فیروزآباد

برای دیگر کاربردها، فیروزآباد (ابهام‌زدایی) را ببینید.

فیروزآباد (به پارسی میانه: گور یا اردشیرخُوَرَّه، به‌معنی «شکوه اردشیر») شهری در استان فارس است که مرکز شهرستان فیروزآباد محسوب می‌شود. این شهر در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شیراز، مرکز استان، و در ۳ کیلومتری محوطه باستانی گور قرار دارد که از شهرهای مهم دوره ساسانی و اوایل اسلام بود. طبق آخرین سرشماری، این شهر با ۱۲۱٬۴۱۷ نفر جمعیت، هشتمین شهر پرجمعیت استان فارس و چهارمین شهر پرجمعیت نیمهٔ جنوبی استان به‌شمار می‌رود.

فیروزآباد فیرزاباد
ساعتگرد از بالا: کاخ اردشیر بابکان، رودخانه فیروزآباد، قلعه دختر، سنگ‌نگاره پادشاهی اردشیر بابکان، تصویر هوایی شهر گور و فیروزآباد
کشور	ایران
استان	فارس
شهرستان	فیروزآباد
بخش	مرکزی
نام(های) دیگر	گور، جور ،اردشیرخره، پیروزآباد
نام(های) پیشین	شهر گور
سال شهرشدن	دارای قدمت تاریخی (هخامنشیان),پایتخت ایران در دوره ساسانیان
مردم
جمعیت	۶۵٬۴۱۷ تن
رشد جمعیت	۲/۵درصد در سال
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱۴۸۹ هکتار
ارتفاع	۱۳۵۱ متر
میانگین دمای سالانه	۲۲
میانگین بارش سالانه	۲۸۲ میلیمتر
اطلاعات شهری
شهردار	محمد بیرمی
تأسیس شهرداری	۱۳۳۱
ره‌آورد	قالی، قالیچه، گلیم، گلاب، عرقیات گیاهی، کشاورزی، جاجیم گبه رند حلوا و ارده اصیل فیروزآباد
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۷۱۳۸۷۲_۰۷۱۳۸۷۳
شناسهٔ ملی خودرو	ایران۷۳ ط ایران۹۳ و ایران ۸۳ ص، ج، ط
فیروزآباد روی نقشه ایران ۲۸°۵۰′۳۷″ شمالی ۵۲°۳۴′۱۴″ شرقی

پیشینه

فیروزآباد کهن

مقالهٔ اصلی: گور (شهر باستانی)

پیشینه فیروزآباد به واپسین سال‌های حکومت پارتیان بازمی‌گردد. اردشیر بابکان سردودمان ساسانیان که در زمان اردوان پنجم اشکانی حاکم ایالت فارس بود، این شهر را در جلگه فیروزآباد بنیاد کرد و آن را اردشیرخورّه (به معنی فر اردشیر) نامید. این شهر در سراسر دوران ساسانی جایگاه ممتاز خود را نگه داشت و کرسی‌نشین کوره اردشیر، و دارای قلعه دیدبانی موسوم به قلعهٔ دختر بود که هنوز هم آثار ان به جا مانده است. یکی از پنج ناحیه اداری ایالت فارس بود. در اوایل دوران اسلامی، اردشیرخورّه – که اکنون به آن گور می‌گفتند- همچنان شهری مهم و پررونق بود. شاهان آل بویه که تختگاه خود را در شیراز قرار داده بودند به گور توجه ویژه داشتند و در آبادانی آن تلاش می‌کردند. چنان‌که در قرن پنجم هجری گور (فیروزآباد) دارای مسجد جامع، بیمارستان، مدرسه و کتابخانه‌ای بزرگ بود. دایره‌ای بودن محدوده دژ کهن شهر با به‌کارگیری عکس‌های ماهواره‌ای آشکار است.

بر فراز کوه تنگاب، قلعه دختر در زمان ساسانی ساخته شده که پلکان‌هایی ارتباط فضاهای داخلی آن را میسر می‌سازد. این قلعه با استفاده از مصالح گچ و سنگ ساخته شده و دارای کاربرد نظامی و دفاعی است. قلعه دختر استان فارس در شش کیلومتری جاده فیروزآباد به شیراز در دامنه کوهی مشرف به جاده قرار دارد که پس از طی مسافتی حدود ۳۰۰ متر می‌توان به قلعه دختر رسید. معماران رومی مشکل قرار دادن سقفی مدور بر روی بنایی چهار گوش در گوشه‌ها را با جلو آوردن تدریجی سنگ یا آجرها به شکلی که پیوسته مدور تر می‌شد، حل کرده بودند اما در قلعه دختر شیوه جدیدی به کار گرفته شد که همانا استفاده از سکنج در گوشه هاست. قلعه دختر تماماً از سنگ‌های درشت ساخته و سنگ‌های نما، تراشیده شده‌اند ولی سنگ‌های پی‌ها و داخل دیوارها از قلوه سنگ‌های درشت رودخانه‌ای تشکیل شده‌اند. عظمت بنای قلعه دختر، مبهوت‌کننده است و دیوارهای بلند آن با همه شکستگی و ریخته شدن، هنوز هم شکوهی خیره‌کننده دارند.

فیروزآباد جدید

مرکز شهر فیروزآباد

در حدود قرن هفتم هجری فیروزآباد کهن رفته‌رفته متروک شد و به جای آن بیرون باروی شهر قصبه‌ای سر برآورد به نام کوشک که شهر فعلی فیروزآباد حاصل گسترش آن است. عمارت حاج عمادالملک، قلعه‌ای کوچک و بازار مهم‌ترین بخش‌های این قصبه تا دوره قاجاریان بودند.

فیروزآباد در سال‌های اخیر و در پی گسترش منطقه انرژی پارس جنوبی و همچنین به دلیل قرارگیری در مسیر خلیج فارس و بنادر جنوب، در حال رونق اقتصادی بوده و پروژه‌های تجاری و تفریحی متعددی در این شهر در حال ساخت می‌باشد. این شهر دورنمای روشنی را برای خود متصور بوده و در حال تبدیل شدن به یک شهر تجاری است. فیروزآباد به بندر سیراف و بندر عسلویه جاده مستقیم داشته و همچنین به بندر بوشهر متصل است. فاصله هوایی فیروزآباد تا دریا ۱۲۰ کیلومتر است.

شهرستان فیروزآباد واجد ۱۰۷ اثر تاریخی است که از این تعداد ۶ اثر ثبت شده در میراث جهانی یونسکو می‌باشد. ۱۱ اثر در استان فارس و از این تعداد هم ۶ اثر شامل قلعه دختر، پل مهر نسه، نقش برجسته تنگاب، نقش برجسته پیروزی اردوان، کاخ اردشیر بابکان و همچنین شهر گور در فیروزآباد واقع گردیده است.

همچنین از ۱۰۷ اثر تاریخی ذکر تعداد ۲۹ اثر در منطقه جبل انارویه یا کوهنارو، ۱۸ اثر در بخش میمند و سایر آثار در بخش مرکزی فیروزآباد می‌باشد.

خدمات شهری

بیمارستان

بیمارستان قائم بیمارستانی است درمانی واقع در شهر فیروزآباد، استان فارس وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز با ظرفیت ۱۴۱ تخت فعال که در سال ۱۳۴۵ شمسی تأسیس گردید.

درمانگاه‌ها

در آذر سال ۹۶ کلنگ درمانگاه تأمین اجتماعی فیروزآباد در زمینی به مساحت ۵ هزار متر مربع و زیر بنای ۲ هزار متر مربع توسط وزیرکار و رفاه اجتماعی وقت به زمین زده شد و هم‌اکنون با پیشرفت قابل قبول در حال احداث است. همچنین در فیروزآباد دو درمانگاه شبانه‌روزی شفا و امین و درمانگاه امام خمینی نیز وجود دارد.

کتابخانه‌های عمومی

از کتابخانه‌های عمومی شهر فیروزآباد می‌توان کتابخانه سروش که در سال ۱۳۷۷ شمسی تأسیس شد و کتابخانه عمومی روزبه را نام برد

مردم و جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۶۵٬۴۱۷ نفر بوده است و بدین ترتیب فیروزآباد هشتمین شهر پرجمعیت استان فارس و چهارمین شهر پرجمعیت نیمهٔ جنوبی استان به‌شمار می‌رود. فیروزآباد مرکز سیاسی ایل قشقاییبوده است. زبان این منطقه عمدتاً پارسی کهن است.

جمعیت تاریخی
سال	جمعیت	±%
۱۳۳۵	۵٬۷۴۷	—
۱۳۴۵	۸٬۷۱۸	۵۱٫۷٪+
۱۳۵۵	۱۴٬۱۶۴	۶۲٫۵٪+
۱۳۶۵	۳۴٬۴۳۳	۱۴۳٫۱٪+
۱۳۷۰	۴۳٬۴۲۴	۲۶٫۱٪+
۱۳۷۵	۵۰٬۰۵۱	۱۵٫۳٪+
۱۳۸۵	۵۹٬۳۰۶	۱۸٫۵٪+
۱۳۹۰	۶۴٬۹۶۹	۹٫۵٪+
۱۳۹۵	۱۲۱٬۴۱۷	۸۶٫۹٪+

جاذبه‌های گردشگری

تصویر ماهواره‌ای دشت فیروزآباد

منطقه فیروزآباد از مکان‌های پرظرفیت برای گردشگری است و آثار باستانی ارزنده‌ای از اوایل دوران ساسانی در خود دارد که میراث‌های جهانی کاخ اردشیر بابکان، قلعه دختر، شهر گور، سنگ‌نگاره پادشاهی اردشیر بابکان و سنگ‌نگاره پیروزی اردشیر بابکان در مجاورت شهر، چهار طاقی جبل انارویه، چهارطاقی کنار سیاه در ۲۰ کیلومتری شهر مربوط به دوره ساسانی از جمله آنهاست. از جاذبه‌های طبیعی فیروزآباد نیز می‌توان به چشمه حنیفقان در ۲۵ کیلومتری شهر، تنگ خرقه در ۲۰ کیلومتری، روستای رودبال در ۲۰ کیلومتری، تنگ هایقر در ۳۵ کیلومتری، سد تنگاب در ۱۲ کیلومتری و جنگل‌های بادام کوهی اطراف شهر را نام برد.

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

• مرکز آموزش عالی فیروزآباد
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزآباد
• دانشگاه پیام نور فیروزآباد
• مرکز آموزش علمی کاربردی فرمانداری شهرستان فیروزآباد
• آموزشکده فنی و حرفه‌ای فیروزآباد

منابع

• سایت «پورتال استان فارس تحت نظر استان داری فارس»
• جایگاه و بلندا
• ابن بلخی. فارسنامه. بنیاد فارس‌شناسی. شیراز. ۱۳۷۴. چاپ اول
• حسینی فسایی، حسن. فارسنامه ناصری. انتشارات امیرکبیر. ۱۳۸۲. چاپ سوم