== ازدیربازرشد حیات اجتماعی و شهرنشینی مترادف تمدن و نماد پیشرفت و تعالی بشری تعریف شده است. متاسفانه امروزه علیرغم قدمت تاریخی و هویت فرهنگی و رشد شهرنشینی درایران،کارکرد نهاد ها، سازمانهای اجتماعی وکاربرد تکنوژلوی، ابداعات بشری اثری امیدوارکننده و رضایت بخش بر رشد شاخص های تمدن و پیشرفت همچون آرامش، امنیت، عدالت، ثروت نداشته است. در نظر داریم از طریق مقایسه دوران معاصر با گذشته درخشان شهرها، زمینه طراحی چهارچوب نظری احیای تمدن و چرخه الگوی بومی پیشرفت را به عنوان محصول انقلاب و طرح کلی نظام پیگیری کنیم.
درباور ایرانیان عهد باستان، خداوند به هستی و همه انسانها علاوه بر گوهر و استعداد ذاتی، نیرویی به نام فره بخشیده است که اگر فرد و هرگروهی با خویشکاری به وظایف خود بدرستی عمل کند ازسعادت، رفاه و شکوه آن بهره مند خواهد شد.در صورت بدرفتاری وخطای فرد امکان زوال آن نیز وجود دارد. فره هرکس، برحسب مراتب وجودی او، در باور، خرد، اقتدار و هدایتگری اودرانجام کار درست، نمود دارد. برترین مرتبه فره، فره کیانی بودکه به حاکمان عطا می شد. چشم انداز انسانهای وظیفه مدار و سعادتمند به تحول و رشد زندگى اجتماعی ازکوچ نشینی تا شهرنشینی به طراحی "اندیشه و الگوی ایرانشهری" دوخته شده بود که پیوسته درتامین نیازهای حیاتی و رضایت مندی انسانها، فره که عصاره ایمان و دانش، همت و تلاش انسان پیشرو درمبارزه و مقابله با موانع طبیعی یا دشمن بود را به عنوان فرهنگ و الگو در شیوه زیستن و سبک زندگی جامعه ساری و جاری کنند.
در نوشتار پیش رو شهر سبزوار به عنوان نمونه برای مطالعه تطبیقی و مقایسه دوران معاصر با گذشته پر افتخارآن، در دو دوره تمدن باستان و تمدن اسلامی از منظر شاخص ها و الگوی بومی پیشرفت انتخاب گردید.
