جزیره خارگ: تفاوت میان نسخه‌ها

از مشخصه‌های این آب و هوا، تابستان‌های گرم همراه با هوای شرجی و رطوبت محلی بدون بارندگی است. «گرمی هوا معمولاً از اسفند ماه شروع می‌شود به‌گونه‌ای که طول دورهٔ گرما حدود ۸ ماه می‌باشد. درجه حرارت در فصول سال از ۴ تا ۴۶ درجه سانتی گراد متغیر است. میانگین روزانه حرارت در زمستان ۱۷ درجه سانتی گراد و در تابستان ۳۲٫۶ درجه می‌باشد. در اواخر پاییز، به‌ویژه آذر ماه، باران‌های پاییزی شروع می‌شود که کیفیت هوا را بهبود می‌بخشد. زمستان جزیره کوتاه است.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.khark.ir/HomePage.aspx?TabID=4627&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR |title=:: پورتال شهرداری خارکخارگ :: Khark Municipality Portal ::<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=۱۹ سپتامبر ۲۰۱۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150402091704/http://www.khark.ir/HomePage.aspx?TabID=4627&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR |archivedate=۲ آوریل ۲۰۱۵ |dead-url=yes}}</ref>

ظهور خارکخارگ در نقشه‌های اروپایی خلیج‌فارس و اقیانوس هند از سده ۱۶. م، مشاهده می‌شود. درست از زمان‌هایی که نقش آن در امور بازرگانی و نظامی هلند و انگلیس و همچنین رویکرد مؤثر آن در منطقه به سبب پشتیبانی از دریانوردان و ناخدایان کشتی‌های بادبانی در مسیر بندر بصره اهمیت یافته و از همین روی این جزیره با وجود کوچک بودن، مدت‌ها پیش از انجام هر گونه کار باستان‌شناسی در محل، مورد توجه دانشجویان «عصر روشن‌گری» و دانشجویان قرن نوزدهم تاریخ و جغرافیای تاریخی قرار گرفته‌است. یکی از اولین بحث‌های طولانی خارکخارگ در سال ۱۷۶۴. م، توسط نقشه‌کش مشهور فرانسوی «ژان باپتیست بورگیگنون د/آنویل» ۱۷۸۲. م – ۱۶۹۷) منتشر شد و شایسته مطالعه و بررسی است.

در میان جزایر خلیج،خلیج فارس، بطلمیوس دو جزیره را ذکر کرده‌است که به دلیل موقعیت آن‌ها درست در مقابل محلی که او آن را تائو می‌نامد، به راحتی به عنوان «کارک» و «کارگو» شناخته می‌شوند. او به آن‌ها «تابیانا» و «سوفتها» می‌گوید. با این همه، گمان می‌رفت که می‌توان نام کارک را در «ایچارا» یا «ایکاروس» که در عهد عتیق نام جزیره‌ای در خلیج‌فارس بود، تشخیص داد. پنهان نمی‌کنم که برخی از نقشه‌هایی که من تهیه کرده‌ام گواهی بر این واقعیت است که من جرات کرده‌ام این نام [از ایچارا] را برای کارک ببرم که نامی باستانی است و شباهت زیادی با نام امروز جزیره دارد. با این حال، باید اعتراف کرد که شرایطی که استرابون از «آیکواریوم» یاد می‌کند، یا آریانوس ایکاروس، به گفته پلینی و بطلمیوس، اصلاً با کارک جور در نمی‌آید، چه رسد به موقعیت ایچارا. استرابون که در سفرهایش با اندروس توسوس صحبت می‌کرد و همراه نایرخوس بود، می‌گوید که در بررسی زمین و رسیدن به سمت راست جزیره ایکواریوم را پیدا می‌کنیم. با توجه به فاصله ۱۲۰ ایستگاه از دهانه فرات در دریا، چون به نظر می‌رسد که این فاصله از ایکاروس نوعی شکل زمین را در آریانوس به سوی دهانه باستانی فرات نشان می‌دهد، این امر ممکن است مانعی بر سر راه شناسایی ایکاروس براساس چنین نشانه‌ای باشد. علاوه بر این، اگر مکان آن‌ها را براساس توصیفی که پلینی در مقابل آن قرار دارد و ایکاروس است قضاوت کنیم، این فاصله ناقص و ناکافی به نظر خواهد رسید و در فاصله پنج تا شش درجه عرض جغرافیایی میان دهانه‌های دجله و محل ایچارا که بطلمیوس نشان داده بود قرار خواهد داشت. شاید اگر ساحل عربی خلیج‌فارس هم به همان اندازه ساحل ایرانی برای ما به‌طور مفصل شناخته شده‌بود، این مسئله ناشناخته نمی‌ماند.

د- آنویل ابتدا خارکخارگ را با تابیانا از بطلمیوس، معرفی می‌کند در حالی که او قبلاً آن را با جزیره ایکاروس ایچارا که توسط آریانوس، استرابون، پلینی و دیگر نویسندگان ذکر شده بود، شناسایی کرده بود. با اینکه مشاهدات د-آنویل نشان می‌دهد، این شناسایی اخیر بعید است درست باشد؛ زیرا هنگام ترک دهانه فرات، ایکاروس در سمت راست و نزدیک شبه‌جزیره عربستان و نه در سمت چپ، دور از ساحل ایران قرار دارد.

«... مارسین از سوفاث اشاره می‌کند که سوفتای بطلمیوس، جزیره‌ای است که ممکن است نماینده کاراک امروزی باشد و من به دنبال راه حلی برای حل این معما بودم. اما موقعیت آن به قدری مجهول تعریف شده‌است که نمی‌توانستم چیزی را تعیین کنم، مگر اینکه واقعاً کاراک باشد، هر چند که شک نداشتم که آراکیا از بطلمیوس، که پیش از این با د- آنویل تصور کرده بودم باید لارک یا بوشعیب باشد، احتمالاً همان کاراک است! از آنجا که فرض محال، محال نیست، من آن را به عنوان یک حدس تلقی می‌کنم. ...» بعدها آراکیا وینسنت، ویلهلم توماسکوک و سارر و هرتسفلد نیز به دنبال شناسایی پیشینه تاریخی خارکخارگ بودند. با این حال، شناسایی خارکخارگ با ایکاروس که به‌طور مشخص توسط د- آنویل اشتباه نشان داده شد در آثار قرن ۱۹. م، قابل مشاهده‌است و تا زمانی که با کشف کتیبه‌ای در جزیره فیلکا (کویت) آن فرضیه رد شد، ادامه یافت.<ref>ویلیم، فلور؛ خلیج فارس، ناگفته‌های جزیرهٔ خارک،خارگ، ترجمه الناز بلوری فرد، انتشارات نگاه، 1399.</ref>

جزیره خارکخارگ [[طاقدیس]] ملایمی است که میانگین شیب لایه‌های سطحی آن میان ۱۰ تا ۱۵ درجه‌است. بلندترین نقطه جزیره کوه دیده‌بان نام دارد که ارتفاع آن از سطح دریا ۸۷ متر است. در این نقطه مدت‌ها پیش [[فانوس دریایی]] کوچکی نیز کار گذاشته بودند. در سوی شمال جزیره کوه تخت و در سوی جنوب آن کوه گردن‌اشتر قرار دارد.<ref>آل احمد، جلال، جزیرهٔ خارک،خارگ، درّ یتیم خلیج؛ چاپ سوم؛ تهران: امیرکبیر، ۱۳۵۳، صص۵۲ و ۵۱.</ref>

بلندی‌های جزیره در غرب آن قرار دارند و عبارتند از: کوه تخت، کوه لشکری، کوه دیده‌بان و کوه گردن‌اشتر.<ref>آل احمد، جلال، جزیرهٔ خارک،خارگ، نقشهٔ ص۲۲.</ref>

نحوه ساخت و ساز در جزیره خارگ را می‌توان به دو گروه عمده ساخت و ساز سنتی و مهندسی تقسیم نمود. ساخت و ساز سنتی بیشتر به دست اهالی بومی و در گوشه شمال شرقی جزیره صورت گرفته‌است. مطابق قانون اهالی بومی اجازه اسکان و ساخت و ساز در ضلع شرقی باند فرودگاه جزیره را دارند و سایر نواحی جزیره در تسلط [[شرکت پایانه‌های نفتی ایران]] و [[وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران]] است. در این منطقه از جزیره بافت شهری فشرده و کوچه‌ها باریک و پیچ در پیچ و تراکم جمعیت بالا است. ساختمان‌ها یک طبقه و دارای حیاط کوچکی هستند. در سال‌های اخیر با پیشرفته شدن صنعت ساختمان سازی، به تعداد ساختمان‌های چند طبقه افزوده شده‌است. مصالح ساختمانی عمدتاً از بیرون جزیره تهیه می‌شوند. با افزایش جمعیت اهالی بومی و محدود بودن زمین، روز به روز بر اهمیت زمین‌های موجود افزوده می‌شود. شهر خارکخارگ دارای می‌دانیمیدانی کشیده و طولانی است که در مرکز آن فضای سبز و جدول‌بندی زیبایی دارد و دور تا دور میدان ردیف مغازه‌های کوچک خواربار فروشی و بوتیک‌های لباس و سایر مایحتاج اهالی قرار دارند. پیاده‌روی این میدان مسقف بوده دارای ستون و طاق نصرت است. این میدان مرکز امور تجاری جزیره است. سایر اداره‌ها و دایره‌های دولتی از قبیل [[بانک]]ها (ملی، ملت، صادرات، تجارت، حکمت ایرانیان، انصار، سپه) [[آموزش و پرورش]]، [[سازمان تأمین اجتماعی]]، [[کمیته امداد امام خمینی]]، [[بهزیستی]]، [[مرکز بهداشتی درمانی]]، در این جزیره شعبه دارند.

ساخت و ساز در سایر نواحی جزیره به توسط شرکت پایانه‌های نفتی صورت گرفته و مبتنی بر اصول مهندسی است. خانه‌های ویلایی بزرگ و زیبا در دو طرح [[کارمند]] ی و [[کارگر]] ی در ساخت و سازهای قدیمی که عمدتاً در زمان حضور انگلیسی‌ها ساخته شده هنوز در جزیره دیده می‌شوند. ویلاهای کارمندی دارای محوطه‌ای بزرگ و خانه مستخدم (بوی روم) و گاراژ اختصاصی هستند. منزل‌های کارگری از کنار به یکدیگر متصل بوده و دارای حیاط کوچکی در جلوی ساختمان و حیاط بزرگتری در پشت ساختمان و کوچه باریکی در حد فاصل در حیاط‌های پشتی هستند.

در سال‌های اخیر ساخت و ساز به شیوه [[آپارتمان]] ی در جزیره بیشتر شده که با آب و هوای گرم جزیره همخوانی ندارد.

در سال ۱۹۱۶ میلادی برای حمل سنگ از حوالی مقبره علمدار در خارگ، راه‌آهنی تا [[اسکله]] جزیره کشیده شد. این خط آهن به دست کاپتن تامسون، افسر مهندسی سلطنتی [[انگلیس]] ساخته شده و سنگ‌های آن به مصرف زیرسازی [[راه‌آهن بصره به بغداد]] و زیرسازی مخزن‌های پالایشگاه نفت [[آبادان]] رسید.<ref>آل احمد، جلال، جزیرهٔ خارک،خارگ، درّ یتیم خلیج؛ ص۹۸.</ref>

بالغ بر ۹۰ درصد اراضی این جزیره توسط شرکتهای نفتی از جمله شرکت پایانه‌های نفتی، شرکت نفت فلات قاره و شرکت صنایع پتروشیمی و شرکت ملی نفتکش ایران مورد استفاده صنعتی و خدماتی قرار گرفته‌است. توسعه فضای سبز و گسترش خیابانها و بلوارهای بسیار جذاب و دیدنی در بخش شرکتی باعث ساماندهی بافت جغرافیایی و ایجاد شور و نشاط اجتماعی گردیده‌است که از نقاط مشهور آن می‌توان به بلوار دریا، بلوار خلیج فارس، بلوار نظارت (بلوار مهندس خواجه احمدی) خارگ، بلوار نفت، بلوار شهدای خارگ، بلوار دولت اشاره نمود. این جزیره به دلیل اهمیت اقتصادی و استراتژیک در [[جنگ ایران و عراق]] ۲۸۸۰ بار مورد حمله هوایی قرار گرفته‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=|وبگاه=خبرگزاری تسنیم|نشانی=http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/07/01/1192329/چشم-طمع-دشمن-به-شاهرگ-اقتصادی-ایران-اسلامی-جزیره-خارک-در-دوران-دفاع-مقدس-2880-بار-بمباران-شد|عنوان=چشم طمع دشمن به شاهرگ اقتصادی ایران اسلامی/جزیره خارکخارگ در دوران دفاع مقدس ۲۸۸۰ بار بمباران شد}}</ref>

{{مقاله اصلی|سنگ‌نبشته هخامنشی (جزیره خارکخارگ)}}

* آثار قلعه هلندی‌ها، گورستان اسلامی، آبادی خارک،خارگ، خط راه‌آهن، گورستان مسیحی، قبر ابوبکر، قبر علمدار، باغ هلندی‌ها، گورستان پیش‌اسلامی، دخمه‌ها، بقعه میر محمد، قبر دیده‌بان، کرّه‌انگیزها، دو خواهرون (که متأسفانه اکنون تخریب گردیده‌است).

دین مردم جزیره خارگ اسلام می‌باشد، و مردمان آن پیرو دو مذهب [[شیعه]] و [[سنی]] می‌باشند؛ و اینگونه اشاره شده که حدود ۵۰٪ جمعیت آنرا شیعیان و ۵۰٪ دیگر آن را اهل سنت تشکیل می‌دهند.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/313162/خارکخارگ-و-تعزیه-ای-به-قدمت-دو-و-نیم-قرن خارکخارگ و تعزیه] همشهری دریافت شده در ۱۶ آگوست ۲۰۲۰</ref>

بنا بر گفتهٔ مردمان محلی جزیره خارگ، تعزیه [[حسین بن علی]] و نمایش‌های مرتبط با [[حادثه کربلا]] دارای سابقه ای بالای ۲۵۰ سال در این جزیره است و هر ساله در ماه محرم برپا می‌گردد.<ref>[http://parsinews.ir/news/page/65933a082626cdba05e04a5d19c5291a خارکخارگ و تعزیه‌ای به قدمت دو و نیم قرن] پارسی نیوز دریافت شده در ۱۶ آگوست ۲۰۲۰</ref>