پیش‌نویس:قوم بروتی

در افغانستان کنونی قومی است به نام «بروتی» که در مناطق مختلف این کشور پراکنده می‌باشند. اما جمعیت اصلی آنان در ولسوالی سوزمه قلعه ولایت سرپل ساکن هستند. جمعیت این قوم حدود سی هزار نفر در این ولسوالی تخمین زده می‌شود. آنان در منطقه به نامهای «بلوچ های سوزمه قلعه » یا «افغانهای سوزمه قلعه» معروف هستند. این تیره قومی که یک اقلیت می‌باشند، از لحاظ مذهبی به دو مذهب شیعه جعفری و سنی حنفی تقسیم می‌شود. اهل تسنن آنان بیشترشان به زبان پشتو و اهل تشیع اکثرا به زبان فارسی سیستانی تکلم می نمایند. در تذکره های برقی جدید اکثرا به نام بلوچ و عده‌ای به نام پشتون قومیت خود را ثبت کرده اند. در باره خواستگاه این قوم روایت های مختلفی نقل می‌شود. آنان معتقدند که اصالتا سیستانی و از اولاد رستم زال می‌باشند. عده‌ای بر این باورند که آنان از نظر نژادی بلوچ هستند. عده‌ای نیز خود را از قوم پشتون و حسن زی می‌دانند. عده‌ای دیگر نیز خود را فارسی‌وان می‌دانند.

واقعیت آن است که مردمان مذکور از نظر نژادی از آریایی‌هایی اصیل سیستانی می‌باشند. بنا بر نقل مورخ مشهور افغانی عبد الحی حبیبی ، یکی از اصیل‌ترین اقوام آریایی که در کتاب مقدس هندوها به نام «ریگ ویدا »نام برده شده است قوم «پروت» یا «پروتی» است که بازمانده‌های این قوم فعلا درافغانستا کنونی ساکن است (حبیبی، تاریخ افغانستان)، بی شک این بازمانده اصیل آریایی همان قوم معروف به «بروتی» در سوزمه قلعه است که در تلفظ عامیانه از شکل پروتی به بروتی تغییر شکل داده است. آریایی های پروتی در تاریخ اساطیری ایران قدیم موفق به تشکیل اولین امپراطوری به نام «کیانیان» شدند پهلوان نامدار کیانیان به نام «رستم» جد بزرگ قوم بروتی است که سراسر کتاب شاهنامه فردوسی به افسانه رستم و خاندان شاهی کیانی پرداخته است. بازماندگان کیانی ها در سیستان درقرون اخیر نیز سلسله حکومتهای متمادی داشته اند که در اواخر به دلیل تقسیم سیستان به سیستان افغانی و سیستان ایرانی این سلسله حکومتی از هم پاشید و اکثر بازماندگان آنان به دلیل شیعه بودن به ایران مهاجر شدند. از این‌رو قوم بروتی از لحاظ نژادی آریایی و منتسب به قوم بزرگ «کیانی» می‌باشد. روایت‌های دیگر در مورد نسب این قوم افواهی است و ملاک علمی ندارد. بر اساس تاریخ شفاهی چنانکه از حاجی غلام‌رسول خان (بزرگ قوم بروتی در تاریخ معاصر) نقل شده است. این قوم ابتدا ساکن مازندران بوده سپس به سیستان بعدا به قندهار و در آخر به بلخ و ولایت سرپل منطقه سوزمه قلعه ساکن گردیدند از همین رو در سمت شمال آنان به «قندهاری» معروف هستند. پروتی های سوزمه قلعه همگی فرزندان سردار بزرگ سیستان به نام «حسن پروت» است. حسن پروت یکی از فرماندهان نادرشاه افشار و سپس احمدشاه ابدالی بود که به دلیل داشتن سبیل‌های بسیار پرپشت و قوی به «حسن بروت یا حسن سبیل» معروف شد. می‌گویند او در یکی از جنگ‌های احمدشاه ابدالی توانست نامه شاه را در زیر سبیل‌های خود پنهان کرده و به مقصد برساند. نتیجه آن که قوم بروتی در اصل سیستانی و از قوم بزرگ «کیانی» است.