میرزا آقا تبریزی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''میرزا آقا تبریزی'''، نمایشنامه‌نویس آغازگر [[ایرانی‌ها|ایرانی]] دوره [[قاجار]] است که برای نخستین بار در سدهٔ سیزدهم قمری نمایشنامه‌هایی به زبان [[فارسی]] تصنیف کرده استکرده‌است.

در بارهٔ زندگی میرزا آقا تبریزی دانسته‌های اندکی در دست است که بیشتر آنها برگرفته از نامه‌های او به [[میرزا فتحعلی آخوندزاده]] است. بر این اساس، نام وی میرزا آقا، نام پدرش محمدمهدی و اهل [[تبریز]] بود.<ref name='b'>جمشید ملک‌پور، جلد ۱، ص ۱۹۱</ref> او ظاهراً از کودکی در [[تبریز]] به فراگیری زبانهای [[زبان فرانسوی|فرانسوی]] و [[زبان روسی|روسی]] پرداخته‌است. پس از آن وارد خدمت دولت شد و در «معلم‌خانهٔ دولتی» ([[دارالفنون]]) به مدت چند سال مترجم معلمان اتریشی بود و سپس در ۱۲۷۹ قمری مأمور خدمت در سفارتخانه‌های ایران در [[بغداد]] و [[استانبول]] گردیده و در آنجا به دریافت نشان «مجیدیه» از دولت [[عثمانی]] توفیق یافت. در حدود سال ۱۲۸۰ قمری به [[تهران]] بازگشت و در سفارت [[فرانسه]] به عنوان منشی اول مشغول به کار شد. آنچنان‌که در نامه‌ای برای [[میرزا فتحعلی آخوندزاده]] می‌نویسد: {{گفتاورد|«این بنده اسمم میرزا آقاست و از اهالی تبریز هستم. از طفولیت به آموختن زبان فرانسه و روسی شوق کردم و زبان فرانسه را به قدری که در نوشتن و ترجمه و تکلم رفع احتیاج شود تحصیل کردم و از زبان روسی نیز قدری بهره دارم. بعد از خدمات چندساله در معلم خانهٔ پادشاهی و مأموریت در بغداد و اسلامبول قریب هفت سال است که به اذن اولیای دولت، در سفارت دولت فخیمه فرانسه مقیم تهران منشی اول هستم.»<ref name='a'>چهار تیاتر میرزا آقا تبریزی. م. ب. مؤمنی. نشر ابن سینا. تبریز ۱۳۵۵</ref>}}

اما در سال ۱۳۳۴ خورشیدی (۱۹۵۵) بود که با انتشار اسناد، دست‌نوشته‌ها و نامه‌های [[فتحعلی آخوندزاده]] توسط [[میرزا ابراهیموف|ابراهیم‌اف]] و کشف ۴ نمایشنامه به خط خود میرزا آقا تبریزی، روشن شد که او علاوه بر ۳ نمایشنامهٔ چاپ شده، نمایشنامهٔ چهارمی هم باعنوان «حکایت عشق بازی آقا هاشم خلخالی» داشته استداشته‌است.<ref>جمشید ملک‌پور، جلد ۱، ص ۱۸۶</ref>

از میرزا آقا تبریزی پنج نمایشنامه به یادگار مانده استمانده‌است:

* ''[[حکومت زمان‌خان|طریقه‌یطریقهٔ حکومتِ زمان‌خانِ بروجردی و سرگذشتِ آن ایام]]''

این نمایشنامه‌ها که مدتی طولانی با نام [[میرزا ملکم‌خان]] شناخته می‌شدند، حدود یک قرن پس از نگارششان در سال ۱۳۵۴ با نام «نمایشنامه‌های میرزا آقا تبریزی» به کوشش [[حسین محمدزاده صدیق]] منتشر شد.<ref>{{یادکرد|کتاب=نمایشنامه‌های میرزا آقا تبریزی| نویسنده= میرزا آقا تبریزی| گردآوری و تصحیح= حسین محمدزاده صدیق | ناشر =نشر طهوری|شهر=تهران|سال=۱۳۵۴|}}</ref> صدیق چهار نمایشنامهٔ اول را به همراه بخشی از کتاب «رساله اخلاقیه» (حکایت حاجی مرشد کیمیاگر) یک‌جا چاپ کرد که نمایشنامهٔ پنجم را با توجه به کتابی که از آن برگرفته‌شده، می‌توان نوعی حکایت‌گویی به‌شمار آورد.<ref>[https://jsal.ut.ac.ir/pdf_20897_86769d72f666eee57cc168cef504d0c4.html میرزا آقا تبریزی و سیاست زیباشناختی - جامعه‌شناسی هنر و ادبیات سال اول، شماره دوم، پاییز و زمستان ۸۸]</ref>

[[خشایار مصطفوی]] در سال ۱۳۹۱ کتابی با عنوان ''[[زایش درام ایرانی]]'' در نقد و تحلیل آثار تبریزی در تهران منتشر کرده استکرده‌است.<ref>[http://www.ilna.ir/بخش-اخبار-58/25674-کتاب-زایش-درام-ایرانی خبرگزاری ایلنا، رونمایی از کتاب زایش درام ایرانی]</ref> او معتقد است، میرزا آقا تبریزی به عنوان نخستین نمایشنامه‌نویس پارسی، در پروژهٔ واردات تئاتر به ایران از نظریهٔ تلفیق که گفتمان غالب روشنفکران در دورهٔ مذکور است سود برده و در فرایند زایش درام ایرانی از دو منبع مستقل تئاتر غربی و نمایش ایرانی استفاده کرده استکرده‌است. به نظر می‌رسد تبریزی از بخشی از نمایش‌های ایرانی بهره‌برداری کرده استکرده‌است که این نمایش‌ها حامل فکر جدید و نمایشگر انسان جدید بوده‌اند. نمایش‌های سرگرم‌کننده و عامیانه‌ای چون: [[بقال‌بازی]]، تخت‌حوضیتخت‌حوضی، ،نقالینقالی و خیمه‌شب‌بازی.<ref>خشایار مصطفوی، تهران، ۱۳۹۱، ص ۱۱۶</ref>

{{پانویس|۲}}