ابوالمظفر جمحی

ابوالمظفر عبدالجبار بن حسین جُمَحی بیهقی (نیمهٔ اول قرن ۵ ه‍.ق) صاحب‌برید غزنویان و شاعری دوزبانه (فارسی و عربی) و هجوگو بود.

جمحی در سبزوار متولد شد. در زمان خدمت در دستگاه غزنویان اوضاع آشفتهٔ خراسان که ناشی از بی‌تدبیری عمید نیشابور و صاحب‌دیوان خراسان، ابوالفضل سوری بن المعتز، بود را به صورت هجوآمیز ولی «بسیار بلیغ» به اطلاع سلطان مسعود غزنوی رساند و سلطان در ادارهٔ خراسان به اصلاحاتی دست زد.

امیرا به سوی خراسان نگر		که سوری همی بند و ساز آورد
اگر دستِ شومش بماند دراز		به پیش تو کاری دراز آورد
هر آن گله کو را به سوری دهی		چو چوپانِ بد، داغ باز آورد

شعر دیگری از جمحی باز در هجو سوری این بار به عربی چنین است:

كان الله من سخط عليهم		يقول لاهل نيسابور بوري
فقحط و الجدوبة و المنايا		و كل هين في جنب سوري

از جمحی تنها چند بیت باقی مانده‌است. یک بیت از این شاعر برای کلمهٔ آباد در لغت‌نامهٔ اسدی آمده‌است:

ویران شده دل‌ها به می آبادان گردد

آباد بر آن دست که پرورد رز آباد

ابوعلی حسن بن ابی‌طیب باخرزی قصیده‌ای در مدح جمحی سروده که در کتاب دمیة القصر تألیف پسرش، ابوالحسن علی بن حسن باخرزی، آمده‌است:

اباالمظفر عبدالجبار يا بن الحسين		يا افضل الناس طرا بلا خلاف و مين
بلاغة لك تجلو القلوب عن كل رين		و حسن خط يزين القرطاس احسن زين
نظم كنظم اللآلي نثر كنثر اللجين		قد كان بيني و بين الزمان حرب حنين
فلآن اوقعت صلحاً بين الزمان و بيني

برادری به نام ابوالقاسم مختار بن حسین جمحی داشت.