نظام جمهوری اسلامی ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نظام جمهوری اسلامی ایران''' عنوان حکومت [[ایران]] است که مطابق [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] برپایهٔ [[جمهوری|جمهوریت]] و [[اسلام‌گرایی]] بنا نهاده شده‌است.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = ارسطا | نام = محمدجواد | پیوند نویسنده = | عنوان =نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران، تاملاتی در فقه سیاسی و مبانی فقهی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران | ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۹۱| ناشر = بوستان کتاب |مکان = | شابک = | صفحه = | پیوند = | تاریخ بازبینی = {{جا:تاریخ}}}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران |نشانی=http://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution |بازبینی= ۱۷ نوامبر ۲۰۱۵|اثر= |تاریخ= |ناشر= مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی ایران |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |کد زبان=fa}}</ref> جمهوری اسلامی ایران در پی پیروزی [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران]]، طی [[همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی در ایران|همه‌پرسی مربوطه]] در روزهای ۱۰ و ۱۱ [[فروردین]] ۱۳۵۸ با پرسش «جمهوری اسلامی، آری یا نه؟» با رای ۹۸٫۲٪ درصدی ''آری''، رسمیت پیدا کرد.<ref name=radiofarda>{{یادکرد وب |نویسنده = علیرضا کرمانی |نشانی= http://www.radiofarda.com/content/f10_IslamicRepublicRef/1565688.html|عنوان= رفراندوم «جمهوری اسلامی»؛ ۳۰ سال پیش «آری» | ناشر =رادیوفردا |تاریخ = ۱۲ فروردین ۱۳۸۸ |تاریخ بازبینی= ۲۵ فروردین ۱۳۹۳}}</ref> برخی از محققین [[فرهنگستان|آکادمیک]] نیز حکومت ایران را نظامی [[تمامیت‌خواهی|تمامیت‌خواه]] و [[اقتدار گرایی|اقتدار گرا]] با گرایش به [[ولایت فقیه]] قلمداد می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://muse.jhu.edu/journals/jod/summary/v016/16.4milani.html|عنوان=In lieu of an abstract, here is a brief excerpt of the content|نویسنده=[[عباس میلانی|Abbas Milani]]|اثر=Journal of Democracy|تاریخ=2005|بازبینی=9 اوت 2015}}</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://web.stanford.edu/dept/iis/democracy/Seminar/Brumberg.pdf | عنوان=Dissonant Politics in Iran and Indonesia | ناشر=Georgetown University | اثر=Stanford university | بازبینی=13 نوامبر 2015 | نویسنده=Daniel Brumberg | صفحات=7-8 (8-9)}}</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی=https://www.law.upenn.edu/journals/conlaw/articles/volume1/issue2/Shevlin1U.Pa.J.Const.L.358(1998).pdf | عنوان=VELA YA T-E FAQIH IN THE CONSTITUTION OF IRAN: THE IMPLEMENTATION OF THEOCRACY | accessdate=۱ آوریل ۲۰۱۶ | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304224308/https://www.law.upenn.edu/journals/conlaw/articles/volume1/issue2/Shevlin1U.Pa.J.Const.L.358(1998).pdf | archivedate=۴ مارس ۲۰۱۶ | dead-url=yes}}</ref> وزارت کشور ایران اعلام کرده‌است که در این کشور بیش از ۵۰ حزب رسمی (به صورت زیرمجموعه [[جمهوری اسلامی]]) فعالیت می‌کنند.<ref name="moi.ir">{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=لیست جامع احزاب و تشکل‌های سیاسی دارای پروانه |نشانی=http://www.moi.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&ID=56ebdaa1-a6b6-4604-a5d1-c81fbe9ab04d&LayoutID=b05ef124-0db1-4d33-b0b6-90f50139044b&CategoryID=832a711b-95fe-4505-8aa3-38f5e17309c9 |بازبینی={{جا:تاریخ}} |اثر= |تاریخ= |ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت کشور |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20151119133355/http://www.moi.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&ID=56ebdaa1-a6b6-4604-a5d1-c81fbe9ab04d&LayoutID=b05ef124-0db1-4d33-b0b6-90f50139044b&CategoryID=832a711b-95fe-4505-8aa3-38f5e17309c9 |تاریخ بایگانی=۱۹ نوامبر ۲۰۱۵ |کد زبان= |dead-url=yes }}</ref> این ادعا در حالی است که با تصویب مجلس شورای اسلامی، تاسیستأسیس حزب نه تنها برای مخالفان بیرون از نظام، بلکه حتی گروه‌های منحل شده اصلاح طلب هم اجازه فعالیت ندارند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۱۶ ژوئیه ۲۰۱۴|وبگاه=دویچه‌وله فارسی|نشانی=https://p.dw.com/p/1Cduj|عنوان=ممنوعیت تاسیستأسیس حزب برای مخالفان و منتقدان حکومت ایران}}</ref>

در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ در شرایطی که نه قانون اساسی ایران تدوین شده بود و نه تعریفی از جمهوری اسلامی ارائه شده بود جمهوری اسلامی مورد همه‌پرسی قرار گرفت<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مریم رستگار|کد زبان=fa|تاریخ=۱ فوریه ۲۰۱۹|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-47059848|عنوان=چگونه ایران جمهوری اسلامی شد؟}}</ref> که در نهایت ۹۸٫۲ درصد شرکت‌کنندگان به آن رای ''آری'' دادند و بدین ترتیب نظام حاکم بر ایران از نظام [[شاهنشاهی]] ایران به نظام [[جمهوری اسلامی]] تغییر یافت. امکان همه پرسیهمه‌پرسی جمهوری اسلامی پس از به قدرت رسیدن علی خامنه‌ای و با اضافه کردن اصل ۱۷۷ در قانون اساسی در سال ۱۳۶۸ عملاعملاً غیر ممکنغیرممکن شد. همه‌پرسی سال ۱۳۵۷ در حالی انجام شد که حداقل سن شرکت در همه‌پرسی ۱۶ سال بوده استبوده‌است. براساس سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ شهروندانی که در همه پرسیهمه‌پرسی شرکت کرده بودند حداقل ۵۳ سال داشتند که در نتیجه این سرشماری ۱۵ و نیم درصد از شهروندان ایران ۵۳ سال یا بالاتر سن داشتند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=حسین باستانی|کد زبان=fa|تاریخ=۱۲ فروردین ۱۳۹۸|وبگاه=بی‌بی‌سی فراسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-47779152|عنوان=آیا تغییر جمهوری اسلامی با رفراندوم ممکن است؟}}</ref>

بر باور عده‌ای انقلاب ایران توطئه‌ای طرح ریزیطرح‌ریزی شده از سوی نیروهای خارجی‌خارجی بوده استبوده‌است که در مقابل عده‌ای دیگر چنین نظری را ریشه در باور مردم ایران به [[تئوری توطئه]] می‌دانند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مریم رستگار|کد زبان=fa|تاریخ=۱۱ بهمن ۱۳۸۷|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran/2009/01/090130_ir_revolution_reasons|عنوان=انقلاب: توطئه خارجی يایا عوامل داخلی؟}}</ref> بر اساس اسنادی که [[آژانس اطلاعات مرکزی|سازمان سیا]] در سال ۲۰۰۵ از حالت طبقه‌بندی شده خارج کرد از ارتباط روح‌الله خمینی با دولت‌دولت آمریکا حکایت دارد. بر این اساس در نیمه آبان ۱۳۴۲، روح‌الله خمینی به دولت [[جان اف. کندی|جان اف کندی]] پیام می‌دهد که از حملات لفظی‌اش سوء تعبیر نشود زیرا او از منافع آمریکا در ایران حمایت می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=کامبیز فتاحی|کد زبان=fa|تاریخ=۱ ژوئن ۲۰۱۶|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran/2016/06/160601_kf_khomeini_carter_kennedy|عنوان=پیام‌پیام محرمانه آیت‌الله خمینی به دولت کندی}}</ref> [[رونالد ریگان]] چهلمین رئیس جمهوررئیس‌جمهور آمریکا در مناظره انتخاباتی خود در مقابل رقیب دموکرات خود عنوان کرد که سیاست اشتباه ایالات متحده باعث سقوط شاه ایران شده استشده‌است و آن را «لکه سیاهی» در تاریخ ایالات متحده دانست.<ref name=":10">{{یادکرد وب|نویسنده=رضا تقی‌زاده|کد زبان=fa|تاریخ=۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۰|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f7_book_review_over_nahavandi_khomeini_in_paris/24109094.html|عنوان= «خمینی در فرانسه»؛ روایت هوشنگ نهاوندی از تحولات منتهی به انقلاب ۵۷}}</ref> در نقل قولی دیگر [[جرج اچ. دابلیو بوش|جورج بوش پدر]] بیان می‌کند «مأموریتی که به ژنرال هویزر به منظور فلج کردن ارتش ایران تفویض شد، یک خطای بزرگ بود» که مثال دیگری است که از نوع نگاه آمریکا به دوران اقامت روح‌الله خمینی در پاریس حکایت دارد.<ref name=":10" />

برابر قانون اساسی [[دولت جمهوری اسلامی ایران]] اصول حکومت جمهوری اسلامی بر پایه جمهوریت و اسلامیت بنا شده‌است، این قانون «جمهوریت» را رای و اراده مردم در اداره امور کشور و «اسلامیت» را مطابقت داشتن قوانین با دین اسلام می‌داند.<ref name="autogenerated1.5">کتاب ولایت فقیه-آیت‌الله منتظری: روزنامه جام جم</ref> در مقابل منتقدان نوع نظام سیاسی ایران را نه پارلمانی و نه ریاست جمهوری بلکه نظام ولایت فقیه می‌دانند که در اساس و بنیاد ربطی به دموکراسی و جمهوریت ندارد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=پرویز دستمالچی|کد زبان=fa|تاریخ=۱ آوریل ۲۰۱۹|وبگاه=دویچه‌وله فارسی|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/opinion/a-48144559|عنوان=حذف نهاد ریاست جمهوری و بعد؟}}</ref> همچنین سید‌سید علی خامنه‌ای همواره در صورت تمایل توانسته اکثریت مجلس را به رأی دادن یا ندادن به موضوعات مشخص وادار کند.<ref name=":1">{{یادکرد وب|نویسنده=حسین باستانی|کد زبان=fa|تاریخ=۴ مارس ۲۰۲۰|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-features-51744791|عنوان='انهدام' ساختار جمهوری اسلامی ایران}}</ref> به نظر می‌رسد که رهبر جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر به تدریج قدرت نهادهای غیرانتصابی را کاهش و در مقابل قدرت سپاه پاسداران را افزایش داده استداده‌است که در نتیجه سپاه پاسداران، به عنوان نهادی که از حمایت علی خامنه‌ای برخوردار بوده همواره برای دولت، مجلس یا سایر نهادهای انتصابی نظام از جمله قوه قضاییه، صداوسیما و هیئت هایهیئت‌های نظارت شورای نگهبان نیز اعمال قدرت می‌کند.<ref name=":1" />

از دیدگاه منتقدان رویکرد رهبران کنونی جمهوری اسلامی، بخش امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی با همراهی روحانیون همسو، در عمل توانسته موقعیت روحانیت در نظام را از جایگاه نخست پیشین تنزل دهد.<ref name=":3">{{یادکرد وب|نویسنده=محمد امینی|کد زبان=fa|تاریخ=۲۵ خرداد ۱۳۸۹|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran/2010/06/100614_l50_grand_clergies_iran|عنوان=دشواری جمهوری اسلامی در برخورد با روحانيونروحانیون منتقد}}</ref> که خود باعث از بین رفتن پشتوانه اقشارقشرها سنتی از جمهوری اسلامی شده که در نهایت این رویکرد باعث می‌شود که نظام جمهوری اسلامی هر چه بیشتر به سمت امنیتی و نظامی شدن پیش برود.<ref name=":3" />

بر باور عده‌ای از کارشناسان سیاسی نظام جمهوری اسلامی نه نظامی [[دموکراسی|دموکراتیک]] است و نه نوعی [[اقتدارگرایی|اتقدارگرایی]] تمام عیار،‌عیار،<ref name=":2">{{یادکرد وب|نویسنده=مهدی خلجی|کد زبان=fa|تاریخ=۳ بهمن ۱۳۹۷|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/commentary-on-why-no-revolution-going-to-happen-in-Iran/29726929.html|عنوان=چرا در ایران انقلاب نمی‌شود؟}}</ref> در نظام‌های اقتدارگرایی رقابتی، نظام‌ها به دو نوع دستگاه [[ایدئولوژی|ایدئولوژیک]] و اعمال قدرت همزمان تکیه می‌کنند تا با اقتضای «ضرورت» و «حاجت» دردسرهای جدی را از سر بگذرانند بدون آنکه ناگزیر به اجرای اصلاحات اساسی شوند یا در صورت بستن راه‌های اصلاحات محکوم به فروپاشی شوند.<ref name=":2" />

در جریان [[ترور میکونوس]] و دادگاهی که به همین نام شهرت یافت مقامات عالی نظام جمهوری اسلامی به دست داشتن در قتل مخالفین خود محکوم شدند و ایران برای اولین بار به دلیل تروریسم دولتی توسط این دادگاه محکوم شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مهران بهروزفغانی|کد زبان=fa|تاریخ=۲۵ آگوست ۲۰۱۹|وبگاه=دویچه‌وله فارسی|نشانی=https://p.dw.com/p/3Q8Y8|عنوان=رویکرد جمهوری اسلامی در حذف مخالفان خارج کشور تهاجمی‌تر شده استشده‌است}}</ref> همچنین در مارس ۲۰۰۷ م و پس از گذشت ۱۳ سال از [[بمب‌گذاری آمیا]]، دادستانی کل آرژانتین درخواست صدور حکم جلب نه نفر از مقامات جمهوری اسلامی، از جمله [[علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی]] و [[علی‌اکبر ولایتی]] توسط پلیس بین‌الملل را صادر کرد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۵ بهمن ۱۳۹۳|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f12-journalist-who-broke-news-nisman-death-flees-argentina/26812298.html|عنوان=روزنامه‌نگار افشاگر قتل قاضی پرونده آمیا از آرژانتین گریخت}}</ref>

بر اساس ارزیابی مؤسسه مطالعاتی [[صندوق صلح]] در سال ۱۳۹۷، وضعیت جمهوری اسلامی ایران در فهرست رژیم‌های درمانده و در شاخص کشورهای شکننده و آسیب‌پذیر مابین نارنجی و قرمز قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=رضا تقی زادهتقی‌زاده|کد زبان=‌fafa|تاریخ=۲۶ مهر ۱۳۹۷|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/commentary-on-Iran-in-peace-fund-index/29550979.html|عنوان= «رژیم مستعد فروپاشی» در کار تدوین سند چشم‌انداز پیشرفت}}</ref> همچنین براساس گزارش آزادی مطبوعات که توسط گزارشگران بدون مرز در سال ۲۰۱۹ ارائه شده استشده‌است ایران از میان ۱۸۰ کشور در جهان در جایگاه ۱۷۳ قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۱ آوریل ۲۰۲۰|وبگاه=دویچه‌وله فارسی|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8Cآزادی-%D9%85%D8%B7%D8%A8%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AAمطبوعات-%D8%AF%D8%B1در-%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B9۲۰۱۹-%D9%86%D8%B1%D9%88%DA%98نروژ-%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86بهترین-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86ایران-%D8%AF%D8%B1در-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%86پایین-%D8%AC%D8%AF%D9%88%D9%84جدول/a-53196796|عنوان=آزادی مطبوعات در ۲۰۱۹: نروژ بهترین، ایران در پایین جدول}}</ref> به‌علاوه در گزارشی دیگر که توسط [[شفافیت بین‌الملل|سازمان شفافیت بین‌الملل]] در سال ۲۰۲۰ م ارائه شده استشده‌است ایران از لحاظ [[فساد مالی در دوران جمهوری اسلامی|فساد مالی]] و گسترش آن در میان ۱۸۰ کشور جهان رتبه ۱۴۶ را کسب کرده استکرده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۳ ژانویه ۲۰۲۰|وبگاه=یورونیوز فارسی|نشانی=https://per.euronews.com/2020/01/23/transparency-international-2019-corruption-index-iran-146th|عنوان=اعلام رتبه‌بندی سالانه فساد؛ ایران در رده ۱۴۶ جهان}}</ref>

جمهوری اسلامی در ابتدای استقرار با شعار «نه شرقی، نه غربی» و به دنبال ایده [[اقتصاد اسلامی]] بود. این شعار در اصل سوم قانون اساسی «اقتصاد صحیح و عادلانه» عنوان می‌شود که هدف از آن «بر طرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه‌های تغذیه و مسکن و کار و بهداشت و تعمیم بیمه.» عنوان شده استشده‌است. منتقدان این نوع اداره اقتصاد را همانند سایر مدیریت‌های جمهوری اسلامی از نوع سیاسی می‌دانند و آن را اقتصاد سیاسی نامگذاری کرده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=فریدن خاوند|کد زبان=fa|تاریخ=۲۳ بهمن ۱۳۹۷|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/Iran-economy-in-40-years-on-Islamic-republic/29747560.html|عنوان=اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی؛ یک نظام ۴۰ ساله در دام ۱۰ بختک}}</ref>

[[صندوق بین‌المللی پول]] [[میزان تورم در ایران|نرخ تورم ایران]] در سال ۱۳۹۷ را ۳۷.۲۳۷٫۲ درصد ا و [[مرکز آمار ایران]] رقم [[شاخص فلاکت]] ایران در سال ۱۳۹۸ را ۵۱.۹۵۱٫۹ درصد برآورد کرده استکرده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=آرش حسن‌نیا|کد زبان=fa|تاریخ=۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۸|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-features-52634790|عنوان=شاخص فلاکت در ایران؛ سال ۱۳۹۸ بدترین دوره در ۲۴ سال اخیر}}</ref>

از شاخصه‌های اصلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در چهل سال گذشته [[آمریکاستیزی]]، [[صهیونیسم‌ستیزی|اسرائیل‌ستیزی]] و در کل مجموع غرب‌ستیزی بوده و رویکرد رهبران جمهوری اسلامی به خصوص در دروه رهبری علی خامنه‌ای همواره در جهت تشدید این رویکرد بوده استبوده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=فرنوش امیرشاهی|کد زبان=fa|تاریخ=۱۳ آبان ۱۳۹۸|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-features-50288108|عنوان=چرا جمهوری اسلامی به 'دشمنی با آمریکا' احتیاج دارد؟}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=حبیب حسینی‌فرد|کد زبان=fa|تاریخ=۹ سپتامبر ۲۰۱۹|وبگاه=دویچه‌وله فارسی|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/opinion/a-47358519|عنوان=چهل سالگی انقلاب؛ دیوار انزوای ایران بلندتر شده استشده‌است}}</ref>

==== استفاده از کارزار ضد اطلاعاتضداطلاعات ====

حکومت جمهوری اسلامی در مواجهه با پرونده‌های حساس به انتشار متراکم [[ضداطلاعات|ضد اطلاعات]] در کوتاه مدت و سپس خودداری از توضیح بیشتر در دراز مدت به امید آنکه با فرا رسیدن وقایع تلخ جدید پرونده‌های قدیمی فراموش شوند روی آورده استآورده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=حسین باستانی|کد زبان=fa|تاریخ=۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۹|وبگاه=بی‌بی‌سی ‌فارسیفارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-features-52726378|عنوان=کمپین‌‌هایکمپین‌های 'ضداطلاعات' حکومت ایران در پرونده‌های حساس}}</ref> برای نمونه نیروهای سپاه پاسداران به صورت گسترده از دو روش دام گذاشتن برای رسانه‌های آزاد و کاربران شبکه‌های اجتماعی به‌وسیله پخش اخبار ضد و نقیض و ایجاد تردید در مخالفان در [[پیامدهای انتخابات ریاست‌جمهوری دهم ایران|اعتراضات سال ۱۳۸۸]] و [[اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران|آبان ۱۳۹۸]] استفاده کرده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مجتبی دهقانی|کد زبان=fa|تاریخ=۱۰ آذر ۱۳۹۸|وبگاه=ایندپندنت فارسی|نشانی=https://www.independentpersian.com/node/31096/|عنوان=سناریوهای حکومت ایران برای فریب رسانه‌های آزاد}}</ref>

در گزارشی که توسط سازمان مبارزه با تروریسم منتشر شده استشده‌است از «تلاش برنامه‌ریزی شده» جمهوری اسلامی برای سوءاطلاع‌رسانی در مرود [[بیماری کروناویروس ۲۰۱۹|کرونا]] اشاره شده استشده‌است.<ref name=":9">{{یادکرد وب|نویسنده=سمیرا قرائی|کد زبان=fa|تاریخ=۱۶ تیر ۱۳۹۹|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/Dubowitz-interview-on-recent-reports-on-Islamic-republic-dis-info-about-corona/30707338.html|عنوان= «تلاش برنامه‌ریزی شده» جمهوری اسلامی برای سوءاطلاع‌رسانی در مورد کرونا}}</ref> در این روش «ماشین تبلیغاتی جمهوری اسلامی» در داخل به اتهام‌زنی به آمریکا، این کشور را بابت همه‌گیری کرونا ملامت و در مقابل به دفاع و حمایت از چین که از متحدان ایران است پرداخته استپرداخته‌است.<ref name=":9" /> حکومت، تحریم‌های آمریکا را عامل عدم کنترل و مقابله با کرونا عنوان کرده استکرده‌است و در مقابل خواستار لغو تحریم‌های آمریکا به این دلیل شده استشده‌است.<ref name=":9" /> این کارزار به صورت تعمدی، هدایت‌شده و سیستماتیک سعی می‌کند مجموعه‌ای از دروغ، پنهان کاریپنهان‌کاری و بزرگ‌نمایی را به کار بگیرد تا مخاطبان ایرانی و جامعه جهانی را به مسیری غلط بکشاند.<ref name=":9" />

براساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۹ توسط [[مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک|موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک]] مستقر در لندن انجام شد، ایران در مقابل رقیبش، [[عربستان سعودی]] در تلاش‌های استراتژیک برای نفوذ در خاورمیانه به پیروزی رسیده استرسیده‌است.<ref name=":7">{{یادکرد وب|نویسنده=فرانک گاردنر|کد زبان=fa|تاریخ=۱۶ آبان ۱۳۹۸|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-50330547|عنوان='نفوذ ایران در منطقه خاورمیانه از عربستان بیشتر است'}}</ref> جمهوری اسلامی دارای نفوذ گسترده در منطقه است که در سوریه، لبنان، عراق و یمن در مواردی به حد کنترل اوضاع نیز نزدیک شده استشده‌است.<ref name=":7" /> حکومت ایران به طوربه‌طور مخفیانه شبکه‌ای از «متحدان غیردولتی» در خاورمیانه ایجاد کرده استکرده‌است که «نیروهای نظامی نیابتی» خوانده می‌شوند.<ref name=":7" /> این تلاش‌ها که با قدرت گیریقدرت‌گیری نظام جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹، و برای اولین بار با [[حزب‌الله لبنان]] شروع شد، توسط شاخه برون مرزی نیروی سپاه پاسداران یعنی [[نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه قدس]] فرماندهی می‌شود.<ref name=":7" />

در پی [[اعتراضات ۲۰۲۰–۲۰۱۹ عراق|اعتراضات سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ در عراق]]، معترضان در اعتراض به تضعیف ارتش عراق و در مقابل تقویت سپاه پاسدارن و [[حشد شعبی]] دست به شورش زدند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۱۶ مهر ۱۳۹۸|وبگاه=صدای آمریکاه|نشانی=https://ir.voanews.com/latestnews/iraq-iran-foxnews|عنوان=خونین در عراق؛ معترضان عراقی می‌‌گویندمی‌گویند ایران باعث شده که آنها در کشورشان بیگانه باشند}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۵ آبان ۱۳۹۸|وبگاه=صدای آمریکا|نشانی=https://ir.voanews.com/latestnews/iraq-protest-8|عنوان=مرگ حدود ۷۰ نفر معترض دیگر در عراق؛ معترضان از ادامه دخالت‌های جمهوری اسلامی خشمگین هستند}}</ref> براساس گزارش [[مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک|موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک]] «تحول و تبدیل نیروهای بسیج مردمی از گروهی داوطلب وطن پرستوطن‌پرست به بخشی جا افتاده از نظم سیاسی کشور باعث شده که این گروه حمایت مردمی خود را از دست بدهد.»<ref name=":7" />

پیش از انقلاب ۱۳۵۷، مسافرت بدون ویزا برای ایرانی‌ها به اروپا به جز کشورهای اروپای شرقی، سوییس و اتریش امکان پذیرامکان‌پذیر بود. همچنین مسافران برای سفر به کشورهای ايالاتایالات متحده آمريکا،آمریکا، آرژانتين،آرژانتین، برزيل،برزیل، پرو، کانادا و همه کشورهای آمريکایآمریکای لاتينلاتین بايدباید ويزاویزا می‌گرفتند و از میان کشورهای آفریقایی برای سفر به اتيوپی،اتیوپی، مراکش و تونس نیازی به ویزان نداشتند. در میان کشورهای آسیایی ایرانی‌ها برای سفر به تايلند،تایلند، سنگاپور، فيليپين،فیلیپین، هند، اندونزی، هنگ‌کنگ و ژاپن نیازی به نداشتند. در این باره [[اکبر هاشمی رفسنجانی]] رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام جمهوری اسلامی گفته بود که ایران قبل از انقلاب «کشوری عزیز» بود و او تنها با پاسپورت ایرانی همه کشورهای اروپایی را گشته.<ref name=":5">{{یادکرد وب|نویسنده=فرین عاصمی|کد زبان=fa|تاریخ=۱۳ بهمن ۱۳۹۲|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/b1-revolution-and-iranian-passport-story/25250829.html|عنوان=انقلاب ۵۷ و وجهه گم‌شده پاسپورت ايرانیایرانی}}</ref> علی‌اکبر امیدمهر دیپلمات سابق جمهوری اسلامی نقل می‌کند که در زمان حکومت پهلوی، ایران با ۵۷ کشور جهان قرارداد لغو روایدید و با ۱۳۰ کشور هم قرارداد لغو روایدید سیاسی و خدمت داشته که مجموعه‌ای از اتفاق‌ها و رفتارهای جمهوری اسلامی باعث کاهش اعتبار گذرنامه ایرانی شده. از جمله [[سیاست صدور انقلاب اسلامی ایران|سیاست صدور انقلاب اسلامی]]، [[گروگان‌گیری در سفارت ایالات متحده آمریکا|گروکان‌گیری در سفارت ایالات متحده]]، [[انفجار مقر تفنگداران دریایی آمریکا در بیروت]] و کشف گذرنامه ایرانی نزد عاملین انفجار از سال ۱۳۵۹ به بعد.<ref name=":5" /> گذرنامه ایرانی در سال ۲۰۲۰ براساس گزارش پاسپورت ایندکس در لیست ۶ گذرنامه کم اعتبار جهان قرار دارد، بر اساس این گزارش ایران در رتبه ‍۱۹۴۱۹۴ از میان ۱۹۹ کشور جهان قرار دارد و امکان سفر بدون ویزا به ۵ کشور جهان از جمله ترکیه، میکرونزی، هائیتی و دو کشور دیگر را دارست و ۲۸ کشور امکان ویزا در بدو ورود را فراهم کرده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۱۶ تیر ۱۳۹۹|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iranian-passport-value-decreases-again/30709913.html|عنوان=سقوط اعتبار گذرنامه ایرانی به انتهای جدول گذرنامه‌های جهان}}</ref> همچنین بازرسیهای فیزیکی  گسترده، انگشت نگاری، چشم نگاری و  بازجویی هایبازجویی‌های طولانی برای دارنگان گذرنامه‌های ایرانی گزارش شده.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۲ بهمن ۱۳۹۸|وبگاه=روحانی‌سنج|نشانی=https://rouhanimeter.com/fa/promises/passport.html|عنوان=بازگرداندن اعتبار گذرنامه ایرانی}}</ref>

[[سعید معیدفر]] جامعه‌شناس، از فروپاشی اجتماعی در ایران سخن گفته استگفته‌است. به اعتقاد او حکومت‌های توتالیتر از اینکه افراد نسبت به هم احساس مسئولیت کنند واهمه دارند بنابراین جامعه را از کارکرد می‌اندازند و توده‌های بی‌مسئولیت می‌پرورانند تا به راحتی بتوان آن‌ها را به هر سو کشاند. بر باور معیدفر بقای این نوع از حکومت‌ها به واسطه شکل گیریشکل‌گیری حیات اجتماعی از بین می‌رود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۷ نوامبر ۲۰۱۹|وبگاه=دویچه‌وله فارسی|نشانی=https://p.dw.com/p/3SbLc|عنوان=آیا فروپاشی سیاسی و اجتماعی در انتظار ایران است؟}}</ref>

جمهوری اسلامی توانسته با طیفی از چهره‌های رسانه‌ای، نخبگان سیاسی، اقتصادی و اقشارقشرها بالای جامعه را با خود همراه یا راضی کند و دستکم آن‌ها را خاموش نگه دارد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=سعید قاسمی‌نژاد|کد زبان=fa|تاریخ=۳ بهمن ۱۳۹۷|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/commentary-on-possible-revolution-in-Iran/29727056.html|عنوان=انقلاب ایران در راه است}}</ref>

بر باور [[مجید محمدی]] جمهوری اسلامی همواره با سیاست تبدیل شدن ایران به «ویرانه» پس از سقوط جمهوری اسلامی خود شرایطی را می‌سازد تا افراد را به ضرورت وجود خود قانع کند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مجید محمدی|کد زبان=fa|تاریخ=۵ دی ۱۳۹۸|وبگاه=ایندپندنت فارسی|نشانی=https://www.independentpersian.com/node/34146|عنوان=ایران با سقوط جمهوری اسلامی ‌ویرانویران خواهد شد؟}}</ref>

نخستین جنبش گسترده پس از انقلاب ایران با [[شورش ۱۳۷۱ مشهد]] رقم خورد، دومین جنبش اعتراضی گسترده بعد از انقلاب را دانشجویان دانشگاه تهران در [[اعتراضات تیر ۱۳۸۶ ایران|اعتراضات تیر ۱۳۷۸]] به راه اداختند. سومین جنبش اعتراضی گسترده توسط جنیش دانشجویی و دانشگاهی در تابستان ۱۳۸۲ بود. چهارمین جنبش اعتراضی گسترده در [[پیامدهای انتخابات ریاست‌جمهوری دهم ایران|اعتراض به نتایج دهمین انتخابات ریاست جمهوری]] در سال ۱۳۸۸ رخ داد، پنجمین جنبش اعتراضی فراگیر در پی [[اعتراضات دی ۱۳۹۶ ایران|اعتراضات دی‌دی ۱۳۹۷]] و در پی گرانی و سیاست‌های دولت روحانی از مشهد و شهرهای بزرگ شروع شد و ششمین جنبش اعتراضی گسترده در پی [[اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|اعتراضات آبان ۱۳۹۸]] اتفاق افتاد و بر باور بسیاری از کارشناسان بزرگترین و خونین‌ترین جنبش اعتراضی در ۴۱ سال گذشته استگذشته‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۴ دسامبر ۲۰۱۹|وبگاه=رادیو فرانسه|نشانی=http://rfi.my/50I4|عنوان=نگاهی به تاریخچۀتاریخچهٔ جنبش‌های اعتراضیِ دامنه داردامنه‌دار در ایرانِ پس از انقلاب}}</ref>

ساختار سیاسی ایران شامل اشخاص حقیقی و حقوقی زیر است. رهبر در راس حکومت قرار دارد. پس از رهبر ساختار سیاسی جمهوری اسلامی بر پایه سه قوه مجریه، قضائیه و مقننه‌است. [[جمهوری اسلامی]] نظامی مبتنی بر [[حکومت اسلامی]] است و زیربنای تشکیل این حکومت را [[دین‌سالاری]] شکل داده‌است.<ref>حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، سید محمد هاشمی، ص۳</ref>

رهبر، بالاترین مقام رسمی در جمهوری اسلامی است که تصدی آن را [[ولایت مطلقه فقیه]] که از سوی [[مجلس خبرگان رهبری]] تعیین می‌شود، بر عهده می‌گیرد.

ریشه طرح حکومت اسلامی بر مبنای ولایت فقیه به مجموعه نظرات [[سید روح‌الله خمینی|روح‌الله خمینی]] بازمی‌گردد که او در [[ولایت فقیه (کتاب)|کتاب ولایت فقیه]] جمع آوریجمع‌آوری کرده<ref>حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، سید محمد هاشمی، ص۳۵</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=محمد حیدری|کد زبان=fa|تاریخ=۷ شهریور ۱۳۹۵|وبگاه=بی‌سی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/blogs/2016/08/160828_l44_nazeran_velayte_faghih_khomeini|عنوان=ولایت فقیه، نظریه‌ای برای قبضه قدرت}}</ref> و نقش [[حسینعلی منتظری]]، که از عوامل کلیدی در گنجاندن اصل ولایت فقیه در قانون اساسی بود.<ref name=":6">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۰ دسامبر ۲۰۰۹|وبگاه=دویچه‌وله فارسی|نشانی=https://p.dw.com/p/L9GP|عنوان=آیت‌الله منتظری:‌ از مشروعیت‌بخشی به نظام تا سلب مشروعیت از ولایت مطلقه}}</ref> پس از [[همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|بازنگری در قانون اساسی]] در سال ۱۳۶۸، لفظ «مطلقه» به ولایت فقیه اضافه شد که حسینعلی منتظری این عمل را «از مصادیق بارز شرک» عنوان می‌کند که حتی پیامبر اسلام نیز از چنین حقی برخوردار نبوده استنبوده‌است.<ref name=":6" /> همچنین [[مهدی حائری یزدی]] از فقهای برجسته معاصر ایران از نتاقض درونی نظریه ولایت فقیه و «توالی فاسده غیراسلامی و غیرانسانی» آن سخن به میان می‌آورد و همکاری با این حکومت را جور و حرام می‌داند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=محمد حیدری|کد زبان=fa|تاریخ=۱۶ آذر ۱۳۹۵|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-38208656|عنوان=کارنامه خمینی، فصل جور}}</ref>

در دهه ابتدایی جمهوری اسلامی و در زمان حیات روح‌الله خمینی، نهادهای رسمی تا حدودی مستقل‌تر بودند و رهبر وقت، که اقتدارش را نه از جایگاه رسمی و قانونی‌اش پس از انقلاب که به واسطه رهبری آن انقلاب به دست‌آوردهدست آورده بود، به رغم دخالت‌های گاه و بی‌گاهش در امور قوای سه‌گانه، تا حدودی به تفکیک‌تفکیک ۳ قوه و کارکرد ذاتی قوا احترام می‌گذاشت.<ref name=":11">{{یادکرد وب|نویسنده=لی رسولی|کد زبان=fa|تاریخ=۱۰ بهمن ۱۳۹۷|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-47057549|عنوان=جمهوری اسلامی و 'بی دولتی در ایران'؛ سه قوه زیر سایه رهبر}}</ref> از دیگر سو دخالت‌های وی در امور قوا به شکل مستقیم و بدون پرده‌پوشی انجام می‌شد و خمینی نیازی نمی‌دید که برای انجام این دخالت‌ها متوسل به شکل دادنشکل‌دادن نهادهای غیررسمی و انتقال قدرت قوای رسمی به این نهادها شود. اما علی خامنه‌ای در بیش از ۳ دهه گذشته به شیوه‌ای متفاوت با بنیانگذار جمهوری اسلامی عمل کرده استکرده‌است.<ref name=":11" /> در سال ۱۳۷۰ و با تصویب [[نظارت استصوابی]] شورای نگهبان، عملاعملاً تعیین حدود انتخابات، کاندیداها و نوع رقابت در اختیار رهبری قرار گرفت.<ref name=":11" />

براساس [[قانون مدنی ایران]] «نظارت رهبر بر قوه مجریه، از طریق امضای حکم ریاست جمهوری و اختیار عزل وی، در صورت صدور حکم عدم کفایت او از سوی دیوان عالی کشور یا رأی عدم اعتماد مجلس، صورت می‌گیرد. نظارت بر قوه مقننه و تضمین اسلامیت قوانین و مصوبات آن، به‌واسطه نصب فقهای شورای نگهبان است. رأی فقها در شورای نگهبان، در باب تطبیق با موازین شرعی، قاطع است. نظارت بر قوه قضائیه نیز از طریق نصب و عزل عالی‌ترین مقام این قوه صورت می‌گیرد (اصول ۹۱، ۹۶، ۱۱۰).»<ref>مدنی، ۱۳۶۰۱۳۶۹ش، ج۲، ص۱۳۲۱۳۸؛ نیز رجوع کنید به شفیعی‌فر، ص۶۹۸۳</ref> اما در دیدگاه منتقدان شورای نگهبان که حلقه‌ای بسته را شکل می‌دهد که باید قوانین را بر علیه خود تصویب کند که عملاعملاً به عنوان ابزاری در دست گروهی خاص قرار گرفته استگرفته‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=امیر سلطان‌زاده|کد زبان=fa|تاریخ=۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۹|وبگاه=ایندپندنت فارسی|نشانی=https://www.independentpersian.com/node/58991|عنوان=چالش جدید مجلس با نظارت استصوابی}}</ref>

[[زرتشتی|زرتشتیان]] و [[کلیمی|کلیمیان]] هر کدام یک نماینده و [[مسیحیان]] [[آشوری‌ها|آشوری]] و [[کلدانی]] مجموعاً یک نمایند و مسیحیان [[مردم ارمنی|ارمنی]] جنوب و شمال هر کدام یک نماینده انتخاب می‌کنند.{{مدرک|date=ژوئیه ۲۰۲۰}} در عین حال پیروان این ادیان در قوانین ایران از حقوقی برابر با شهروندان مسلمان برخوردار نیستند و محدودیت‌هایی نیز برای فعالیت‌های دینی آنان وجود دارد.<ref name=":8">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۹ آذر ۱۳۹۱|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f11-iranian-ashuri-mp-criticises-policies-toward-religious-minorities/24802602.html|عنوان=اعتراض نماینده آشوریان در مجلس به «توهین» به اقلیت‌های دینی}}</ref> همچنین محدودیت‌های بیشتری شامل حال مذاهبی می‌شود که در قانون اساسی جمهوری اسلامی به رسمیت شناخته نمی‌شوند، از جمله [[بهائیت|بهائیان]]، [[یارسان]] و سایر اقلیت‌ها که در سه دهه اخیر گزارش‌های متعددی از آزار آنان منتشر شده استشده‌است.<ref name=":8" /><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۱۵ تیر ۱۳۹۴|وبگاه=هرانا|نشانی=https://www.hra-news.org/2015/hranews/a-1457/|عنوان=تذکر کتبی نماینده مجلس دربارهدربارهٔ نقض حقوق اقلیت یارسان}}</ref>

بر پایه اصل۱۵۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی، قوه قضاییه قوه‌ای است مستقل که پشتیبان حقوق فردی، اجتماعی و مسئول تحقق بخشیدن به عدالت است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=|وبگاه=مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی|نشانی=https://rc.majlis.ir/fa/law/show/133636|عنوان=قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران - فصل یازدهم: قوه قضائیه - اصل ۱۵۶ الی ۱۷۴}}</ref> اما از نظر منتقدان استقلال قوه قضاییه نیازمند جدا شدن نهاد دین از دولت است چرا که شرط لازم نظام دموکراتیک التزام به آزادی و حقوق بشر است اما خامنه‌ای مخالفت خود را با ایده «[[جدایی دین از دولت]]» اعلام کرده استکرده‌است.<ref name=":12">{{یادکرد وب|نویسنده=اکبر گنجی|کد زبان=fa|تاریخ=۱۱ بهمن ۱۳۹۵|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f3-judiciary-independance-cannot-be-achieved/28267904.html|عنوان=آیا نظام فقیه سالار جایی برای استقلال قضایی باقی می گذارد؟می‌گذارد؟}}</ref> انتقاد دیگری که منتقدان وارد می‌کنند وابستگی قضات به دستگاه حکومت است. رئیس قوه‌قوه قضاییه توسط شخص رهبر تعیین می‌شود و سایر قضات جمهوری اسلامی رسمارسماً اعلام می‌کنند که «تابع منویات مقام معظم رهبری» هستند.<ref name=":12" /> همچنین منتقدان به دلیل ماهیت اقتصاد رانتی جمهوری اسلامی فساد دستگاه قضایی را عامل دیگری در مقابل استقلال دستگاه قضایی می‌بینند و این فساد را گریبان‌گیر رشوه‌گیری‌های قضات از شاکیان و متهمان تا مقامات بلند پایهبلندپایه بلندپایه دستگاه قضایی جمهوری اسلامی می‌دانند. رئیس پیشین قوه قضاییه [[محمدجواد لاریجانی|جواد لاریجانی]] با اتهام فساد‌هایفسادهای اقتصادی گسترده روبرو بوده و رئیس فعلی قوه قضاییه [[سید ابراهیم رئیسی|ابراهیم رئیسی]] از اعضای «هیئت قضایی [[اعدام دسته‌جمعی زندانیان سیاسی ایران در تابستان ۱۳۶۷|اعدام‌های دسته‌جمعی زندانیان سیاسی سال ۶۷]]» و متهم به «نقض حقوق بشر» بوده‌ استبوده‌است.<ref name=":12" /><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=en|تاریخ=November 4, 2019|وبگاه=U.S. DEPARTMENT OF THE TREASURY|نشانی=https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm824|عنوان=Treasury Designates Supreme Leader of Iran’s Inner Circle Responsible for Advancing Regime’s Domestic and Foreign Oppression}}</ref>

براساس قانون جمهوری اسلامی اعضای [[مجلس خبرگان رهبری]] مشکل از ۱۲ عضو است که ۶ عضو فقیه و ۶ عضو حقوقدان است. ۶ عضو فقیه این شورا توسط رهبر انتخاب می‌شوند. ۶ عضو حقوقدان این مجلس هم توسط رئیس قوه‌قضاییه و مجلس شورای اسلامی به رأی مجلس گذاشته می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۱۵ تیر ۱۳۹۷|وبگاه=شورای نگهبان|نشانی=https://www.shora-gc.ir/fa/news/5958/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1ساختار-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8Cشورای-%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86نگهبان-%D8%A7%D8%B9%D8%B6%D8%A7%DB%8Cاعضای-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8Cشورای-%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86نگهبان|عنوان=ساختار شورای نگهبان (اعضای شورای نگهبان)}}</ref>

از وظایف مجلس خبرگان در قانون جمهوری اسلامی تعیین و عزل رهبر جمهوری اسلامی و نظارت بر فعالیت‌های او است.<ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۵ مهر ۱۳۹۸|وبگاه=رادیو پیام اسرائیل|نشانی=https://radis.org/%D8%A8%D9%87به-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%87گفته-%D8%AC%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%8Cجنتی،-%D9%88%D8%B8%DB%8C%D9%81%D9%87وظیفه-%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8Cاصلی-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3مجلس-%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%8Cخبرگان،-%D9%86ن/|عنوان=به گفته جنتی، وظیفه اصلی مجلس خبرگان، نه تعیین و عزل رهبر، بلکه بیان مواضع اوست.}}</ref> با این حال احمد جنتی رئیس مجلس خبرگان عنوان کرده استکرده‌است که وظیفه این شورا بیان مواضع رهبر جمهوری اسلامی به مردم است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۶ سپتامبر ۲۰۱۹|وبگاه=دویچه‌وله فارسی|نشانی=https://p.dw.com/p/3QHVQ|عنوان=جنتی: وظیفه مجلس خبرگان بیان مواضع رهبری است}}</ref><ref name=":0" />

{{اصلی|سپاه پاسداران انقلاب اسلامی}}{{همچنین ببینید|مداخله نیروهای نظامی ایران در امور سیاسی کشور}}نهادی است که برای نگهبانی از جمهوری اسلامی و دستاوردهای آن ایجاد شده‌است و افزون بر نیروهای رسمی زمینی، هوایی و دریایی؛ نیروی مقاومت بسیج را در بر می‌گیرد.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/5097832/اصل-150-و-151-قانون-اساسی-درباره-سپاه-چه-می‌گوید-دفع-شرّ-دشمنان-با-رزمایش‌ها اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]</ref> سرداران سپاه پاسداران تاکیدتأکید کرده‌اند که این سازمان نام «ایران» را پسوند خود ندارد و هدف آن پاسداری از دستاوردهای انقلاب است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲ اردیبهشت ۱۳۹۵|وبگاه=نواندیش ایران|نشانی=https://noandish.com/fa/news/40615|عنوان=چرا سپاه پاسداران "پسوند ايرانایران" ندارد؟}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲ اردیبهشت ۱۳۹۷|وبگاه=تابناک|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/792455/|عنوان=سردار فدوی: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هیچ کلمه‌ای را در ادامه خود ندارد حتی ایران}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=ایرج مصداقی|کد زبان=fa|تاریخ=۳ ژوئن ۲۰۱۸|وبگاه=رادیو زمانه|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/398034|عنوان=سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رو در روی منافع ملی}}</ref> نیروهای سپاه پاسداران شامل: [[نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]]، [[نیروی هوافضا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]]، [[نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]]، [[نیروی مقاومت زمینی بسیج]]، [[نیروی قدس]] می‌شود. فرمانده کل سپاه مستقیماً توسط رهبری انتخاب می‌گردد و جانشین و فرماندهان ستاد مشترک و نیروها به پیشنهاد فرمانده کل و با تصویب و حکم رهبری انتخاب می‌شوند. علاوه بر آن دو ساختار دیگر در سپاه به نام‌های حوزه نمایندگی [[ولی فقیه]] و سازمان [[حفاظت اطلاعات]] وجود دارد که اولی کاملاً مستقل از ساختار فرماندهی و مستقیماً زیر نظر رهبری قرار دارد و دومی نیز تقریباً مستقل از فرماندهی است و فرمانده آن را رهبری با پیشنهاد فرمانده سپاه انتخاب می‌کند و فرمانده آن مستقیماً با دفتر عمومی حفاظت اطلاعات در دفتر رهبری و شخص رهبر مرتبط است و به او گزارش می‌دهد.<ref name=autogenerated1>[http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=4952 گذر از الیگارشی روحانیت به الیگارشی روحانیت و سپاه] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071124023248/http://akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=4952 |date=۲۴ نوامبر ۲۰۰۷}}''(اخبار روز، ۲۲ مرداد ۱۳۸۵)''</ref><ref name=autogenerated3>[http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=4220 موقعیت سپاه پاسداران و روحانیت در ساخت قدرت - ۲] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071124023217/http://akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=4220 |date=۲۴ نوامبر ۲۰۰۷}}''(اخبار روز، ۲۲ مرداد ۱۳۸۵)''</ref><ref name=autogenerated2>[http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=4435 گذر از الیگارشی روحانیت به الیگارشی روحانیت و سپاه خش سوم: فعالیت اقتصادی سپاه] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090430154933/http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=4435 |date=۳۰ آوریل ۲۰۰۹}}''(اخبار روز، ۲۲ مرداد ۱۳۸۵)''</ref>

سپاه پاسداران در جنگ عراق ابتکار عملیات را از دست ارتش درآورد و سپس با در اختیار گرفتن نیروهای بسیج، ایجاد زندان‌های پنهان و سازمان‌های اطلاعاتی اهرم کنترل امنیتی، نظامی جمهوری اسلامی را دست گرفت<ref name=":4">{{یادکرد وب|نویسنده=جمشید اسدی|کد زبان=fa|تاریخ=۲۰ مهر ۱۳۹۷|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/irgc-rents-in-Iran-economy/29488416.html|عنوان=رانت‌خواری سپاه پاسداران در اقتصاد ایران}}</ref> و با پشتیبانی و سازماندهی گروه‌های شبه نظامی قدرت خود را به بیرون مرزهای ایران گسترش داد. سپاه پاسداران به ویژه در ابتدای رهبری علی خامنه‌ای و ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی به اعمال نفوذ در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی هم برآمد.<ref name=":4" /> سرداران سپاه در سال‌های پایانی ریاست جمهوری [[سید محمد خاتمی|محمد خاتمی]] و به ویژه در دوران [[محمود احمدی‌نژاد]] توانستند رده‌های بلند پایهبلندپایه بسیاری را در اختیار خود بگیرند.<ref name=":4" /> میزان نفوذ سپاه در دورهٔ محمود احمدی‌نژاد به قدری بود که او از اصطلاح «[[برادران قاچاقچی]]» برای ورود غیر قانونیغیرقانونی حجم انبوهی سیگار توسط این گروه نظامی استفاده کرد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۱۷ تیر ۱۳۹۰|وبگاه=بی‌بی‌سی فارسی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran/2011/07/110708_l44_iran_past_week_17tir.shtml|عنوان=ایران در هفته ای که گذشت؛ ۱۷ تیر ۱۳۹۰}}</ref>

سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی نهادی است که رئیس آن توسط رهبر جمهوری اسلامی انتخاب می‌شود با این حال سید علی خامنه‌ای ادعا می‌کند که او نقشی در مدیریت این سازمان ندارد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=‌fafa|تاریخ=۲۹ مه ۲۰۱۸|وبگاه=دویچه‌وله فارسی|نشانی=https://p.dw.com/p/2yUQp|عنوان=خامنه‌ای: مدیریت صدا و سیما و قوه قضاییه با رهبری نیست}}</ref> گزارش‌ها حاکی است که این سازمان در زمان اعتراضات مردمی با فیلمبرداری از معترضان برای آن‌ها پرونده سازی می‌کند و همچنین با پخش اعترافات تلویزیونی از دستگیرشدگان و همکاری در اعتراف‌گیری و پخش برنامه‌هایی بر خارجی بودن و هدایت شده بودن اعتراضات جهت گیریجهت‌گیری می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مجید محمدی|کد زبان=fa|تاریخ=۵ آذر ۱۳۹۸|وبگاه=ایندپندت فارسی|نشانی=https://www.independentpersian.com/node/30526/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87دیدگاه/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85نظام-%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85تقسیم-%DA%A9%D8%A7%D8%B1کار-%D8%B3%D8%B1%DA%A9%D9%88%D8%A8سرکوب-%D8%AF%D8%B1در-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8Cجمهوری-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8Cاسلامی|عنوان=نظام تقسیم کار سرکوب در جمهوری اسلامی}}</ref>