اتحادیه قبایل ماد: تفاوت میان نسخه‌ها

|تصویر =دو رجال از ماد و آشور.jpg

'''اتحادیه قبایل ماد''' در آغاز قرن نهم پ.م. تشکیلات میان قبیله‌ای بخشی از مردم [[ایران]] بود که علیه یک دشمن خارجی بنام [[آشور]] تأسیس یافت. در اینکه کدام یک از قبایل ایرانی جزو اتحادیهٔ مزبور بوده‌اند، از منابع آشوری اطلاعی بدست نمی‌توان آورد زیرا آشوریان غالباً از تقسیمات قبیله‌ای نواحیی که عرصهٔ لشکرکشیهای ایشان بوده استبوده‌است خود نیز اطلاعی نداشته‌اند. این منابع فقط از '''مادها''' چون واحدی کامل یاد می‌کنند و حال آنکه خاک آنها به نواحی کوچک و مستقلی که در همان منابع مشروحاً نام برده شده استشده‌است تقسیم می‌شده.

== اعضای اتحادیهٔ ماد ==

[[پرونده:MIDIYA4.jpeg|بندانگشتی|260px|چپ|مادهای اسیر توسط [[آشوریان]] ]]

در پایان قرن ششم پ. م. هنوز ارتش ماد از مردم جدا نشده بود. اصطلاح [[جنگجو|کاره]] که در [[سنگ‌نبشته بیستون]] بکار رفته هم به معنی لشکر است و هم به معنی مردم سلحشور و ظاهراظاهراً داوطلبان جنگجوی قبایل. به گفته هرودوت - ۱/۱۰۳ - در قرن هشتم پیش از میلاد تقسیم‌بندی ارتش ماد از روی بستگی قبیله‌ای بود نه نوع سلاح. در قلمرو اتحادیه قبایل ماد افراد جامعه بطور کلی به دامداری اشتغال داشتند، گرچه از زراعت که برپایهٔ آبیاری مصنوعی نیز اطلاع داشتند. پرورش اسب اهمیت خاصی داشت.<ref>آشوریان تقریباتقریباً جز اسب چیزی برسم خراج از مادی‌ها نمی‌گرفتند</ref>.

هرودوت - ۱/۹۶، ۹۸ - در عهد خود خصوصیات جامعهٔ ماد را در قرن هشتم پیش از میلاد نیک وصف کرده استکرده‌است. دهکده‌ها و نقاط مسکون تا اندازه‌ای جنبهٔ عشیرتی داشت، ولی دژها محل تمرکز ساکنان هر جا و اکثر موارد مقرّ فرمانفرمایان بود. دژهای مزبور برای جنگ خانگی بود نه برای دفاع در مقابل ارتش آشور. مسلمامسلماً در این گونهاین‌گونه جوامع پیداست در جنگ‌ها اسیر می‌گرفتند و اسیران را بردهٔ خویش می‌ساختند و تجزیهٔ جامعه به توانگر و مستمند در جامعه پدرشاهی ماد آغاز گشته بود. با گذشت زمان جامعه مزبور بی‌بندوبارتر می‌شد مع‌هذا اکثر مردم آزاد و سلحشور مسلوب‌الحق نبودند؛ هر رئیس خانواده‌ای سپاهی و عضو مجلس و ارتش ملّی بود. مجموع این شرایط باعث شد که مادهای عضو '''اتحادیه قبایل ماد ''' در قرن‌های هشتم و هفتم پ. م. از جنگیان و سواران و پیادگان دلیر و فداکار باشند. هنوز سازمان ایشان تا حدی از آزادی بهره داشت و اعضای آن متفق بودند. ستم‌دیدگان، بردگان و کشاورزان ستم کشیده سرزمین‌های استثمار شدهٔ [[آشور]] متوجه ایشان بود.

=== پیدایش دولت در سرزمین ماد ===

از آغاز جلوس [[تیگلت پیلسر سوم]] بر تخت سلطنت آشور، دوران سخت تجاوزات جدید آشوریان به سرزمین اتحادیهٔ قبایل ماد شروع شد. تجاوزات منجر به شکست اورارتوییان و به رونق موقت دولت ماننا که در آن زمان متحد آشوریان محسوب می‌شد، کمک کرد. منابع آشوری اسامی ده‌ها تن از امیران سرزمین ماد را یاد می‌کنند، ولی هیچ‌یک از ایشان در میان دیگران شاخص نشد.

در روایات مادی این نکته به وضوح تمام محفوظ مانده استمانده‌است که پس از تعرضات [[آشور]] دوران استقلال ماد آغاز شد که به هر تقدیر بر تأسیس [[شاهنشاهی ماد]] مقدم بود. این روایت را [[هرودوت]] چنین می‌نویسد:

آشوریان در طی ۵۵۰ سال در آسیای‌علیا <ref>Heōutōn en Hēkontes</ref>حکمرانی کردند.کردند؛ و نخست مادها از اطاعت آشوریان سرپیچیدند<ref>منظور از TēsanŌ - Asiēs آسیای واقع در مشرق [[قزل‌ایرماق|رودهالیس]] در ترکیه می‌باشد، Asia Magna مقایسه شود با: TesanŌ Haluos Potamou Asiēs, Her, I, 130</ref> و بخاطر آزادی خویش با آشوریان جنگیدند و ظاهراظاهراً مردانگی‌ها کردند و خود را از قید اسارت آزاد نمودند پس از آن دیگر اقوام به ایشان تأسی کردند ...… میان مادی‌ها مرد خردمندی وجود داشت بنام [[دیوک]] پسر فرائورت این '''دیوک''' عاشق حکومت انفرادی بود و به شرح زیر عمل کرد:

مادی‌ها - در آن زمان - در دهکده‌ها می‌زیستند.<ref>Kata KŌmas باید از نظر دور نداشت که Kōmē حتماحتماً به معنی نقطهٔ مسکونی باز و غیر مستحکم نمی‌باشد و بطور کلی بمعنی نقطهٔ مسکونی که خودمختار اداری نداشته نیز آمده است؛آمده‌است؛ ممکن است در این مورد در پیرامون آن حصاری نیز کشیده شده باشد.</ref> او پیشتر هم در ده خویش محترم بود<ref>گرچه می‌دانست بیداد با عدل در پیکار است</ref> بهتر و بیشتر از پیش عدالت را مرعی داشت و حال آنکه در سراسر خاک ماد بی‌قانونی حکمفرما بود. مادی‌های ساکن دهکدهٔ دیوک چون رفتار او را دیدند به داوریش برگزیدند ...… و چون دزدی و بی‌قانونی در دهکده‌ها از پیش بیشتر شد، مادی‌ها در یک جا گرد آمدند و نطق‌ها ایراد کردند و از ماجرا سخن گفتند<ref>در اینجا [[هرودوت]] از پیش خود -hōs d, egō dokeō روایت شایع را که دربارهٔ سخنان دوستان دیوک شنیده ضمن بیانات خود آورده استآورده‌است.</ref> تا از یکدیگر را راضی کنند که از قدرت سلطنتی<ref>بازیلوستای Basileusthai</ref> اطاعت کنند.

در این مورد جریانی پیچ در پیچ و طولانی، به شکل ساده لوحانه، در تاریخ دوران زندگی و فعالیت شخصی واحد مجسم گشته، مع‌هذا وضع جامعهٔ مزبور قبل از ایجاد دولت در این تجسم به نحوی که به حقیقت نزدیک است نشان داده شده استشده‌است.

تصویری که هرودوت '''پدر تاریخ''' رسم کرده به بهترین وجهی با بخشی از تاریخ ماد مطابقت دارد و آن سال‌های بعد از پایان حاکمیت [[آشوریان]] در سال ۷۸۸ پ. م؛ و قبل از ایجاد دولت ماد می‌باشد و به نظر می‌رسد که به نکتهٔ فوق توجه نشده استنشده‌است.<ref>که در حدود سنین هفتاد قرن هفتم پ.م. صورت گرفت</ref>

دوره‌ای که هرودوت به شرح آن پرداخته، محتملاً دورهٔ ماقبل آغاز فتوحات جدید [[آشور]] در سال ۷۴۴ پ.م. بوده که در روایات شفاهی فراموش شده و در ذهن مادی‌های زمان هرودوت که این حکایت را برای وی نقل کردند با زمان تجاوزات آشور در عهد [[سمیرامیس]] مخلوط گشته استگشته‌است. در رویات مادی این نکته به وضوح تمام محفوظ مانده استمانده‌است که پس از تعرضات [[آشور]] دوران استقلال مادی‌ها آغاز شد که به هر تقدیر بر تأسیس [[شاهنشاهی ماد]] مقدم بود. این روایت را هرودوت برای ما محفوظ داشته استداشته‌است و [[کتسیاس]] نسز با تحریفاتی نقل می‌نماید.

از میان اینان فقط نام یک قبیله یعنی پارتاکنیان که در ناحیهٔ [[اصفهان]] کنونی و جهت شرقی آن زندگی می‌کردند نامی است که ریشهٔ آن وضوحاً آریایی می‌باشد و در [[آسیای میانه]] هم شنیده شده استشده‌است. اما راجع به قبایل دیگر ماد، فقط نام آریزانتیان اشتقاق روشن آریایی دارد؛ و ظاهراً باید کلمهٔ ایرانی [[آریا زنتو]] باشد.

== وضعیت سیاسی ماد ==

* '''[[مادای|مادا]]''':، بخش علیای رود قزل‌اوزن به معنی بسیار محدود. محتملا پایین‌تر از کیشه‌سو در مسیر رود قزل‌اوزن. حدس زده می‌شود بخشی از آن اراضی که جزو قلمرو [[دیاکو]] بوده بطور رسمی '''ماد''' نامیده می‌شده استمی‌شده‌است.

* '''[[ساپاردا]]''': که پیشتر بخشی از خارخار بود و محتملا در جنوب خط [[قزوین]] - [[زنجان]] قرار داشت. لوحی از ''گردنه ساپاردا'' سخن می‌گوید، از اینجا چنین مستفاد می‌گردد که ساپاردا در محلی کوهستانی قرار داشته استداشته‌است.

== پانویس ==