یوهان استیرشانتس

یوهان اِسْتیرْشانْتْس (۲۴ ژوئن ۱۶۷۰ – ۱۷ ژوئیه ۱۷۲۸) (به فنلاندی: Johan Stiernschantz) با نام اولیهٔ یوهان وسمان (به فنلاندی: Johan Wessman) یک ژنرال فنلاندی‌الاصل در سدهٔ هجدهم میلادی و در خدمت امپراتوری سوئد بود که اواخر عمر خود را به خدمت امپراتوری روسیه درآمد و در ایران صفوی درگذشت.

یوهان استیرشانتس
نام تولد	یوهان وسمان
زاده	۲۴ ژوئن ۱۶۷۰ نیه‌نشانْتْس، اینگری، سوئد
درگذشته	۱۷ ژوئیه ۱۷۲۸ (۵۸ سال) آستارا، تالش، ایران
وفاداری	دوک‌نشین برابانت امپراتوری سوئد (تا ۱۷۲۴) امپراتوری روسیه (۱۷۲۸–۱۷۲۴)
سال‌های خدمت	۱۷۲۸–۱۶۹۲
درجه	سرهنگ (امپراتوری سوئد) سرلشکر (امپراتوری روسیه)
جنگ‌ها و عملیات‌ها	جنگ بزرگ شمالی

در جنگ بزرگ شمالی

یوهان وسمن خدمت نظامی خود را از سال ۱۶۹۲ به صورت داوطلبانه در هنگ برکل آغاز کرد. او بعدها به خدمت در دوک‌نشین برابانت درآمد. وسمن در سال ۱۷۰۰ ستوان شده و در سال ۱۷۰۲ وارد هنگ گارد شد. او در سال ۱۷۰۴ یک سرگرد از هنگ ویبورگ بود. در سال ۱۷۰۵، لقب شوالیه دریافت کرد و نام خود را به استیرشانتس تغییر داد. در سال ۱۷۱۰ با درجهٔ سرهنگی، فرماندهٔ هنگ ساوونیا و حاکم قلعهٔ کورلا شد. استیرشانتس در همان سال و در جریان جنگ بزرگ شمالی، با حدود ۴۰۰–۳۰۰ نفر قوای خود، به مدت دو ماه در مقابل سرلشکر روسی رومن بروس ایستادگی کرد اما در نهایت و پس از دو هفته بمباران قلعه، در روز ۹ سپتامبر مجبور به تسلیم شد.

در ایران

استیرشانتس در سال ۱۷۲۴ از ارتش امپراتوری سوئد استعفا داد و با درجهٔ سرتیپی وارد ارتش امپراتوری روسیه شد. او در جنگ با ایران حاضر بود و به سمت حاکم نظامی آستارا منصوب شد. وظایف استیرشانتس شامل جمع‌آوری مالیات، برگزاری محاکمات، برقراری نظم، مبارزه با دهقانان و دزدان فراری، و ایجاد پادگان بود. وصیت‌نامه و اسناد معدودی که از دفتر فرماندهی او در آرشیو دولتی جمهوری داغستان نگهداری می‌شود، منبع منحصربه‌فردی است که زندگی روزانهٔ سربازان و افسران، و ارتباط آن‌ها با مردم محلی را منعکس می‌کند.

واسیلی ولادیمیرویچ دولگوروکوف فرمانده کل قوای روسیه در قفقاز، به منظور تسلط بر حاکم‌نشین تالش و سرکوب شورش‌ها، یوهان استیرشانتس را با ۵۰۰ نفر در ژانویه ۱۸۲۷ به آستارا فرستاد و پس از او، خود با ۳۰۰ دراگون راهی آستارا شد. دولگوروکوف، ضمن دستور احداث یک قلعه در آستارا، ادارهٔ مناطق آستارا، کرگانرود و لنکران را به استیرشانتس سپرد. پس از تثبیت وضعیت در آستارا، استیرشانتس به سمت لنکران روانه شد. او، میرعزیزخان حاکم لنکران را که در موضع منفی در برابر سلطهٔ روسیه داشت، مطیع کرده و متعهد به پرداخت خراج سالانه نمود. استیرشانتس قلعه‌ای نیز در جیل لنکران احداث کرد.

در سال ۱۷۲۷، شرایط نامناسب جوی شمال ایران باعث مرگ ۱٬۸۰۴ نفر از کمپ روس‌ها در رود کُر شد و از میان ۲٬۶۳۶ نفر باقی‌مانده، ۱٬۴۹۶ نفر بیمار بودند. کمبود افسران فرمانده در میان نیروهای روسی مشهود بود. استیرشانتس نیز قادر به فرماندهی نبود چون هم مسن بود و هم زبان روسی نمی‌دانست اما هیچ‌کس برای جایگزینی با او وجود نداشت. استیرشانتس در ۱۵ ژوئیه ۱۸۲۸ نوشتن وصیت‌نامهٔ خود را به زبان آلمانی آغاز کرد. او به علت شدت گرفتن بیماری و تب بالا، قادر به صحبت نبود. روز ۱۷ ژوئیه نامه‌ای برای واسیلی یاکوولویچ لواشوف حاکم نظامی گیلان نوشت و از او خواست که پسرش را تحت سرپرستی گرفته و به سن پترزبورگ بفرستد. روز بعد، وصیت‌نامه را به پایان رساند و دستور داد که به زبان روسی ترجمه شود اما پیش از امضا کردن وصیت‌نامه درگذشت. او در وصیت‌نامهٔ خود، تلاش کرد که عملکردش بابت به‌دست آوردن ثروت در دوران اقامت در ایران را موجه جلوه کند.

منابع

• Schybergson, M. G. (1917). "Stiernschantz, Johan". In Westrin, Th. (ed.). Nordisk familjebok, Uggleupplagan. Vol. 26. p. 1350–1351 – via Project Runeberg.
• Kurukin, I. V. (2010). Persidskii pokhod Petra Velikogo: Nizovoi korpus na beregakh Kaspiya (1722–1735) [The Persian Campaign of Peter the Great: Lower Corps on the Shores of the Caspian Sea (1722–1735)] (به روسی). Moscow: Kvadriga. ISBN 978-5-91791-046-8.
• Kurukin, I. V. (2019). "Zaveshchanie general-maiora I. Shternshantsa 1728 g.: zhizn' i smert' ofitsera ekspeditsionnogo "Nizovogo korpusa" v "novoprisoedinennykh provintsiyakh" Irana" [The Testament of Major General J. Sternshants (1728): Life and Death of the Lower Corps Officer in the Recently Annexed Provinces of Iran]. Vestnik arhivista (به روسی). 8 (3): 767–777. doi:10.28995/2073-0101-2019-3-767-777.
• Mammadova, Irada (2007). "Lənkəran xanlığının yaranmasına dair". Elmi Əsərlər (به ترکی آذربایجانی). Baku: Institute of History of Azerbaijan National Academy of Sciences. 21: 49–63. {{cite journal}}: External link in |volume= (help)

مناصب حکومتی
عنوان جدید	حاکم نظامی تالش ۱۷۲۸–۱۷۲۷	بدون متصدی