سگوند: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سگوند''' به قولی برگفته از '''سکا''' به معنی دلیر و شجاع<ref name=noormags>{{یادکرد وب|نویسنده =اردشیر سگوند |نشانی =http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/18896 |عنوان =ایل سگوند و پیوند آن با قوم باستانی سکاها | ناشر =پایگاه مجلات تخصصی نور |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۳ مارس ۲۰۱۳}}</ref> یک [[مردمان کرد|ایل کرد]] ساکن غرب و جنوب غرب [[ایران]] است.<ref name=kurdish-tribes>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/kurdish-tribes |عنوان =KURDISH TRIBES| ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]]|تاریخ =۱۶ ژوئن ۲۰۱۴ |تاریخ بازدید = ۳۰ ژوئن ۲۰۱۵}}</ref><ref name=loghatnaameh>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-66cc42ba55c947ea8d18998a0353e944-fa.html |عنوان =سگوند | ناشر =[[لغت‌نامه دهخدا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۴}}</ref><ref name=tarikh>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =چگنی | نام =فرهاد | پیوند نویسنده = | عنوان =ایل سگوند، نام و تاریخ آن | ترجمه = | جلد = | سال =۱۳۷۸ | ناشر =کیهان فرهنگی |مکان = | شابک = | صفحه =۶۶، ۶۷[http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/18725?sta=سگوند پایگاه مجلات تخصصی نور] | پیوند = https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/18725/ایل-سگوند-نام-و-تاریخ-آن?sta| تاریخ بازبینی =۱۳۲۹ مارس ۲۰۱۳۲۰۲۰}}</ref> گستره سکونتگاه ایل از جنوب [[استان کرمانشاه]] (منطقه سکاوند)، نواحی مرکزی [[استان لرستان]] تا شمال [[استان خوزستان]] می‌باشد.<ref name=tarikh/> جغرافیای سکونت سگوندها در دوره قاجار تا دشت هُرو در جنوب [[بروجرد]] گسترده بوده استبوده‌است.<ref name=noormags/> جمعیت ایل به صورت طایفه‌های کوچک و متعددی گسترش یافته استیافته‌است.{{سخ}}گویش سگوندها به عنوان بخشی از [[باجلان|باجلان‌ها]]،‌ها، [[زبان باجلانی]] است.<ref name=tarikh/> باجلانی یکی از شاخه‌های [[زبان کردی]] است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/bajalan-kurdish-tribe |عنوان =BĀJALĀN | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا]] |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۴}}</ref><ref>{{یادکرد وب |عنوان=Kurdish language|ناشر=Britannica Encyclopedia|نشانینویسنده= |زبان=انگلیسی | پیوند =http://www.britannica.com/EBchecked/topic/325225/Kurdish-language|نویسنده= |زبان= |تاریخ بازدید=۲۹ مارس ۲۰۱۰۲۰۲۰}}</ref> سگوندها هم‌اکنون به [[زبان لری]] سخن می‌گویند.<ref name=noormags/><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://lorestanmiras.ir/mardomshenaasy/eilat.htm |عنوان =ایلات وطوایف لرستان | ناشر =وب سایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان |تاریخ = |تاریخ بازدید =۱۶۲۹ مهرمارس ۱۳۸۹۲۰۲۰}}</ref> [[هنری راولینسون]] سگوندها را از ایل باجلوند و خاستگاه آنان را به همراه [[ایل بیرانوند]]، [[موصل]] عراق می‌داند و معتقد است بیرانوندها و باجلوندها در قرن دوازدهم یعنی در اواخر حکومت [[صفویه]] یا در زمان [[افشاریه]] از نواحی موصل به لرستان آمدند.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =راولینسون | نام =هنری لرزیک | پیوند نویسنده = | عنوان =سفرنامه راولینسون: گذر از ذهاب به خوزستان | ترجمه =سکندر امان اللهیامان‌اللهی بهاروند | جلد = | سال =۱۳۶۲ | ناشر =ترجم |مکان =تهران | شابک = | صفحه =۱۵۲ | پیوند = | تاریخ بازبینی =}}</ref> [[دانشنامه ایرانیکا]] و [[علی‌اکبر دهخدا]] نیز سگوند را یک ایل کرد معرفی می‌کنند.<ref name=loghatnaameh/><ref name=kurdish-tribes/>

نام سگوند که دگرگون شده سکا است و نخست به صورت سکوند نوشته می‌شده استمی‌شده‌است. سگوند در تلفظ طوایف [[لرستان]] «سی ون» است و نامی برای [[سکاها]] است <ref name=noormags/> و ترکیبی آن سکستان و سگزی است. نظیر این نام‌گذاری را در مورد نام [[سیستان]] نیز می‌بینیم که قبلاً بنا بر ریشه سکایی، سگستان بوده و [[عرب|عرب‌ها]]‌ها آن را سجستان تلفظ می‌کردند و بعدها در [[زبان فارسی]] سگستان تبدیل به سیستان شده استشده‌است.{{سخ}}نام «سی ون» نیز در فارسی تبدیل به سگوند شده استشده‌است. [[ترک|ترک‌ها]]‌ها نام سگوند را در [[زبان ترکی]] ایتآیت وند و ایتیوند و ایوتوند و ایتیآیتی ون، یعنی همان سگوند نامیده‌اند.<ref name=noormags/>

تاریخ ایل سگوند نشان می‌دهد که این ایل در دوره‌های مختلف به صورت خان و رعیتی اداره می‌شده و برخلاف برخی از ایل‌های لرستان، خان بودن در میان سگوندها نشانه نجیب‌زادگی و دلیل بر محترم بودن خان‌ها بوده استبوده‌است.<ref name=noormags/> تا دوره سلطنت [[محمدشاه قاجار]] یعنی بین سال‌های ۱۲۱۳ تا ۱۲۲۷ هجری شمسی ریاست ایل به دست خانواده علی دوست‌خان بود که پس از مرگ محمدحسن‌خان، [[مختوا|طایفه مختوا]] ریاست ایل سگوند را به دست گرفت و تا پایان اداره ایل به صورت خان و رعیتی، خان‌های ایل از طایفه مختوا بودند اما پس از آن اختلاف‌هایی به وجود آمد و ایل به دو جمعیت علی‌خانی و رحیم‌خانی تقسیم شد.<ref name=ghbile>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =قایم مقامی | نام =جهانگیر | پیوند نویسنده = | عنوان =جغرافیای بلاد و نواحی، عشایر خوزستان (قبائل سگوند) | ترجمه = | جلد = | سال =۱۳۲۳ | ناشر =زبان و ادبیات یادگار |مکان = | شابک = | صفحه =[http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/284614?sta=سگوند پایگاه مجلات تخصصی نور] | پیوند =https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/284614/جغرافیای-بلاد-و-نواحی-عشایر-خوزستان-قبائل-سگوند?sta | تاریخ بازبینی =۱۳۲۹ مارس ۲۰۱۳۲۰۲۰}}</ref>

[[تبارنامه]] خان‌های سگوند که از پسران حاجی خداداد و [[مختوا|طایفه مختوا]] بوده‌اند.<ref name=ghbile/> افرادی که در کنار نامشان حرف ''(رئیس)'' قرار گرفته استگرفته‌است در یک دوره خان ایل سگوند بوده‌اند.<ref name=ghbile/>

{{شجره‌نامه | | | | | | | | | | | |ب1ب۱| | | |ب2ب۲| | | | |ب3ب۳| | | | | |ب4ب۴|ب1ب۱=مهدی‌خان|ب2ب۲=حیدرخان|ب3ب۳=رحیم‌خان{{سخ}}<small>(رئیس)</small>|ب4ب۴=حاجی‌علی‌خان{{سخ}}<small>(رئیس)</small>}}

{{شجره‌نامه | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |ب5ب۵| | |ب6ب۶| | | |ب7ب۷|ب5ب۵=رستم‌خان{{سخ}}<small>(رئیس)</small>|ب6ب۶=محمدحسن‌خان|ب7ب۷=شیرمحمدخان{{سخ}}<small>(رئیس)</small>}}

{{شجره‌نامه | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |ب8ب۸| | |ب9ب۹| | | |ب10ب۱۰|ب8ب۸=گداخان{{سخ}}<small>(رئیس)</small>|ب9ب۹=اگورخان{{سخ}}<small>(رئیس)</small>|ب10ب۱۰=[[فتح‌الله پورسرتیپ|فتح‌الله‌خان]]{{سخ}}<small>(رئیس)</small>}}

{{شجره‌نامه | | | | | | | | | | | | | | | | | |ب11ب۱۱| | | | |ب12ب۱۲| | |ب13ب۱۳|ب11ب۱۱=حسین‌خان|ب12ب۱۲=حسن‌خان{{سخ}}<small>(رئیس)</small>|ب13ب۱۳=خان‌جان}}

{{شجره‌نامه | | | | | | | | | | | | | | |,|-|-|-|(| | | | | |ب14ب۱۴| | |ب15ب۱۵|ب14ب۱۴=صادق‌خان{{سخ}}<small>(رئیس)</small>|ب15ب۱۵=غلام‌خان{{سخ}}<small>(رئیس)</small>}}

{{شجره‌نامه | | | | | | | | | | | | | |ب17ب۱۷| |ب16ب۱۶|ب16ب۱۶=محمدحسین‌خان{{سخ}}<small>(رئیس)</small>|ب17ب۱۷=شیرمحمدخان}}

سگوندها به عنوان بخشی از باجلوندها به همراه [[بیرانوند|بیرانوندها]]ها از جمله ایل‌های لرستان بودند که در شکل گیریشکل‌گیری [[زندیان|حکومت زندیان]]، به [[کریم‌خان زند]] کمک کرده و همراه وی به [[شیراز]] رفتند اما پس از انقراض سلسله زندیه به لرستان برگشتند و در هرج و مرج اوایل حکومت قاجار به تصرف املاک سایر ایل‌ها پرداختند.<ref name=tarikh/>

پس از بازگشت ایل‌های باجلوند (سگوندها) و بیرانوندها به لرستان، سگوندها با ایل ساکی برای تصاحب منطقه [[بالاگریوه]] وارد نبرد شدند که نتیجه آن کشته شدن [[حسین‌خان ساکی]] رئیس ایل ساکی و تصرف بالاگریوه توسط ایل سگوند بود.<ref name=tarikh/> پس از این شکست ساکی‌ها در لرستان و خوزستان پراکنده شده و بخشی از آنها به عنوان یکی از طوایف سگوند در آمدنددرآمدند.<ref name=tarikh/>

== مشاهیر ==

سگوندها یکی از پنج ایل [[باجلان]] ساکن لرستان است.<ref>[http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=84 ایل باجولوند]</ref> ایل باجلوند به پنج طایفه عمده تقسیم می شودمی‌شود که عبارتند از : <ref name=ghbile/>

* یاراحمدی

* قائدرحمت

* آروان

* دالوند

* سگوند

* مختوا

* قلی

* علی‌دوست

* خداوردی

* محمد

* زینل

* سگوند خورده

* حاجی‌کلی

* حاجی‌مشه

* شاه عینل

* پنبه خور

* مهدی‌خانی

* رومیانی

* عین‌الوند

* کولی‌وند

* پیامنی

* فقیر

* فهلوان

* ماکیانی

* شریف

* نوکره مران

* مال امیر

* دلی

* کرد

* سلاحورزی (سلیورزی)

* چمال

* چکمه‌سی

* ساکی

* رشنو

{{پانویس|۲}}

*[http://www.sagvand.com/ وب‌سایت سگوند]