ویکی‌پدیا

خوارزمی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
←‏بزرگداشت: افزودن منبع
برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری
با فرض حسن نیت ویرایش 151.243.105.91 (بحث) خنثی‌سازی شد: منبع نامعتبر. (توینکل)
برچسب: خنثی‌سازی
خط ۵۷:
 
== دستاوردهای خوارزمی ==
گویند قبل از اینکه محمد بن موسی خوارزمی در ''دارالحکمه'' مستقر شود او را به سرزمین [[هند]] فرستادند تا حساب [[هند]]ی را بیاموزد خوارزمی پس از بازگشت از [[هند]] دو اثر «'''حساب الهند'''» و دیگری «'''الجبر و المقابله'''» را نگاشت. وی نتایجی را که [[یونان]]یان و [[هند]]یان بدست آورده بودند را تلفیق کرد و بدین ترتیب سبب انتقال مجموعه‌ای از معلومات [[جبر]]ی حسابی شد که در ریاضیات [[قرون وسطی]] تأثیر عمیقی گذاشت.<ref>{{یادکرد|نویسنده = جرج ساترن|عنوان = جلد یک|ناشر = |شهر = |صفحه =۵۳۳ |تاریخ = ۱۳۷۵}}</ref><ref name=":0">{{یادکرد خبر|کوشش=سالارکتاب: اطلاعات معتبر و مستند|تاریخ=۱۳۹۷-۰۵-۰۶T11:59:36+00:00|عنوان=خوارزمی بنیان‌گذار جبر با ترجمه‌‌ی حسن سالاری - سالارکتاب: اطلاعات معتبر و مستند|نشانی=http://salarketab.ir/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D8%AC%D8%A8%D8%B1-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87%E2%80%8C%E2%80%8C%DB%8C-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C/|زبان=fa-IR|تاریخ بازبینی=2018-07-28}}</ref>
 
خوارزمی در دربار [[مأمون]] [[عباسی]] بسیار مورد توجه قرار داشته، وی بزرگترین ریاضیدان دربار و از منجمین و مشاورین رصدهای بیت‌الحکمه عباسی به حساب می‌آمده. گویند [[مأمون]] بخش‌های مربوط به هند را بدو واگذار کرده بود که این نشان از آشنایی وی به علوم و سرزمین‌های هند دارد.<ref name="خبرگزاری میراث فرهنگی">{{یادکرد وب| نشانی = http://chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=91827&Serv=0&SGr=0| عنوان = جبر تحفه خوارزمی به جهانیان| ناشر = خبرگزاری میراث فرهنگی}}</ref> وی همچنین مسئول تهیه اطلسی از نقشه‌های آسمان و زمین بود. شاید وی از جمله کسانی بوده که در اندازه‌گیری طول نصف النهار کره زمین در دشت سنجار شرکت داشته‌است.<ref name="کتاب ماه علوم و فنون"/>
خط ۶۴:
 
=== پایه‌گذاری علم جبر و مقابله ===
[[پرونده:Image-Al-Kitāb al-muḫtaṣar fī ḥisāb al-ğabr wa-l-muqābala.jpg|بندانگشتی|راست|{{وسط‌چین}}صفحه‌ای از کتاب جبر خوارزمی]] محمد بن موسی خوارزمی در قرن سوم هجری، علمی را برای نخستین بار صورتبندی و تدوین کرد که خود آن را «'''الجبر و المقابله'''» نامید.<ref name=":1">{{یادکرد خبر|کوشش=سالارکتاب: اطلاعات معتبر و مستند|تاریخ=۱۳۹۷-۰۳-۲۵T19:32:02+00:00|عنوان=خوارزمی شما را با جبر آشنا می‌کند - سالارکتاب: اطلاعات معتبر و مستند|نشانی=http://salarketab.ir/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D8%A8%D8%B1-%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF/|زبان=fa-IR|تاریخ بازبینی=2018-07-28}}</ref>نامید، علمی که تمام شرایط یک دانش واقعی را داشت، یعنی همان که اروپاییان از آن به «ساینس» تعبیر می‌کنند. این ریاضی‌دان توانست با این دانش تمام معادلات درجه دوم زمان خود راحل و راه را برای حل معادلات درجه بالاتر هموار کند.
{{نقل قول۲|left|یک موضوع تاریخی را امروزه نمی‌توان انکار کرد و آن این است که محمد بن موسی خوارزمی، معلم واقعی ملل اروپایی جدید در علم جبر بوده‌است|آریستید مار پژوهشگر برجستهٔ فرانسوی|}}
بر اساس الواح [[تمدن بابل|بابلی]] و آثار برجای‌مانده از محاسبه‌گران [[هند]]ی در عهد باستان، مردمان [[بابل (دولت‌شهر)|بابل]] و [[هند]] به حل حالات خاصی از ''معادلات درجه دوم'' موفق شده بودند، اما آن‌ها راه حل‌های خود را فقط به صورت دستور ارائه کردند؛ یعنی این راه حل‌ها، که برای رفع نیازهای زندگی روزمره آنان ارائه شده بودند و نه به منظور گسترش دانش [[ریاضی]]، فاقد براهین علمی بودند. ابتکار خوارزمی در آن است که وی نخست همه ''معادلات درجه دوم'' شناخته‌شده زمانش را بررسی می‌کند؛ در مرحله دوم روش حل هریک از آن‌ها را ارائه می‌دهد؛ سرانجام در مرحله سوم، این روش‌ها را با کمک علم [[هندسه]] اثبات می‌کند؛ مؤلفه‌هایی که درمجموع علم جدیدی به نام «'''[[جبر]]'''» را تشکیل می‌دهند. این علم، که از طریق ترجمه‌های لاتینی کتاب خوارزمی در [[قرون وسطی]] به [[اروپا]] راه یافت، هم در قرون وسطی و هم در عصر [[رنسانس]] تحول بزرگی در علم ریاضیات را موجب شد، چنان‌که در قرن شانزدهم میلادی [[نیکولو تارتالیا]]<ref group="واژه‌نامه">Niccolò Fontana Tartaglia</ref> و [[کاردان]]،<ref group="واژه‌نامه">Abu Jaffar Gerolamo Cardano</ref> ریاضی‌دانان [[ایتالیا]]یی که با ترجمه لاتینی جبر و مقابله، آشنا بودند روش این ریاضی‌دان [[ایران]]ی را برای حل ''معادله درجه سوم'' تعمیم دادند و بدین‌ترتیب گام دیگری در گسترش ریاضیات برداشتند.<ref name="نظریه‌پرداز معادلات درجه دوم">{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =آقایی چاووشی| نام =جعفر| نام خانوادگی۲ =| نام۲ =| عنوان =خوارزمی نظریه‌پرداز معادلات درجه دوم اولیه هجری | ژورنال =پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی| مکان =| ناشر = | دوره =سوم| شماره =دوم| سال =دوم| صفحه = | پیوند = | تاریخ بازبینی = پاییز و زمستان ۱۳۹۱ | doi =}}</ref>
خط ۱۰۹:
 
=== رساله حساب خوارزمی ===
اثر ریاضی دیگری که چندی پس از جبر نوشته شد رساله‌ای است مقدماتی در حساب به نام «'''الجمع و التفریق'''» که [[عددنویسی هندی-عربی|ارقام هندی]] (یا ارقام عربی) در آن به کار رفته بود و نخستین کتابی بود که [[ارزش مکانی|نظام ارزش مکانی]] را (که آن نیز از هند بود) به نحوی اصولی و منظم شرح می‌داد.<ref name=":1" /><ref name=":0" /> این کتاب تنها از طریق ترجمه لاتینی آن به ما رسیده‌است و نسخه منحصربه‌فرد این ترجمه به زبان لاتینی و با عنوان Algorithmi numero indorum در کتابخانه دانشگاه کمبریج نگهداری می‌شود.<ref name="خوارزمی، آزرمی"/>
خوارزمی در کتاب حساب خود نشان می‌دهد که چطور می‌توان هر عدد دلخواه را به کمک نه رقم هندسی و صفر نوشت. سپس اعمال مزبور به جمع و تفریق، دو برابر کردن، نصف کردن، ضرب، تقسیم و جذر گرفتن از اعداد صحیح و همچنین عملیات محاسبه‌ای مربوط به کسرهای شصت شصتی را شرح می‌دهد. خوارزمی [[جذر]] اعداد را با شیوه ریاضیدان و منجم قرن پنجم [[هند]]ی «[[آریابهاتا]]<ref group="واژه‌نامه">Aryabhata</ref>» می‌گرفت که براساس مجذور یک دو جمله‌ای قرار داشت. رساله خوارزمی را [[رابرت آوچستر]]<ref group="واژه‌نامه">Robert of Chester</ref> تحت عنوان «حساب الهند خوارزمی» به زبان لاتینی ترجمه کرده‌است.<ref name="خوارزمی، آزرمی"/>
[[پرونده:Dixit algorizmi.png|بندانگشتی|{{وسط‌چین}}برگی از ترجمه کتاب جمع و تفریق با عددهای هندی]]
خط ۱۳۷:
[[پرونده:Abu Abdullah Muhammad bin Musa al-Khwarizmi edit.png|بندانگشتی|180px|تمبر یادبود به مناسبت ۱۲۰۰ سالگرد تولد خوارزمی توسط [[اتحاد جماهیر شوروی]] در سال ۱۹۸۳ منتشر گردید.]]
[[پرونده:Khwarizmi International Award Logo.PNG|بندانگشتی|چپ|145px|جشنواره علمی خوارزمی]]
جورج سارتن در کتاب مدخل تاریخ علم خود، نیمه نخست قرن نهم میلادی و قرن سوم هجری قمری را «'''عصر خوارزمی'''» نامیده‌است.<refنامیده‌است، name=":0" />و «اریستید مار» نوشته‌است: امروزه یک موضوع تاریخی را نمی‌توان انکار کرد که محمدبن موسی خوارزمی معلم واقعی ملل اروپایی جدید در علم جبر بوده‌است.<ref name="خبرگزاری میراث فرهنگی"/> جشنوراه خوارزمی نام یک جشنواره علمی در ایران است که به منظور ارج نهادن به مقام دانش پژوهان و فناوران نوآور به نام این دانشمند بزرگ ایرانی اسلامی «ابوجعفر محمد بن موسی خوارزمی» نام‌گذاری شده‌است. این جشنواره هر سال در دو فرایند مجزا برگزار می‌شود یکی به عنوان جشنواره جوان خوارزمی برای دانش پژوهان و فناوران کمتر از سی و پنج سال که بخش دانش آموزی نیز دارد و در آذر ماه مراسم تقدیر از برگزیدگان ان انجام می‌شود و یکی جشنواره بین‌المللی خوارزمی که در بهمن ماه مراسم تقدیر از برگزیدگان آن با حضور رئیس‌جمهور ایران برگزار می‌گرددو علاوه بر طرح‌های فنی و مهندسی از داخل کشور، برگزیدگانی از سراسر جهان در زمینه‌های علوم فنی و مهندسی و علوم پایه را معرفی می‌کند.
در تقویم چهارم آبان به مناسبت بزرگداشت «ابوجعفر محمد بن موسی خوارزمی» روز جبر نامیده شده‌است.
 
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/خوارزمی»