مراجع ثلاث: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مراجع ثلاث ''' یا '''آیات ثلاث ''' یا '''ارکان ثلاثه ''' عنوانی است که در جنبش مشروطه ایران به [[آخوند خراسانی|محمد کاظم خراسانی]]، میرزا حسین خلیلی تهرانىتهرانی و [[عبدالله لاهیجی |عبدالله مازندرانی]] اطلاق می شودمی‌شود. این سه [[مرجع تقلید]] از حامیان و رهبران نهضت مشروطه در ایران به حساب می آیندمی‌آیند.<ref>عبدالرحيمعبدالرحیم اباذری، تبارنامه حوزه و روحانيتروحانیت از صدر اسلام تا پهلوی اول، قسمت سی و نهم، روزنامه جمهوری اسلامی،12اسلامی،۱۲ /10۱۰/1389۱۳۸۹ </ref>

میرزا حسین خلیلی تهرانى،تهرانی، از شاگردان شیخ [[مرتضی انصاری]] و [[صاحب جواهر]] بود. بعد از [[میرزای شیرازی]]،در، در نود سالگى،سالگی، زعامت شيعهشیعه را عهده دار گرديدگردید و با ورود در مسائل سياسىسیاسی و اجتماعى،اجتماعی، رونق و شكوهشکوه فراوانىفراوانی به مرجعيتمرجعیت داد. <ref>مجله (يادیاد) شماره 144۱۴۴/26۲۶.</ref>وی به همراه آخوند خراسانی در ماجرای عزل (استعفای) اتابک اعظم (عین الدوله) نقش موثری داشته اند<ref>محمود حکیمی تاریخ معاصر ایران در دوره قاجار 1388۱۳۸۸ ص 446۴۴۶</ref>آخوند خراسانی صاحب کفایه الاصول را می توانمی‌توان رهبر نهضت مشروطه خواهی ایران دانست. <ref>علمای مجاهد، محمد‌حسنمحمدحسن رجبی، مركزمرکز اسناد انقلاب اسلامی ايرانایران</ref>وی به همراه عبدالله مازندرانی در مشروطه دوم با صدور بیانیه هایبیانیه‌های فراوان در جهت به انحراف کشیده نشدن مشروطه در ایران تلاش کردند. <ref>[[موسی نجفی]]، حوزه نجف و فلسفه تجدد در ایران، 1387۱۳۸۷ ص 185۱۸۵</ref>

در ماجرای ستم‌های مستشاران بلژيكیبلژیکی كهکه موجب خدشه‌دار شدن استقلال اقتصادی و فرهنگی شده بود، آخوند خراسانى،خراسانی، میرزا حسین خلیلی تهرانىتهرانی و ملا عبداللّه مازندرانىمازندرانی در 8۸ ربیع 1323۱۳۲۳ نامه‌ای به [[سید عبدالله بهبهانی]] در [[تهران]] نوشتند و از وی و مردم ايرانایران خواستند تا موسیو نوژ ([[ژوزف نوز]]) بلژيكیبلژیکی را از كشورکشور بيرونبیرون كنندکنند و خلاف‌كاری هایخلاف‌کاری‌های دولت‌مردان را به اطلاع شاه و مسئولينمسئولین برسانند.<ref>آفتاب نيمهنیمه شب، محمدرضا سماك‌،‌سماک، ص 59۵۹ و 60۶۰.</ref>

== در شکل گیری مشروطه اول ==

در هجرت صغرىصغری (حضرت عبدالعظیم) و هجرت کبرىکبری ـ قم ـ علماىعلمای عتبات با تلگراف از وضعیت اطلاع حاصل نموده و اظهار پشتیبانىپشتیبانی مى‌کنندمی‌کنند. نهایتاً علما در سال 1285۱۲۸۵ شمسی (1324۱۳۲۴ قمری) موفق به کسب فرمان مشروطه و ایجاد حکومت مشروطیت مى‌شوندمی‌شوند.

از علماىعلمای نجف اشرف درباره حکم شرعىشرعی مشروطه استفتا مى‌شودمی‌شود. عده‌اىعده‌ای موافقت مى‌کنندمی‌کنند و دسته‌اىدسته‌ای مخالفت نمى‌کنند،نمی‌کنند، یعنىیعنی بى‌طرفبی‌طرف مى‌مانندمی‌مانند. ميرزامیرزا حسينحسین خليلیخلیلی تهرانی، اوليناولین شخصی از مراجع بود كهکه مشروطه را امضا كردکرد و پس از آن آخوند خراسانى،خراسانی، و ملا عبداللّه مازندرانىمازندرانی از امضا کنندگان بودند که این سه نفر به مراجع ثلاث حامىحامی مشروطه شهره مى‌باشندمی‌باشند.

مراجع ثلاث پس از صدور فرمان مشروطیت و افتتاح مجلس شوررای ملی، طی نامه اینامه‌ای افتتاح مجلس را تبریک گفتند.<ref>در مشروطه چه گذشت؟ جلد سوم 546۵۴۶ موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت 1390۱۳۹۰</ref>

{{نقل قول|ان قوانین مجلس شورای هی قوانین مقدسه و محترمه و هی فرض علی جمیع المسلمین... و ان الاقدام علی مقاومة المجلس العالی بمنزله الاقدام علی محاربة احکام الدین الحنیف. (همانا قوانین مجلس شورا،قوانینشورا، قوانین مقدس و محترم است و بر مسلمین اطاعت از آنها واجب‏ است و اقدام در جهت مخالفت با مجلس شورا به منزله اقدام در جهت محاربه با احکام دین‏ حنیف است.)<ref>حسن فراهانی، انگلیس و جنبش استقلال طلبی شیعیان عراق ،عراق، مطالعات تاریخی پاییز 1384۱۳۸۴ - شماره 9۹</ref>}}

== شکستن استبداد صغیر ==

پس از آن که [[محمدعلی‌شاه]] مجلس را به توپ می بنددمی‌بندد (23۲۳ جمادی الاول 1326۱۳۲۶ قمری)، مراجع نجف اعلامیه ایاعلامیه‌ای را مبنی بر عدم مشروعیت سلطنت محمد علی شاه صادر می کنندمی‌کنند:{{نقل قول|الیوم همت در رفع این سفاک جبار (محمدعلی شاه) و دفاع از نفوس و اعراض و اموال مسلمین از اهِم واجبات و دادن مالیات به گماشتگان او از اعظم محرمات و بذل جهد در استحکام و استقرار مشروطیت به منزله جهاد در رکاب امام زمان ارواحنا فداه و سر مویی مخالفت و مسامحه به منزله خذلان و محاربه با آن حضرت صلوات الله و سلامه علیه استعلیه‌است.»}}

[[ستارخان]] با شنیدن حکم علمای نجف کمر همت به اجرای آن بست و در این راه از یاری دوست خود [[باقر خان]] نیز بهره برد. <ref>موسی نجفی، موسی حقانی، تاریخ تحولات سیاسی ایران، 1388۱۳۸۸ ص 261۲۶۱ و 262۲۶۲</ref>

==رساله هایرساله‌های سیاسی ==

کتاب [[مقیم و مسافر]] اثر حاج آقا [[نورالله نجفی اصفهانی]] و کتاب [[تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله]] اثر [[محمدحسین نائینی]] نمایندگی فکری مشروطه مورد حمایت مراجع ثلاث می باشندمی‌باشند. <ref>موسی نجفی، اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقانورالله اصفهانی، 1384،۱۳۸۴، ص 475۴۷۵</ref>انتشار احکام و فتاوای مراجع مشروطه‌خواه نجف است. درست از شمارۀشمارهٔ دوم این روزنامه تا شماره‌های آخر سال نخست آن، تعداد زیادی نامه، تلگراف و فتوا، ابتدا از سه مرجع مشروطه‌خواه نجف؛ یعنی حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی، آخوند خراسانی و شیخ‌شیخ عبدالله مازندرانی و بعد از رحلت خلیلی تهرانی، از دو مرجع دیگر، در روزنامة شمس انتشار یافته است<ref>مطبوعات بهارستان، سال اول، شماره اول، پاییز 1390،۱۳۹۰، ص 128۱۲۸-138۱۳۸.</ref>

میرزا حسین خلیلی تهرانی در ابتدای استبداد صغیر در سال 1326۱۳۲۶ در [[نجف]] وفات یافت.<ref>در مشروطه چه گذشت؟، جلد سوم،صفحهسوم، 551صفحه ،موسسه۵۵۱، موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، 1390۱۳۹۰</ref>آخوند خراسانی در سال 1329۱۳۲۹ در حین سفر به ایران به طور مشکوکی در نجف وفات یافت<ref>در مشروطه چه گذشت؟، جلد سوم،صفحهسوم، 545صفحه ،موسسه۵۴۵، موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت ،1390ولایت،۱۳۹۰</ref>چون ملا عبدالله مازندرانی دیرتر از دو یار خود درگذشت اصلی‌ترین رهبر مشروطه ساکن در عتبات در سال آخر مشروطه دوم دانسته شد. او توجه خاصی به استقرار نهادهای جدید داشت و آنرا مایه ثبات مشروطیت می‌دانست. وی در سال 1330۱۳۳۰ در نجف وفات یافت.<ref>در مشروطه چه گذشت؟، جلد سوم،صفحهسوم، صفحه 547۵۴۷، ،موسسهموسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، 1390۱۳۹۰</ref>

* [[نورالله نجفی اصفهانی]]

* [[آقانجفی]]