زیاریان: تفاوت میان نسخه‌ها

{{تاریخ ایرانطبرستان بزرگو دیلمان}}

=== مرد آویجمردآویج ===

مسئله [[طبرستان]] از همان اوایل طلوع آن‌ها برای [[سامانیان]] حل‌نشده باقی‌مانده بود. [[اسفار پسر شیرویه]]، هرچند ابتدا با [[سامانیان]] همراه بود، اما در آخر کار بر آنان شورید. او چندین جنگ با [[ماکان بن کاکی]] کرد و اورا شکست داد. [[اسفار بن شیرویه|اسفار]] مردی خونریز و غیر مسلمان بود. او به تدریج [[گرگان]]، [[طبرستان]]، [[قزوین]]، [[ری]]، [[قم]]، [[کاشان]] و [[خراسان]] را به تصرف خود درآورد. [[اسفار بن شیرویه|اسفار]] فرماندهی سپاه خود را به یکی از بزرگان ولایت، یعنی [[مرداویج زیاری|مرد آویچ]] پسر [[زیار]]، سپرد،سپرد ولی خود با طغیان سربازان روبه‌رو گردید و در [[طالقان]] به قتل رسید (۳۱۶ ه‍. ق).

قلمرو حکومت [[مرداویج زیاری|مرد آویچ]] علاوه بر [[مازندران]] و قسمتی از [[گیلان]]، به شهرهای [[ری]]، [[قم]] و [[کرج]] و [[ابهر]] و بالاخره [[همدان]] رسید. حتی سپاه خود را به حدود [[دینور]] نیز فرستاد (۳۱۹ ه‍. ق). [[مرداویج زیاری|مرد آویچ]]، [[اصفهان]] را فتح کرد و خیال حمله به [[بغداد]] را داشت. وی به زبان آورده بود که من [[شاهنشاهی ساسانی]] را برمی‌گردانم" ([[سیوطی|تاریخ الخلفاء سیوطی]]، ص ۲۵۹) و قصد داشت که [[مدائن]] را پایتخت قراردهدقرار دهد. او پس از آنکهآن که مراسم [[جشن سده]] را در [[اصفهان]] بر پای داشت، به علت اختلافی که میان غلامان [[مردمان ترک|ترک]] و [[دیلم]] او پیش آمده بود، در ۳۲۳ ه‍جری به دست غلامان ترک در حمام کشته شد (۳۲۳ ه‍. ق).

بعد از [[مرداویج زیاری|مرد آویچ]]، جمعی از یاران او برادرش «وشمگیر» را از [[مازندران]] به [[اصفهان]] و [[ری]] احضار کردند که حکومت را به او بسپارند، اما چنان‌که خواهیم دید، حکومت ولایت‌های عمده دیگر به دست [[آل بویه]] افتاد و این خانواده بعضی نواحی قلمرو حکومت خود را به حوالی مرزهای ایران در عصر [[ساسانی]] رساندند. در این مدت، [[وشمگیر]] تنها به حکومت [[گرگان]] و قسمتی از [[مازندران]] اکتفا کرد (۳۲۳ تا ۳۵۷ ه‍. ق). جنگ‌های او با [[آل بویه]]، به شکست انجامید و تقاضای کمک از [[نوح بن نصر سامانی]] نیز بی‌نتیجه ماند. [[وشمگیر]] در حالی که آماده نبرد با آل بویه می‌شد، در حین شکار، مورد حمله [[گرازی]] قرار گرفت و کشته شد (اول محرم ۳۵۷ ه‍. ق). بهستون ([[بیستون]]) پسر [[وشمگیر]]، با برادرش [[قابوس وشمگیر|قابوس]] رقابت داشت و حوزه حکومت [[قابوس بن وشمگیر|قابوس]] – بعد از مرگ برادر – به همان [[گرگان]] منحصر شد. در جنگی که میان او و [[آل بویه]] در حوالی [[استرآباد]] درگرفت، شکست خورد و به [[خراسان]] فرار کرد (۳۷۱ ه‍. ق). بعد از آن، [[گرگان]] در دست [[آل بویه]] باقی ماند و [[قابوس بن وشمگیر|قابوس]] نیز در ۴۰۳ ه‍.ق به قتل رسید. بعد از او، فرزندش [[منوچهر]] که داماد [[سلطان محمود]] نیز بود نتوانست بر قلمرو خود بیفزاید و [[نوشیروان]] پسرش و جستان نوه‌اش، تنها به صورت امرای محلی در [[گرگان]] تا حدود سال‌های ۴۳۵ ه‍.ق حکومت راندند. در تمام مدتی که [[قابوس بن وشمگیر|قابوس]] و [[منوچهر]] و سایر اولاد زیار در [[گرگان]] حکومت نیمه‌مستقلی داشتند.