زبان امهری: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
اصلاح ارقام، ابرابزار |
←وضعیت: ابرابزار |
||
خط ۳۵:
== وضعیت ==
امهری از اواخر قرن دوازدهم زبان کاری دادگاه‌ها، زبان تجارت، ارتش و ارتباطات روزمره در [[اتیوپی]] بوده و امروزه نیز همچنان [[زبان رسمی]] این کشور است.<ref name="Meyer">{{Cite journal|last=Meyer|first=Ronny|year=2006|title=Amharic as lingua franca in Ethiopia|url=https://www.academia.edu/5514187/Amharic_as_lingua_franca_in_Ethiopia|journal=Lissan: Journal of African Languages and Linguistics|language=en|volume=20|issue=1/2|pages=117–131|via=Academia.edu}}</ref><ref>{{cite book |chapter=Amharic: Political and social effects on English loan words |first=Anbessa |last=Teferra |year=2013 |title=Globally Speaking: Motives for Adopting English Vocabulary in Other Languages |editor1-first=Judith |editor1-last=Rosenhouse |editor2-first=Rotem |editor2-last=Kowner |publisher=Multilingual Matters |page=165}}</ref> طبق سرشماری سال ۲۰۰۷، امهری توسط ۲۱٫۶ میلیون نفر سخنگوی بومی زبان<ref name="catalog.ihsn.org"/> و ۴ میلیون نفر سخنگوی دوم در اتیوپی گویش می‌شود.<ref name="Lewis"/> ۳ میلیون مهاجر نیز خارج از اتیوپی به این زبان صحبت می‌کنند. جوامع [[یهودی اتیوپیایی]] ساکن اتیوپی و اسرائیل نیز امهری‌زبان هستند.<ref>{{Cite news|url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/06/geez-language-only-left-in-lithurgy.html|title=Israel's Ethiopian Jews keep ancient language alive in prayer|date=29 June 2017|work=Al-Monitor|access-date=26 July 2017|language=en-us}}</ref> امهری [[زبان مقدس]] دین [[جنبش راستافار|راستافار]] نیز است و به‌طور گسترده‌ای در میان پیروان آن در سراسر جهان استفاده می‌شود.
== واج‌شناسی ==
همخوان‌ها و واکه‌های امهری به شرح زیرند:
{|class="wikitable"
|+ همخوان‌ها<ref name=IPAHandbook>{{cite book|last=Hayward|first=Katrina|title=Handbook of the IPA|year=1999|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|pages=44–50|author2=Hayward, Richard J.|chapter=Amharic}}</ref>
|-
!colspan="2"|
![[دولبی]]
![[لثوی]]
![[همخوان کامی|کامی]]
![[همخوان نرم‌کامی|نرم‌کامی]]
![[Glottal consonant|زبانی]]
|- align=center
!colspan="2"|[[همخوان خیشومی|خیشومی]]
|{{IPA|m}}
|{{IPA|n}}
|{{IPA|ɲ}}
|
|
|- align=center
!rowspan="3"|[[انسدادی]]
!<small>بی‌واک</small>
|{{IPA|p}}
|{{IPA|t}}
|
|{{IPA|k}}
|{{IPA|ʔ}}
|- align=center
!<small>واک‌دار</small>
|{{IPA|b}}
|{{IPA|d}}
|
|{{IPA|ɡ}}
|
|- align=center
!<small>[[همخوان پرانشی|پرانشی]]</small>
|{{IPA|pʼ}}
|{{IPA|tʼ}}
|
|{{IPA|kʼ}}
|
|- align=center
!rowspan="3"|[[انسایشی]]
!<small>بی‌واک</small>
|
|
|{{IPA|t͡ʃ}}
|
|
|- align=center
!<small>واک‌دار</small>
|
|
|{{IPA|d͡ʒ}}
|
|
|- align=center
!<small>[[همخوان پرانشی|پرانشی]]</small>
|
|{{IPA|t͡sʼ}}
|{{IPA|t͡ʃʼ}}
|
|
|- align=center
!rowspan="2"|[[سایشی]]
!<small>بی‌واک</small>
|{{IPA|f}}
|{{IPA|s}}
|{{IPA|ʃ}}
|
|{{IPA|h}}
|- align=center
!<small>واک‌دار</small>
|{{IPA|v}}*
|{{IPA|z}}
|{{IPA|ʒ}}
|
|
|- align=center
!colspan="2"|[[ناسوده]]
|
|{{IPA|l}}
|{{IPA|j}}
|{{IPA|w}}
|
|- align=center
!colspan="2"|[[همخوان ر-گونه|ر-گونه]]
|
|{{IPA|r}}
|
|
|
|-
|align="center" colspan=7 style="font-size:88%" |* – تنها در [[وام‌واژه]]ها
|}
{|class="wikitable"
|+'''واکه‌ها'''<ref name=IPAHandbook/>
|-
!
!جلو
!مرکز
!پشت
|-
!بلند
|{{IPA|i}}
|{{IPA|ɨ}} (ə)
|{{IPA|u}}
|-
!میانه
|{{IPA|e}}
|{{IPA|ə}} (ä)
|{{IPA|o}}
|-
!کوتاه
|
|{{IPA|a}}
|
|}
== نوشتار ==
[[File:Ethiopian Air aircraft showing Ethiopic script.jpg|thumb|نویسه‌هایی به خط گعز روی [[فوکر ۵۰]] [[هواپیمایی اتیوپی]] به معنای «اتیوپی»: {{Lang|am|የኢትዮጵያ}} با تلفظ ''ye-ʾityop̣p̣ya''.]]
خط امهری یک [[آبوگیدا]] است و [[تک‌نگاره]]های آن ''فیدل'' نامیده می‌شوند.<ref name=MajorLanguages>Hudson, Grover. "Amharic". ''The World's Major Languages''. 2009. Print. Ed. Comrie, Bernard. Oxon and New York: Routledge. pp. 594–617. {{شابک|0-203-30152-8}}.</ref> هر نویسه نشان‌دهنده یک توالی همخوان+واکه است، اما شکل اصلی هر نویسه توسط همخوان تعیین می‌شود که مطابق واکه تغییر یافته‌است. برخی [[واج]]های همخوان‌ها توسط بیش از یک توالی نویسه نوشته می‌شوند: {{IPA|ʔ}}, {{IPA|s}}, {{IPA|sʼ}}, و {{IPA|h}} (آخری دارای ''چهار'' شکل حرف متمایز است). این به این خاطر است که ''فیدل'' در اصل صداهای متمایزی را نشان می‌داده ولی آن‌ها با رخداد تغییرات آوایی ادغام شده‌اند.<ref name=MajorLanguages/>
=== حروف ===
{|class="wikitable" style="text-align:center"
|+'''جدول فیدل امهری<ref>{{cite book
|chapter=Ethiopic Writing
|title=The World's Writing Systems
|year=1996
|editor1-last=Daniels
|editor1-first=Peter T.
|editor2-last=Bright
|editor2-first=William
|publisher=Oxford University Press, Inc
|isbn=978-0-19-507993-7
|page=[https://archive.org/details/ISBN -9780195079937/page/573 573]
|url=https://archive.org/details/ISBN -9780195079937/page/573
}}</ref>'''
|- valign=top
! !!{{Transl|sem|ä/e}}{{سخ}}{{آوا|[ə]}}!!{{Transl|sem|u}}!!{{Transl|sem|i}}!!{{Transl|sem|a}}!!{{Transl|sem|ē}}!!{{Transl|sem|ə}}{{سخ}}{{آوا|[ɨ], ∅}}!!o!!{{Transl|sem|ʷä/ue}}{{سخ}}{{آوا|[ʷə]}}!!{{Transl|sem|ʷi/ui}}!!{{Transl|sem|ʷa/ua}}!!{{Transl|sem|ʷē/uē}}!!{{Transl|sem|ʷə}}{{سخ}}{{آوا|[ʷɨ/ū]}}
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|h}}
|{{Lang|am|ሀ}}||{{Lang|am|ሁ}}||{{Lang|am|ሂ}}||{{Lang|am|ሃ}}||{{Lang|am|ሄ}}||{{Lang|am|ህ}}||{{Lang|am|ሆ}}|| colspan="5" style="background:#ccc;" |
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|l}}
|{{Lang|am|ለ}}||{{Lang|am|ሉ}}||{{Lang|am|ሊ}}||{{Lang|am|ላ}}||{{Lang|am|ሌ}}||{{Lang|am|ል}}||{{Lang|am|ሎ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ሏ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|ḥ}}
|{{Lang|am|ሐ}}||{{Lang|am|ሑ}}||{{Lang|am|ሒ}}||{{Lang|am|ሓ}}||{{Lang|am|ሔ}}||{{Lang|am|ሕ}}||{{Lang|am|ሖ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ሗ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|m}}
|{{Lang|am|መ}}||{{Lang|am|ሙ}}||{{Lang|am|ሚ}}||{{Lang|am|ማ}}||{{Lang|am|ሜ}}||{{Lang|am|ም}}||{{Lang|am|ሞ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ሟ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|ś}}
|{{Lang|am|ሠ}}||{{Lang|am|ሡ}}||{{Lang|am|ሢ}}||{{Lang|am|ሣ}}||{{Lang|am|ሤ}}||{{Lang|am|ሥ}}||{{Lang|am|ሦ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ሧ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|r}}
|{{Lang|am|ረ}}||{{Lang|am|ሩ}}||{{Lang|am|ሪ}}||{{Lang|am|ራ}}||{{Lang|am|ሬ}}||{{Lang|am|ር}}||{{Lang|am|ሮ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ሯ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|s}}
|{{Lang|am|ሰ}}||{{Lang|am|ሱ}}||{{Lang|am|ሲ}}||{{Lang|am|ሳ}}||{{Lang|am|ሴ}}||{{Lang|am|ስ}}||{{Lang|am|ሶ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ሷ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|ʃ}}
|{{Lang|am|ሸ}}||{{Lang|am|ሹ}}||{{Lang|am|ሺ}}||{{Lang|am|ሻ}}||{{Lang|am|ሼ}}||{{Lang|am|ሽ}}||{{Lang|am|ሾ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ሿ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|q}}
|{{Lang|am|ቀ}}||{{Lang|am|ቁ}}||{{Lang|am|ቂ}}||{{Lang|am|ቃ}}||{{Lang|am|ቄ}}||{{Lang|am|ቅ}}||{{Lang|am|ቆ}}||{{Lang|am|ቈ}}||{{Lang|am|ቊ}}||{{Lang|am|ቋ}}||{{Lang|am|ቌ}}||{{Lang|am|ቍ}}
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|b}}
|{{Lang|am|በ}}||{{Lang|am|ቡ}}||{{Lang|am|ቢ}}||{{Lang|am|ባ}}||{{Lang|am|ቤ}}||{{Lang|am|ብ}}||{{Lang|am|ቦ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ቧ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|β}}
|{{Lang|am|ቨ}}||{{Lang|am|ቩ}}||{{Lang|am|ቪ}}||{{Lang|am|ቫ}}||{{Lang|am|ቬ}}||{{Lang|am|ቭ}}||{{Lang|am|ቮ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ቯ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|t}}
|{{Lang|am|ተ}}||{{Lang|am|ቱ}}||{{Lang|am|ቲ}}||{{Lang|am|ታ}}||{{Lang|am|ቴ}}||{{Lang|am|ት}}||{{Lang|am|ቶ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ቷ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|tʃ}}
|{{Lang|am|ቸ}}||{{Lang|am|ቹ}}||{{Lang|am|ቺ}}||{{Lang|am|ቻ}}||{{Lang|am|ቼ}}||{{Lang|am|ች}}||{{Lang|am|ቾ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ቿ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|χ}}
|{{Lang|am|ኀ}}||{{Lang|am|ኁ}}||{{Lang|am|ኂ}}||{{Lang|am|ኃ}}||{{Lang|am|ኄ}}||{{Lang|am|ኅ}}||{{Lang|am|ኆ}}||{{Lang|am|ኈ}}||{{Lang|am|ኊ}}||{{Lang|am|ኋ}}||{{Lang|am|ኌ}}||{{Lang|am|ኍ}}
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|n}}
|{{Lang|am|ነ}}||{{Lang|am|ኑ}}||{{Lang|am|ኒ}}||{{Lang|am|ና}}||{{Lang|am|ኔ}}||{{Lang|am|ን}}||{{Lang|am|ኖ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ኗ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|ɲ}}
|{{Lang|am|ኘ}}||{{Lang|am|ኙ}}||{{Lang|am|ኚ}}||{{Lang|am|ኛ}}||{{Lang|am|ኜ}}||{{Lang|am|ኝ}}||{{Lang|am|ኞ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ኟ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|ʔ}}
|{{Lang|am|አ}}||{{Lang|am|ኡ}}||{{Lang|am|ኢ}}||{{Lang|am|ኣ}}||{{Lang|am|ኤ}}||{{Lang|am|እ}}||{{Lang|am|ኦ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ኧ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|k}}
|{{Lang|am|ከ}}||{{Lang|am|ኩ}}||{{Lang|am|ኪ}}||{{Lang|am|ካ}}||{{Lang|am|ኬ}}||{{Lang|am|ክ}}||{{Lang|am|ኮ}}||{{Lang|am|ኰ}}||{{Lang|am|ኲ}}||{{Lang|am|ኳ}}||{{Lang|am|ኴ}}||{{Lang|am|ኵ}}
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|x}}
|{{Lang|am|ኸ}}||{{Lang|am|ኹ}}||{{Lang|am|ኺ}}||{{Lang|am|ኻ}}||{{Lang|am|ኼ}}||{{Lang|am|ኽ}}||{{Lang|am|ኾ}}|||{{Lang|am|ዀ}}||{{Lang|am|ዂ}}||{{Lang|am|ዃ}}||{{Lang|am|ዄ}}||{{Lang|am|ዅ}}
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|w}}
|{{Lang|am|ወ}}||{{Lang|am|ዉ}}||{{Lang|am|ዊ}}||{{Lang|am|ዋ}}||{{Lang|am|ዌ}}||{{Lang|am|ው}}||{{Lang|am|ዎ}}|| colspan="5" style="background:#ccc;" |
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|ʕ}}
|{{Lang|am|ዐ}}||{{Lang|am|ዑ}}||{{Lang|am|ዒ}}||{{Lang|am|ዓ}}||{{Lang|am|ዔ}}||{{Lang|am|ዕ}}||{{Lang|am|ዖ}}|| colspan="5" style="background:#ccc;" |
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|z}}
|{{Lang|am|ዘ}}||{{Lang|am|ዙ}}||{{Lang|am|ዚ}}||{{Lang|am|ዛ}}||{{Lang|am|ዜ}}||{{Lang|am|ዝ}}||{{Lang|am|ዞ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ዟ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|ʒ}}
|{{Lang|am|ዠ}}||{{Lang|am|ዡ}}||{{Lang|am|ዢ}}||{{Lang|am|ዣ}}||{{Lang|am|ዤ}}||{{Lang|am|ዥ}}||{{Lang|am|ዦ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ዧ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|j}}
|{{Lang|am|የ}}||{{Lang|am|ዩ}}||{{Lang|am|ዪ}}||{{Lang|am|ያ}}||{{Lang|am|ዬ}}||{{Lang|am|ይ}}||{{Lang|am|ዮ}}|| colspan="5" style="background:#ccc;" |
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|d}}
|{{Lang|am|ደ}}||{{Lang|am|ዱ}}||{{Lang|am|ዲ}}||{{Lang|am|ዳ}}||{{Lang|am|ዴ}}||{{Lang|am|ድ}}||{{Lang|am|ዶ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ዷ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|''dʒ''
|{{Lang|am|ጀ}}||{{Lang|am|ጁ}}||{{Lang|am|ጂ}}||{{Lang|am|ጃ}}||{{Lang|am|ጄ}}||{{Lang|am|ጅ}}||{{Lang|am|ጆ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ጇ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|g}}
|{{Lang|am|ገ}}||{{Lang|am|ጉ}}||{{Lang|am|ጊ}}||{{Lang|am|ጋ}}||{{Lang|am|ጌ}}||{{Lang|am|ግ}}||{{Lang|am|ጎ}}||{{Lang|am|ጐ}}||{{Lang|am|ጒ}}||{{Lang|am|ጓ}}||{{Lang|am|ጔ}}||{{Lang|am|ጕ}}
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|ṭ}}
|{{Lang|am|ጠ}}||{{Lang|am|ጡ}}||{{Lang|am|ጢ}}||{{Lang|am|ጣ}}||{{Lang|am|ጤ}}||{{Lang|am|ጥ}}||{{Lang|am|ጦ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ጧ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|tʃʼ}}
|{{Lang|am|ጨ}}||{{Lang|am|ጩ}}||{{Lang|am|ጪ}}||{{Lang|am|ጫ}}||{{Lang|am|ጬ}}||{{Lang|am|ጭ}}||{{Lang|am|ጮ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ጯ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|pʼ}}
|{{Lang|am|ጰ}}||{{Lang|am|ጱ}}||{{Lang|am|ጲ}}||{{Lang|am|ጳ}}||{{Lang|am|ጴ}}||{{Lang|am|ጵ}}||{{Lang|am|ጶ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ጷ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|ṣ}}
|{{Lang|am|ጸ}}||{{Lang|am|ጹ}}||{{Lang|am|ጺ}}||{{Lang|am|ጻ}}||{{Lang|am|ጼ}}||{{Lang|am|ጽ}}||{{Lang|am|ጾ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ጿ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|ṣ́}}
|{{Lang|am|ፀ}}||{{Lang|am|ፁ}}||{{Lang|am|ፂ}}||{{Lang|am|ፃ}}||{{Lang|am|ፄ}}||{{Lang|am|ፅ}}||{{Lang|am|ፆ}}|| colspan="5" style="background:#ccc;" |
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|f}}
|{{Lang|am|ፈ}}||{{Lang|am|ፉ}}||{{Lang|am|ፊ}}||{{Lang|am|ፋ}}||{{Lang|am|ፌ}}||{{Lang|am|ፍ}}||{{Lang|am|ፎ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ፏ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|- style="font-size:2em"
!style="font-size:0.5em"|{{Transl|sem|p}}
|{{Lang|am|ፐ}}||{{Lang|am|ፑ}}||{{Lang|am|ፒ}}||{{Lang|am|ፓ}}||{{Lang|am|ፔ}}||{{Lang|am|ፕ}}||{{Lang|am|ፖ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"| ||{{Lang|am|ፗ}}||colspan="2" style="background:#ccc;"|
|-
! !!{{Transl|sem|ä/e}}{{سخ}}{{آوا|[ə]}}!!{{Transl|sem|u}}!!{{Transl|sem|i}}!!{{Transl|sem|a}}!!{{Transl|sem|ē}}!!{{Transl|sem|ə}}{{سخ}}{{آوا|[ɨ], ∅}}!!o!!{{Transl|sem|ʷ/ue}}{{سخ}}{{آوا|[ʷə/ū]}}!!{{Transl|sem|ʷi/ui}}!!{{Transl|sem|ʷa/ua}}!!{{Transl|sem|ʷē/uē}}!!{{Transl|sem|ʷə}}{{سخ}}{{آوا|[ʷɨ/ū]}}
|}
=== نشانه‌گذاری ===
نشانه‌گذاری در امهری به گونه زیر است:
:{{lang|am|፠}} نشانه بخش
:{{lang|am|፡}} جداکننده واژه
:{{lang|am|።}} نقطه
:{{lang|am|፣}} ویرگول
:{{lang|am|፤}} نقطه ویرگول
:{{lang|am|፥}} دونقطه
:{{lang|am|፦}} دونقطه دیباچه
:{{lang|am|፧}} نقل قول
:{{lang|am|፨}} جداکننده بند
== جستارهای وابسته ==
* [[زبان های اتیوپی]]
== منابع ==
| |||