برای موضوع عمومی باشد، نه صفحهٔ ابهام‌زدایی. یک صفحهٔ ابهام‌زدایی نباید صرفاً به این دلیل ساخته شود که نوشتن نوشتاری برای موضوعی وسیع، انتزاعی یا کاملاً مفهومی دشوار است. وقتی موضوع «فلان» دارای معانی دیگری باشد که مثال یا زیرمجموعه‌هایی از آن نیستند، این موارد باید در «فلان (ابهام‌زدایی)» فهرست شوند.
 
به عنوان مثال:
خط ۴۰:
در صورتی که برای یک عنوان فقط یک کاربرد در ویکی‌پدیا فارسی وجود دارد، آن کاربرد در آن عنوان قرار می‌گیرد و نباید عنوان را با پرانتز ابهام زدایی کرد. از پرانتز فقط برای ابهام زدایی در عنوان استفاده می‌شود، نه ارایه اطلاعات اضافه. مثلاً عنوان نوشتار [[تاماگوکاکه گوهان]] ممکن است ناآشنا باشد، اما مبهم نیست (چون نوشتار دیگری با این نام نداریم)، در نتیجه انتقال آن به مثلاً [[تاماگوکاکه گوهان (غذا)]] اشتباه است.
 
== آیا برای یک کلمه موضوعکاربرد اصلی وجود دارد؟ ==
{{میانبر|وپ:ازاصلی|وپ:موضوع اصلی|وپ:کاربرد اصلی}}
اگرچه یک کلمه، نام یا عبارت ممکن است به بیش از یک موضوع دلالت داشته باشد، گاهی یکی از این موضوعات '''موضوعکاربرد اصلی‌''' آن کلمه یا عبارت است. در این صورت کلمهٔ مورد نظر باید عنوان نوشتاری برای این موضوعکاربرد اصلی باشد (یا در مواردی با تغییر مسیر به موضوعکاربرد اصلی منتهی شود). اگر در مورد یک عبارت موضوعکاربرد اصلی وجود ندارد، این عبارت باید خود تبدیل به صفحهٔ ابهام‌زدایی شود (یا باید به یک صفحهٔ ابهام‌زدایی که در آن بیش از یک عبارت ابهام‌زدایی شده است تغییر مسیر یابد). چنانکه اشاره شد، موضوعکاربرد اصلی ممکن است نوشتاری با مفهوم وسیع باشد.
 
از خودتان بپرسید: وقتی که خواننده‌ای عبارت مورد نظرش را در جعبهٔ جستجوی ویکی‌پدیا وارد می‌کند و دکمهٔ برو را می‌فشارد، کدام مقاله بیشترین احتمال را دارد که مد نظرش باشد. برای مثال وقتی کسی لغت [[بهار]] را جستجو می‌کند، احتمال اینکه او در پی فصل بهار باشد بیشتر است، یا محمدتقی بهار، یا شهر بهار در همدان. اگر احتمال بالایی وجود دارد که یکی از این کاربردها مورد نظر خواننده باشد، این کاربردِ بهار موضوعکاربرد اصلی‌ست. نمونهٔ دیگر: خواننده‌ای که «مو» را جستجو می‌کند، بسیار محتمل‌تر است که به دنبال مو به عنوان عضوی از بدن باشد تا شهری با نام [[مو (اوری)|مو]] در بورکینافاسو. در نتیجه [[مو]] عنوان اصلی‌ست و آن شهر بعلاوهٔ کاربردهای دیگر «مو» در [[مو (ابهام‌زدایی)]] فهرست می‌شوند.
 
معیار واحدی برای تعریف موضوعکاربرد اصلی وجود ندارد. با این وجود دو شاخص اصلی که معمولاً برای تعیین موضوعکاربرد اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند از این قرارند:
# کثرت در کاربرد: یک موضوع برای یک کلمه موضوعکاربرد اصلی شناخته می‌شود اگر بسیار محتمل باشد -محتمل‌تر از هر موضوع دیگر و محتمل‌تر از مجموع دیگر موضوع‌ها- که یک خواننده هنگام جستجوی آن کلمه به دنبال آن موضوع باشد.
# اهمیت در بلند مدت: یک موضوع برای یک کلمه موضوعکاربرد اصلی شناخته می‌شود اگر بطور قابل ملاحظه‌ای برجستگی ماندگارتر و ارزش آموزشی بیشتری نسبت به موضوع‌های دیگر مرتبط با آن کلمه داشته باشد.
 
در بسیاری از موارد موضوعکاربرد اصلی از نظر کثرت در کاربرد همچنین موضوعکاربرد اصلی از نظر اهمیت در بلند مدت است. در بسیاری موارد دیگر تنها یکی از این دو موضوعیت دارد. در موارد معدودی که تعارضی میان این دو وجود دارد، [[ویکی‌پدیا:اجماع|اجماع]] معلوم خواهد کرد که کدام‌یک (احتمالا) موضوعکاربرد اصلی خواهد بود.
 
=== تعیین موضوعکاربرد اصلی ===
برای تعیین اینکه آیا یک کلمه دارای موضوعکاربرد اصلی هست یا نه و اگر هست موضوعکاربرد اصلی کدامیک است هیچ قاعدهٔ قطعی‌ای وجود ندارد. تصمیمات بر اساس بحث بین ویرایشگران گرفته می‌شود. ابزارهایی که ممکن است در تعیین موضوعکاربرد اصلی کمک کنند (گرچه باز هم به دلیل احتمال خطا و بی‌طرفی احتمالی تعین کنندهٔ صددرصد نیستند) از این قرارند:
* تعداد پیوند گرفتن یک عنوان با استفاده از [[:ویژه:Whatlinkshere|پیوندها به این صفحه]]
* استفاده از [http://stats.grok.se/ article traffic statistics] یا [//tools.wmflabs.org/wikiviewstats/ Wiki ViewStats traffic statistics]
خط ۶۰:
=== تغییرمسیر دادن به عنوان اصلی ===
{{میانبر|وپ:ازتم}}
گاه ممکن است عنوان موضوعکاربرد اصلی‌ای که عنوان دارای ابهام بر آن دلالت می‌کند با خود عنوان دارای ابهام یکسان نباشد. از حالت‌هایی که ممکن است این اتفاق در آن رخ دهد هنگامی است که دو یا چند عبارت داشته باشیم که همگی برای یک موضوع خاص عنوان اصلی باشند، یا مقاله‌ای داشته باشیم که گسترهٔ وسیع‌تری از موضوعات را در بر بگیرد، یا برای رعایت [[ویکی‌پدیا:قواعد نام‌گذاری|قواعد نام‌گذاری]] از یک عنوان متفاوت استفاده شده باشد. در چنین حالت‌هایی عنوان دارای ابهام را به عنوان اصلی (یا بخش مشخصی از آن) [[ویکی‌پدیا:تغییرمسیر|تغییرمسیر]] می‌دهند. باید توجه داشت اینکه عنوان مقصد با عنوان دارای ابهام متفاوت است به تنهایی در مورد اصلی بودن یا نبودن آن تعیین‌کننده نیست. برای نمونه:
* عنوان اصلی‌ای که خوانندگان با جستجوی «اینشتین» به دنبال یافتن آن هستند، [[آلبرت اینشتین]] است. به همین خاطر [[اینشتین]] به [[آلبرت اینشتین]] تغییرمسیر داده شده است. اما «اینشتین» بر موضوعات دیگری نیز دلالت دارد که در [[اینشتین (ابهام‌زدایی)]] فهرست شده‌اند. در بالای مقالهٔ [[آلبرت اینشتین]] با استفاده از یک سرنویس به این صفحهٔ ابهام‌زدایی پیوند داده شده است.
* برای عبارت «دماغ»، مفهوم «بینی» موضوعکاربرد اصلی محسوب می‌شود، در نتیجه [[دماغ]] به [[بینی]] تغییر مسیر داده شده است. حال اینکه روستایی هم با عنوان «دماغ» وجود دارد باعث نمی‌شود که این روستا موضوعکاربرد اصلی باشد. در نتیجه نوشتار «بینی» همچنان موضوعکاربرد اصلی برای «دماغ» باقی می‌ماند، روستای دماغ با پرانتز ابهام‌زدایی می‌شود ([[دماغ (گنبد کاووس)]]) و در بالای صفحهٔ بینی به این نوشتار پیوند داده می‌شود.
 
گاهی اوقات تصمیم گرفته می‌شود که عنوانی که پیشتر دارای عبارت داخل پرانتز برای ابهام‌زدایی بوده، مثل [[ویلا (ساختمان)]]، به عنوان اصلی بدون پرانتز منتقل شود. پس از چنین انتقالی، به منظور تمایز تغییر مسیرهای حاصل از ابهام‌زدایی نالازم، می‌توان الگوی {{الگو|تغییرمسیر حاصل از ابهام‌زدایی نالازم}} را به صفحهٔ با عنوان ابهام‌زدایی شده که حالا حاوی تغییر مسیر است افزود. در مورد نمونهٔ بالا، محتوای صفحهٔ تغییر مسیر را باید چنین قرار داد:
خط ۷۳:
{{سرنویس|برای اطلاعات بیشتر دربارهٔ سرنویس، بخش [[#سرنویس|سرنویس]] را در پایین ببینید.}}
{{سرنویس|برای قواعد نام‌گذاری صفحه‌های ابهام‌زدایی و یک‌کاسه کردن عبارت‌های مشابه در یک صفحهٔ واحد، بخش [[#صفحه ابهام‌زدایی|صفحه ابهام‌زدایی]] را در پایین ببینید.}}
چنانکه گفته شد، اگر یک عبارت دارای ابهام فاقد موضوعکاربرد اصلی باشد، این عبارت باید خود تبدیل به صفحهٔ ابهام‌زدایی شود. به عبارت دیگر اگر برای یک عبارت هیچیک از موضوعات موضوعکاربرد اصلی نیستند، باید یک صفحهٔ ابهام‌زدایی تحت این عنوان تشکیل شود.
 
در صورتی که تنها با دو مقاله برای ابهام‌زدایی روبرو باشیم و یک مقالهٔ شاخص یا موضوعکاربرد اصلی وجود داشته باشد، نیازی به صفحهٔ ابهام‌زدایی نیست و فقط یک سرنویس در مقالهٔ اصلی که به مقالهٔ دوم پیوند دهد کافی‌ست. در نتیجه خواننده‌ای که به دنبال موضوع غیر اصلی می‌گردد، لازم نیست برای رسیدن به آن با رفتن به صفحهٔ ابهام‌زدایی یک مرحلهٔ اضافه طی کند. به عنوان مثال برای «سرب» غیر از کاربرد اصلی فلز سرب، تنها یک کاربرد دیگر وجود دارد که فیلمی به این نام است. در نتیجه خواننده‌ای که به دنبال این فیلم می‌گردد و با جستجوی «سرب» به موضوعکاربرد اصلی [[سرب]] رسیده، بدون نیاز به عبور از «سرب (ابهام‌زدایی)» توسط یک سرنویس در [[سرب]] مستقیماً به [[سرب (فیلم)]] هدایت می‌شود.
 
اگر بیش از دو مقاله برای ابهام‌زدایی موجود باشد، در این صورت باید یک صفحهٔ ابهام‌زدایی ساخت و در سرنویس نوشتار اصلی به آن پیوند داد.
 
اگر تنها دو موضوع برای یک عبارت وجود دارد، ولی هیچیک بر دیگری اولویت ندارد و نمی‌توان هیچکدام را موضوعکاربرد اصلی قرار داد، باید برای آن عبارت یک صفحهٔ ابهام‌زدایی ساخت و برای هر دو موضوع با پرانتز ابهام‌زدایی کرد.
مثلاً [[قریب‌آباد]] صفحهٔ ابهام‌زدایی برای دو روستاست که هیچیک بر دیگری ارجحیت ندارد:
 
خط ۱۱۳:
بیشتر الگوهای سرنویس بطور خودکار پیوند ایجاد می‌کنند و در نتیجه برای پیوند دادن درون الگو نیازی به دو قلاب [[]] نیست. در برخی موارد بیش از یک الگو قابل استفاده است که می‌تواند با یا بدون ارایهٔ اطلاعات دربارهٔ موضوع نوشتار باشد. در صورتی که ضرورتی به ارایهٔ اطلاعات در سرنویس نباشد، از الگوهای کوتاهتر استفاده می‌شود.
 
'''در صفحهٔ موضوعکاربرد اصلی در صورتی که فقط یک موضوع دوم غیراصلی وجود دارد (بدون صفحهٔ ابهام‌زدایی):'''
* می‌نویسیم {{الگوب|درباره|استفادهٔ یکم|استفادهٔ دوم|صفحهٔ دوم}} تا داشته باشیم:
{{درباره|استفادهٔ یکم|استفادهٔ دوم|صفحهٔ دوم}}
خط ۱۲۳:
{{quotation|{{برای|گیاه فندق|فندق (گیاه)}}}}
 
'''در صفحهٔ موضوعکاربرد اصلی که دارای صفحهٔ ابهام‌زدایی مرتبط است:'''
* می‌نویسیم {{الگوب|درباره|استفادهٔ یکم}} تا داشته باشیم:
:''این صفحه دربارهٔ استفادهٔ یکم است. برای دیگر کاربردها، [[نام صفحه (ابهام‌زدایی)]] را ببینید.''
خط ۱۷۱:
{{میانبر|وپ:ازنامصاز}}
{{همچنین ببینید|ویکی‌پدیا:قواعد نام‌گذاری}}
اگر یک عبارت دارای ابهام دارای موضوعکاربرد اصلی نباشد، خودِ عبارت دارای ابهام نام صفحهٔ ابهام‌زدایی قرار می‌گیرد، مثل [[جرم]]. در صورتی که موضوعکاربرد اصلی وجود داشته باشد، '''(ابهام‌زدایی)''' به عبارت دارای ابهام اضافه می‌شود، مثل [[ناهید (ابهام‌زدایی)]].
اگر یک صفحهٔ ابهام‌زدایی از یک‌کاسه کردن چندین عبارت بوجود آمده باشد، یکی از این عبارت‌ها باید برای عنوان صفحه انتخاب شود. این انتخاب باید با رعایت نکات زیر باشد:
* اسم مفرد بر جمع ترجیح دارد.
خط ۱۸۱:
{{میانبر|وپ:ازساختار}}
هر صفحهٔ ابهام‌زدایی شامل یک فهرست (یا چند فهرست، برای عبارت‌های دارای مضمون چندگانه) از پیوندها به نوشتارهای دارای عناوین مشابه است. یک صفحهٔ ابهام‌زدایی را چنین بسازید:
* موضوعکاربرد اصلی را (در صورت وجود) جدا از لیست و در ابتدای صفحه قرار دهید. مثلاً در ابتدای صفحهٔ [[آبله (ابهام‌زدایی)]] داریم:
{{quotation|'''[[آبله]]''' نوع بیماری واگیردار است.
'''آبله''' همچنین ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد: