|
'''هزارهٔ فردوسی''' یا '''جشن هزارهٔ فردوسی''' ('''کنگرهٔ هزارهٔ فردوسی''')، مجموعهٔ آیین‌هایی بود که به مناسبت هزارمین سال میلاد [[فردوسی]] در سال [[۱۳۱۳ (خورشیدی)|۱۳۱۳ خورشیدی]] در [[تهران]]، [[طوس]]، و دیگر شهرهای [[ایران]] برگزار شد. در کنگرهٔ هزارهٔ فردوسی، که نخستین اجتماع بزرگ علمی در ایران بود، ۴۰ تن از ایران‌شناسان برجسته از ۱۷ کشور و ۴۰ تن از دانشمندان و ادیبان ایرانی شرکت داشتند. به مدت ۵ روز، از ۱۲ تا ۱۶ مهر ۱۳۱۳، سخنرانی‌هایی در تالار [[دارالفنون]] در تهران ایراد شد و تعدادی از آنها در کتاب ''هزارهٔ فردوسی'' به چاپ رسید. درجشن روزهزارهٔ بازگشاییفردوسی آرامگاهبه فردوسی،سال رضاشاه۱۳۱۳ یکی از رویدادهای مهم فرهنگیِ قرن، و مهم‌ترین کنگرهٔ علمی بود که در جلویایران معاصر برگزار شد.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب= کتاب پاژ (ویژهٔ توس و فردوسی)|ناشر= |شهر= مشهد|کوشش= |ویرایش=محمدجعفر یاحقی|سال= ۱۳۷۳ |شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه=ص ۱۵۸|مقاله=تاریخچهٔ آرامگاه سخنرانیفردوسی|ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= می‌کند:|شاپا=}}</ref>
«بسیار مسروریم از اینکه به واسطۀ پیش‌آمد جشن هزار سالۀ فردوسی موفق می‌شویم که وسائل انجام یکی از آرزوهای دیرین ملّی ایران را فراهم آوریم و با ایجاد این بنا درجۀ قدردانی خود و حق‌شناسی ملّت ایران را ابراز نماییم. رنجی را که فردوسی توسی در احیاء زبان و تاریخ این مملکت برده است، ملّت ایران همواره منظور داشته و از اینکه حق آن مرد به‌درستی ادا نشده بود، متأسف و ملول بوده است، اگرچه افراد ایرانی با علاقه‌ای که به مصنف شاهنامه دارند، قلوب خود را آرامگاه او ساخته‌اند، ولیکن لازم بود اقداماتی به عمل آید و بنایی آراسته گردد که به‌صورت ظاهر هم نمایندۀ حق‌شناسی این ملّت باشد. به‌همین نظر بود که امر دادیم در احداث این یادگار تاریخی بدل مساعی به عمل آید.
صاحب شاهنامه با افراشتن کاخی بلند که از باد و باران و حوادث گزند نمی‌یابد، نام خود را جاوید ساخته و از این مراسم و آثار بی‌نیاز می‌باشد، ولیکن قدردانی از خدمتگزاران، وظیفۀ اخلاقی ملّت است و از ادای حق نباید فروگذار نمود.
مسرت و خرسندی خاطر ما به درجۀ کمال رسید، از اینکه مشاهده کردیم جماعتی از دانشمندان که دوستان ما و دوستان صنایع و ادبیّات ما هستند، از اکناف جهان و از راه‌های دور به آرامگاه حکیم سخن‌پرداز ما شتافته و در اظهار شادمانی و قدردانی با ما هم‌قدم شده‌اند. با ابراز خشنودی و خرسندی از این احساسات محبّت‌آمیز، حضار را به اجرای مراسم افتتاح دعوت می‌نمایم».
جشن هزارهٔ فردوسی به سال ۱۳۱۳ یکی از رویدادهای مهم فرهنگیِ قرن، و مهم‌ترین کنگرهٔ علمی بود که در ایران معاصر برگزار شد. مدالی زیبایی از سوی انجمن آثار ملّی برای یاد بود هزاره فردوسی به پهنای 85 میلی‌متر ساخته شده بود که بر یک روی آن فرتور (عکس) فردوسی و سیمرغ و بالای آن نوشته شده بود:
- در سلطنت اعلیحضرت شاهنشاه پهلوی برای جشن هزار سالۀ فردوسی
- و در پایین آن 1313 هجری شمسی
- روی دیگر مدال کاوۀ آهنگر و گروهی از ستمدیده‌ها و بالای آن این بیت بود:
خروشید و زد دست بر سر ز شاه
که شاها منم کاوۀ دادخواه
- و در پایین آن، این بیت:
اگر داد دادن بود کار تو
بیفزاید ای شاه مقدار تو .
این مدال کار استاد ابوالحسن خان صدیقی می باشد .
بر دو لوح سنگی که بر دیواره‌های شمالی و جنوبی اتاق نصب بود، به خط نستعلیق چنین نوشته شده بود:
به نام خداوند بخشندۀ مهربان
هر آنکس که از مردگان دل بشست
نباشد همی دوستی را درست
مده کارکرد نیاکان به باد
مبادا که پند من آیدت باد
چو نیکی کند کس تو پاداش کن
ممان تا شود رنج نیکان کهن
در هنگامی‌که هزارمین سال ولادت حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی نزدیک می‌شد، دولت و ملّت ایران بر آن شدند که به پاس شاهکار جاویدانی آن گویندۀ بزرگ، بنای رفیعی بر سر آرامگاه خاکی او بر پا نمایند. از آن میان، چند تن از خدمتگزاران ایران بر این کار فرخنده پیش‌قدم گشتند و به‌نام حفظ آثار ملّی انجمنی گرد آوردند و از هیچ‌گونه کوشش در راه انجام مقصود مبارک فروگذار نکردند و جماعتی بسیار از ایرانیان بلندهمّت، بلکه سراسر باشندگان این کشور از کیسۀ فتوّت خود در این کار فرخنده یاری نمودند. وزارت معارف دولت شاهنشاهی نیز به‌وظیفۀ خویش از مساعدت دریغ ننموده و تا آنکه این بنای رفیع و بلند که به فراخور عظمت مقام گویندۀ شاهنامه بس ناچیز و حقیر است، ساخته و پرداخته گردید. پس در مهرماه یک‌هزاروسیصدوسیزده هجری شمسی در موقعی که بیش از یک‌صد تن از برگزیدگان و دانشمندان و خاورشناسان و شاعران جهان در طوس گرد آمده بودند، در پیشگاه اعلیحضرت شاهنشاه، رضاشاه پهلوی این بنای یادگار گشایش یافت. به‌هنگام گشایش آرامگاه فردوسی اعضای هیئت مؤسسان انجمن از این قرار بودند: محمّدعلی فروغی (ذکاءالملک)، رئیس انجمن: حسن پیرنیا (حکیم‌الملک)، حسن اسفندیاری (محتشم‌السلطنه)، ابراهیم حکیمی (حکیم‌الملک)، نظام‌الدین حکمت (مشارالدوله)، سیّدحسن تقی‌زاده، محمّدعلی فرزین، علی‌اصغر حکمت (وزیر معارف)، حسن علا، کیخسرو شاهرخ.
<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب= کتاب پاژ (ویژهٔ توس و فردوسی)|ناشر= |شهر= مشهد|کوشش= |ویرایش=محمدجعفر یاحقی|سال= ۱۳۷۳ |شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه=ص ۱۵۸|مقاله=تاریخچهٔ آرامگاه فردوسی|ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref>
== شرکت‌کنندگان کنگرهٔ هزارهٔ فردوسی ==
{{سلسله پهلوی}}
[[رده:اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در ۱۹۳۴ (میلادی)]]
[[رده:ایالات متحده آمریکا در ۱۹۳۴ (میلادی)]]
[[رده:ایران در ۱۹۳۴ (میلادی)]]
| 