هریوا: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
جزبدون خلاصۀ ویرایش برچسبها: ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
ویرایش |
||
خط ۷:
|era=[[تاریخ باستان|دوران باستان]]
|capital=*[[آرتاکوانا]] <small>(۵۳۰ پیش از میلاد-۳۳۰ پیش از میلاد)</small>
* [[هرات]] <small>(۳۳۰ پیش از میلاد–قرن سوم پیش از میلاد)</small>
|title_leader=
|image_map=
خط ۲۱:
|today={{Flag|Afghanistan}}{{سخ}}{{Flag|Iran}}{{سخ}}{{Flag|Turkmenistan}}
}}
'''هَریوا''' ([[اوستایی]]: ''هَرَئیووا'' Haraēuua؛ [[پارسی باستان]]: ''هَرَیوا'' Haraiva؛ [[زبان یونانی باستان|یونانی باستان]]: ''آرئیا'' Ἀρεία (نباید با نام یونانی [[آریانا|آریانه (Arianē)]] اشتباه شود)؛ [[زبان لاتین|لاتین]]: ''آریا'' Aria
این سرزمین که نامش را نیز از هریرود گرفته در قدیم بسیار حاصلخیز و هم مرکز شرابسازی بودهاست. [[بطلمیوس]] موقعیت هریوا را در جنوب [[مرو]] و [[باختر (بلخ)|باختر]]، در شرق [[پارت]] و بیابان [[کارامانیا]]، شمال [[زرنگ (ساتراپی)|زرنگ]] و غرب [[پاراپامیز]]
== ورود آریاییها ==
[[هرویها]] (به یونانی: [[آرینها]]) دستهای از تیرههای [[آریایی]] بودند که در هزارهٔ دوم پیش از میلاد، زادبوم خود در [[آسیای مرکزی]] را رها کرده و از ناحیهٔ رودخانهٔ [[آمودریا]] (اکسوس یا جیحون) به داخل [[فلات ایران]] روی آوردند و در سرزمینی بارور، پیرامون درهٔ حاصلخیز [[هریرود]] (به لاتینی: Arius) جای گرفتند. نام سرزمینشان را به نام این رودخانه، هریوا نامیدند، که کم و بیش با [[ولایت هرات]] امروزین همانند است. واژه هرَی از زبان ایرانی باستان هَرَیو آمده که به معنی «پُرشتاب» است.<ref>[http://www.iranicaonline.org/newsite/ دانشنامه ایرانیکا، سرواژه هرات]{{پیوند مرده|date=سپتامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot
▲[[هرویها]] (به یونانی: [[آرینها]]) دستهای از تیرههای [[آریایی]] بودند که در هزارهٔ دوم پیش از میلاد، زادبوم خود در [[آسیای مرکزی]] را رها کرده و از ناحیهٔ رودخانهٔ [[آمودریا]] (اکسوس یا جیحون) به داخل [[فلات ایران]] روی آوردند و در سرزمینی بارور، پیرامون درهٔ حاصلخیز [[هریرود]] (به لاتینی: Arius) جای گرفتند. نام سرزمینشان را به نام این رودخانه، هریوا نامیدند، که کم و بیش با [[ولایت هرات]] امروزین همانند است. واژه هرَی از زبان ایرانی باستان هَرَیو آمده که به معنی «پُرشتاب» است.<ref>[http://www.iranicaonline.org/newsite/ دانشنامه ایرانیکا، سرواژه هرات]{{پیوند مرده|date=سپتامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
== هریوا در اوستا ==
هریوا در فَرگَرد نخست [[وندیداد]] [[اوستا]] به نام ''هَرویو'' (Harôyu) آمدهاست که «ششمین سرزمین و کشور نیکی که من، [[اهورامزدا]]، آفریدم هرویو و دریاچهاش بود.»
== دورانهای ماد و هخامنشیان ==
در سدههای واپسین هفتم و آغازین ششم پیش از میلاد، هریوا بدست دولت [[ماد]] افتاد و پس از انقراض دولت ماد بدست [[کورش بزرگ]]، یکی از [[ساتراپی]]های [[هخامنشیان]] بهشمار میرفت. نام هریوه در فهرست سرزمینهای تابع هخامنشیان در تمام سنگنوشتههای بجایمانده از دورهٔ [[داریوش بزرگ]] و [[خشایارشا]] آمدهاست. بگفتهٔ [[بطلمیوس]] گیتیشناس یونانی، مرکز فرمانروایی هخامنشیان در هریوا، در [[آرتاکوآنا]] بودهاست. [[هرودت]] تاریخدان یونانی نیز در کتاب سومش هرویها را در فهرست مالیات دهندگان ایران آوردهاست.
== دوران اسکندر ==
به گفتهٔ تاریخدان یونانی [[هرودت]]، [[اسکندر مقدونی]] در ۳۳۰ قبل از میلاد، آرتاکوانا، مرکز ساتراپی هریوه را گشود. ساتراپ (والی) هریوه در آن زمان [[ساتی برزن]] نام داشت. اگر چه باشندگان هریوا بسختی مقاومت کردند اما سپاهیان اسکندر موفق به فتح شهر شده و آن را ویران و بیش از نیمی از باشندگان آن را بقتل رسانیدند. اسکندر سپس شهر را آباد کرد و نام آن را «اسکندریه آریانا» {{به یونانی|Αλεξάνδρεια, η Αρειανή الکساندرئیا آرئیانه}}
▲به گفتهٔ تاریخدان یونانی [[هرودت]]، [[اسکندر مقدونی]] در ۳۳۰ قبل از میلاد، آرتاکوانا، مرکز ساتراپی هریوه را گشود. ساتراپ (والی) هریوه در آن زمان [[ساتی برزن]] نام داشت. اگر چه باشندگان هریوا بسختی مقاومت کردند اما سپاهیان اسکندر موفق به فتح شهر شده و آن را ویران و بیش از نیمی از باشندگان آن را بقتل رسانیدند. اسکندر سپس شهر را آباد کرد و نام آن را «اسکندریه آریانا» {{به یونانی|Αλεξάνδρεια, η Αρειανή الکساندرئیا آرئیانه}} <ref>مشارکتکنندگان ویکیپدیا، [[:w:la:Artacoana|آرتاکوانا]]، ویکیپدیای لاتینی، دانشنامهٔ آزاد. (بازیابی در ۲۲ دسامبر ۲۰۰۸).</ref><ref>وبگاه [http://www.alexanderofmacedon.info/greek/GLOSSARY1gr.htm اسکندر مقدونی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081229160526/http://www.alexanderofmacedon.info/greek/GLOSSARY1gr.htm |date=۲۹ دسامبر ۲۰۰۸ }}، سرواژهٔ Αρτάβαζος، سطر ۲۲م (به زبان یونانی، بازیابی در ۲۲ دسامبر ۲۰۰۸).</ref> یا بطور سادهتر «اسکندریه آریا» نهاد.
== دورانهای سلوکیان و اشکانیان ==
بعد از مرگ اسکندر (در سال ۳۲۳ ق. م
▲بعد از مرگ اسکندر (در سال ۳۲۳ ق.م.)، هریوا جزئی از قلمرو [[سلوکیان]] درآمد. تا اینکه بعد از سال ۲۴۰ ق.م. دو سرزمین همسایهٔ هریوا یعنی [[باختر (بلخ)|باختر]] و [[پارت]] از اربابان مقدونی مستقل شدند. در این زمان هریوا جزئی از قلمرو [[دولت یونانی باختری]] نوبنیاد درآمد. در بین سالهای ۲۰۸ و ۱۹۰ ق.م. [[آنتیوخوس سوم]] (ملقب به کبیر) پادشاه سلوکی توانست قلمروش را تا سرزمینهای شرقی گسترش دهد و دوباره هریوا بدست سلوکیان افتاد. در سال ۱۶۷ ق.م. [[مهرداد یکم]] پادشاه مقتدر [[اشکانی]] با شکست دادن [[اوکراتید]] هریوا و برخی از سرزمینها را از سلوکیان گرفت. ازین به بعد هریوا جزئی از قلمرو [[اشکانیان]] باقیماند.
== دوران ساسانیان ==
هرات در دورهٔ [[ساسانیان]] در سنگنبشتهای در [[کعبه زردشت]] واقع در [[نقش رستم]] به نام [[هریو]] (Harēv) و در فهرست پایتختهای استانهای امپراتوری ساسانیان به [[پهلوی (زبان)|زبان پهلوی]] به نام ''هری'' (Hariy) یاد شدهاست
▲هرات در دورهٔ [[ساسانیان]] در سنگنبشتهای در [[کعبه زردشت]] واقع در [[نقش رستم]] به نام [[هریو]] (Harēv) و در فهرست پایتختهای استانهای امپراتوری ساسانیان به [[پهلوی (زبان)|زبان پهلوی]] به نام ''هری'' (Hariy) یاد شدهاست..<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.iranicaonline.org/newsite|عنوان = HERAT, ii.HISTORY, PRE-ISLAMIC PERIOD، وبگاه دانشنامه ایرانیکا|تاریخ بازدید = ۳۰ مارس ۲۰۰۹|زبان = انگلیسی}}{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot }}</ref> در دورهٔ ساسانی از مراکز مهم نظامی و منطقه مرزی در مقابله با [[هیاطله]] بودهاست. پیش از حملهٔ اعراب مسلمان به [[خراسان]] دارای اقلیت [[مسیحی]] [[نستوری]] بود. این شهر مرکز شرابسازی هم بود.
== دوران پس از اسلام ==
در سال ۳۱
▲در سال ۳۱ ه.ق. (حدود ۶۵۰ م.) یا کمی پس از آن باوجود مقاومت سرسختانهٔ هرویها، شهر به دست اعراب مسلمان فتح شد.
در نوشتههای تاریخی نظیر [[تاریخ بیهقی]]، هریوا به نامهای هریوه، هریو، هری و هرات نیز آمدهاست. [[زر (طلا) هریوه|زر هریوه]] یا دینار هریوه که طلایی خالص و رائج، مسکوک ضرابخانهٔ هرات بوده مشهور است.
سطر ۶۵ ⟵ ۵۸:
== منابع ==
* وبگاه [[دانشنامه ایرانیکا]]، سرواژههای "ARIA"
* ایران
* حاشیهٔ برهان قاطع، پورداود
* [[:w:la:Pagina prima|ویکیپدیای لاتینی، بازیابی در ۲۲ دسامبر ۲۰۰۸]]
|