ویکی‌پدیا:نقد
 | این صفحه حاوی یک انشا است. این انشا شامل توضیحات و توصیه‌های یک یا چند مشارکت‌کنندهٔ ویکی‌پدیا است. انشاها جزو مقاله‌های دانشنامه یا سیاست‌ها یا رهنمودهای ویکی‌پدیا نیستند؛ چرا که به‌طور کامل توسط جامعه مورد بررسی قرار نگرفته‌اند. بعضی از انشاها هنجارهای متداول را بیان می‌کنند؛ در حالی که سایر انشاها فقط دربردارندهٔ دیدگاه‌های اقلیت هستند. |
ویکی‌پدیا باید برای برخورداری از دیدگاه بی‌طرفانه و اثبات‌پذیری تلاش کند و این شامل مقاله‌هایی که در نقد مثبت یا منفی یک موضوع نوشته می‌شوند نیز می‌شود. مقاله‌هایی که به نقد منفی یک موضوع می‌پردازند، از سطح بالاتری از استانداردها نسبت به دیگر مقاله‌ها پیروی نمی‌کنند، به جز آن چه که در ارتباط با زندگی‌نامه زندگان باشد.
اگر چه واژهٔ نقد عموماً در معنایی منفی (به معنی ایراد گرفتن از یک موضوع) به کار می‌رود، اما این واژه در اصل به ارزیابی نقادانه (اعم از مثبت و منفی) اشاره دارد. با این حال، توصیه عمومی بر این است که در مقاله‌ها برای این که جهت‌گیری خاصی القا نشود، به جای واژهٔ «نقد» از واژه‌هایی نظیر «بازخورد عمومی» برای عنوان بخشی که به ارزیابی نقادانه موضوع مقاله می‌پردازد استفاده شود (توضیحات بیشتر را در ادامه ببینید).
همان طور که در ویکی پدیا نمی توانیم مقاله تجلیل از یک موضوع (نظیر «تجلیل محمد») داشته باشیم، نمی توانیم مقاله تقبیح آن را هم داشته باشیم. بنابراین مقاله نقد ... (نظیر «نقد محمد») هم تلاشی درباره معرفی و ارائه اطلاعات جریان ها و مواضع منتقد محمد و دیدگاه های له و علیه آنهاست و در نهایت نباید به صورت یک مقاله جدلی دربیاید. مقالات دائره المعارف اسلام بریل می تواند نمونه خوبی برای کار ما باشد.
این رهنمود، توصیه‌هایی در مورد چارچوب و جایگذاری چنین ارزیابی‌های نقادانه‌ای ارائه می‌دهد که می‌توانند به شکل‌های زیر نوشته شوند:
- به عنوان یک بخش از مقاله‌ای که به ارزیابی کل موضوع می‌پردازد
- پخش شده در تمام متن یک مقاله
- به عنوان یک مقاله مستقل از مقالهٔ اصلی آن موضوع
نوشتن چنین نقدهایی مادامی که با ویکی‌پدیا:دیدگاه بی‌طرفانه، ویکی‌پدیا:شیوه خلاصه‌نویسی و ویکی‌پدیا:انشعاب محتوا سازگار باشد خالی از اشکال است؛ توضیح بیشتر در ادامه آمده است.
دیدگاه بی‌طرفانه ویرایش
طبق ویکی‌پدیا:اثبات‌پذیری، مقاله‌ها فقط باید حاوی مطالبی باشند که منبع دارند. این که چنین مطالبی را بدون دلیل موجه «نقد» بنامند (مثلاً وقتی که هیچ گونه ارزیابی منفی راجع به موضوع مقاله انجام نشده باشد) در مغایرت با ویکی‌پدیا:دیدگاه بی‌طرفانه است.
مانند تمام مقاله‌های دیگر ویکی‌پدیا، مقاله‌های نقد هم باید دیدگاهی بی‌طرفانه داشته باشند. اگر دیدگاه‌های مخالفی وجود دارند، باید این دیدگاه‌ها را به شکل متعادلی در مقاله منعکس کرد.
مقاله‌هایی که عنوانشان به صورت «نقد ...» باشد، به خاطر بار منفی که این عنوان در خود دارد، گاهی مصداقی از انشعاب جهت‌گیری حساب می‌شوند. با این حال، بر سر این که استفاده از واژهٔ نقد در عنوان مقاله‌ها لزوماً شکلی از انشعاب جهت‌گیری تلقی می‌شود یا نه اجماع وجود ندارد، خصوصاً زمانی که مقاله به طور متناسبی دیدگاه‌های مختلف (از جمله نقدهای مثبت) را شرح می‌دهد. متأسفانه مقاله‌ها یا بخش‌هایی از این دست، خیلی زود منجر به اختلاف نظر در مورد جهت‌گیری‌های نقادانه می‌شوند.
عنوان‌بندی ارزیابی‌های نقادانه ویرایش
به خاطر بار منفی واژهٔ «نقد»، بهتر است از این واژه در عنوان مقاله‌ها یا بخش‌هایی که به ارزیابی یک موضوع می‌پردازند استفاده نشود. واژه‌های جایگزینی نظیر «ارزیابی»، «بررسی»، یا «ارزشیابی» همان معنای واژهٔ نقد را دارند اما بار منفی یا مثبت به همراه ندارند و می‌توانند به جای آن استفاده شوند. در مورد فیلم‌ها و کتاب‌ها، «بازخورد عمومی» نیز معادل مناسبی است.
در مطابقت با ویکی‌پدیا:شیوهٔ خلاصه‌نویسی، مطالب نقادانه باید ابتدا به صورت بخشی از مقالهٔ اصلی شروع شوند و به مرور زمان و با گسترش مطلب، در صورت توافق ویرایشگران علاقه‌مند به آن موضوع، تبدیل به یک مقالهٔ جدا گردند. قبل از این که بخش نقد به یک مقالهٔ جدا تبدیل شود، باید حاوی دیدگاه‌های مختلف باشد و به صورت متعادلی این دیدگاه‌ها را شرح داده باشد. زمانی که مقالهٔ نقد از مقالهٔ اصلی جدا شد، در مقالهٔ اصلی خلاصه‌ای از آن به همراه یک پیوند به مقالهٔ نقد (با استفاده از الگوی {{اصلی}}) گذاشته می‌شود.
جایگذاری ارزیابی‌های نقادانه ویرایش
نقدهای مثبت و منفی در ویکی‌پدیا به دو شکل اصلی در مقاله‌های ویکی‌پدیا جایگذاری می‌شوند؛ یکی به شکل یک بخش از مقالهٔ اصلی، که معمولاً عنوانی شبیه «نقد» یا «بازخورد عمومی» دارد، و دوم به صورت پراکنده در قسمت‌های مختلف (از جمله در مقدمه) مقاله.
فرم سوم ایجاد یک مقالهٔ مستقل راجع به نقدهای موضوع است.
انواع موضوعات مقاله‌ها ویرایش
ساختار درست بخش‌های نقد بستگی به ساختار و شیوهٔ نگارش کلی مقالهٔ مرتبط با هر موضوع دارد. در مقاله‌هایی که راجع به افراد، مکان‌ها، اشیا و غیره هستند، مفیدتر است که نقد به عنوان یک بخش در خود مقاله گنجانده شود. در مقاله‌هایی که موضوع‌شان یک دیدگاه (نظیر ماتریالیسم یا ایده‌آلیسم)، سیاست (نظیر گرایش سیاسی چپ) یا دین (نظیر اسلام یا آئین بودایی) است، گنجاندن نقد موضوع مقاله در خلال متن مقاله ممکن است خواننده را در مورد این که کدام بخش‌ها توصیف کنندهٔ خود دیدگاه موضوع مقاله است و کدام بخش‌ها در انتقاد آن است سر در گم کند. در این موارد بهتر است که ابتدا خود دیدگاه موضوع مقاله به طور کامل و موجز شرح داده شود، و بعد در بخشی جداگانه دیدگاه منتقدان ذکر شود.
ایجاد یک بخش «نقد» در مقاله ویرایش
ایجاد یک بخش جدا برای نقد می‌تواند به جدا کردن دیدگاه‌های مختلف در مقاله کمک کند و نوشتن مقاله را ساده کند چرا که برخی از دیدگاه‌های منتقدانه با هم شباهت‌هایی دارند و می‌توان آن‌ها را با هم ادغام کرد تا از تکرار پرهیز شود. داشتن بیش از یک بخش برای انتقاد موضوع مقاله می‌تواند باعث جذب کاربران اخلالگر شود یا باعث شود که دیدگاه اکثریت کاربران در مقاله غالب بشود، اما از سوی دیگر اگر تمام درگیری‌های ویرایشی فقط در یکی از بخش‌ها رخ می‌دهد، جدا کردن آن می‌تواند به نگهداری بقیهٔ بخش‌های متن کمک کند.
جیمبو ولز در همین رابطه می‌گوید:
در خیلی موارد [بخش‌های نقد] لازم هستند و در خیلی موارد لازم نیستند. من با این دیدگاه دیگران که خیلی موقع‌ها [بخش‌های نقد] نشانه‌ای از بد نوشتن مقاله هستند موافقم. به عبارت دیگر، این طور نیست که نباید نقد را در مقاله داشته باشیم، بلکه باید این نقد در متن مقاله گسترده شود تا این که در یک بخش تجمع کند و کاربران اخلالگر را به خود جذب کند.