گرمسیر (فارس)

گرمسیرات فارس که در منابع ساسانی ایراهستان نامیده می‌شده، نام عمومی منطقه‌ای گرمسیری در منطقه فارس است که از داراب و فیروزآباد و کازرون به سمت جنوب تا کرانه‌های خلیج فارس را در بر می‌گیرد. در متون جغرافیایی قدیم، فارس بر اساس محیط جغرافیایی و اوضاع آب‌وهوایی به دو منطقه گرمسیر یا جروم و سردسیر یا صرود (سرحد) تقسیم شده‌است. کنترل منطقه ایراهستان تا قبل از هجوم اعراب مسلمان به دست خاندان‌ آرین(اتباعی کنونی) بوده و از شاهان این خاندان می توان به شاه آریاآرین(اَرَرِین)، شاه ازیرس، شاه تنگر و شاه‌ ونگ( شَهوَنگ) اشاره کرد.

جاده لار-بستک در گرمسیرات فارس

بنیان اقتصادی مناطق گرمسیر بر بازرگانی و مناطق سردسیر بر کشاورزی استوار بوده‌است. در واقع آبادی‌های گرمسیرات فارس، نقش ارتباطی بین بنادر و جزایر خلیج فارس و مرکز ایالت را ایفا می‌کردند. طی قرن هفتم هجری، براثر تغییرات سیاسی و نظامی برآیند حمله مغولان، و رونق گرفتن تجارت دریایی، شهرهای خنج و لار و فال در ناحیه گرمسیرات فارس، از موقعیت مناسبی برخوردار شدند و در مسیر کاروان‌های تجاری به سمت هرمز و کیش قرار گرفتند.

ایراهستان

معنی واژهٔ ایراهستان را «سرزمین کنارهٔ دریا» گمان زده‌اند. شهر قدیم کُران و بندر سیراف در فاصلهٔ ۳۰ کیلومتری هم قرار دارند. همچنین گفته می‌شود که این نام از قبیله‌ای بزرگ از قوم پارس به نام «اِرا» یا «ایرا» یا «ایراه» اقتباس شده‌است. از این مطلب می‌توان نتیجه گرفت که ساکنان اولیهٔ منطقهٔ ایراهستان، از نژاد اصیل آریایی بوده‌اند.

در کتاب کارنامهٔ اردشیر بابکان که به زبان پارسی میانه نوشته شده، در بخش شرح جنگ دوم اردشیر و هفتواد نام ایراهستان ذکر شده‌است:

سپاه بدرگاه خواست و خویشتن با لشکری بسیار به کارزار کرمان شتافت؛ و چون به دژ نزدیک شد سپاه کرمان همگی درون دژ نشسته و اردشیر پیرامون دژ فرا گرفت. هفتان‌بخت را هفت پسر بود؛ که هر یکی را با هزار مرد به شهری گمارده بود و در این هنگام یکی از ایشان که به ایراهستان بود با سپاهی انبوه از تازیان و عمانیان از دریا گذشته به کرمان آمد و با اردشیر بجنگ ایستاد.»

— کارنامه اردشیر بابکان