ایوان سوم

ایوان سوم (به روسی: Иван III Васильевич) (۲۲ ژانویهٔ ۱۴۴۰ – ۲۷ اکتبر ۱۵۰۵) ملقب به ایوان کبیر، شاهزاده بزرگ مسکو از سال ۱۴۶۲ و فرمانروای تمام روس از سال ۱۴۹۳ تا هنگام مرگش در سال ۱۵۰۵ میلادی بود. او پیش از آنکه خود به تخت بنشیند، به عنوان نایب‌السلطنهٔ پدر نابینایش واسیلی دوم حکومت می‌کرد. ایوان سوم یکی از مهم‌ترین فرمانروایان تاریخ روسیه محسوب می‌شود.

ایوان سوم
شاهزاده بزرگ
پرتره ایوان سوم در کتاب عناوین تزار (۱۶۷۲)
فرمانروای تمام روس
سلطنت	۱۴۹۳ میلادی – ۲۷ اکتبر ۱۵۰۵ میلادی
پیشین	واسیلی دوم
جانشین	واسیلی سوم
فرمانروای مشترک	دیمیتری ایوانوویچ (۱۴۹۸–۱۵۰۲) واسیلی سوم (۱۵۰۲–۱۵۰۵)
شاهزاده بزرگ مسکو
سلطنت	۵ آوریل ۱۴۶۲ میلادی – ۲۷ اکتبر ۱۵۰۵ میلادی
فرمانروای مشترک	ایوان ایوانوویچ (۱۴۷۱–۱۴۹۰)
زاده	۲۲ ژانویهٔ ۱۴۴۰ میلادی مسکو، شاهزاده‌نشین بزرگ مسکو
درگذشته	۲۷ اکتبر ۱۵۰۵ (۶۵ سال) مسکو، شاهزاده‌نشین بزرگ مسکو
آرامگاه	کلیسای جامع آرکینجل، مسکو
همسر(ان)	ماریای تور سوفیا پالایولوژینا
فرزند(ان)	ایوان ایوانوویچ واسیلی سوم ایوانوویچ یوری ایوانوویچ آندری ایوانوویچ النا ایوانونا
نام کامل ایوان واسیلیوویچ روریک
خاندان	روریک
پدر	واسیلی دوم
مادر	ماریا یارسلاونا بوروفسک

ایوان سوم در رقابت با دوک‌نشین بزرگ لیتوانی تلاش کرد بر نواحی نیمه‌مستقل قلمرو علیا و حوزه‌های رود دنیپر و رود اوکا دست یابد. او با نقض پیمان‌های پیشین و با جنگ‌های طولانی، توانست بر نووگورود و توِر سلطه یابد. ایوان با اعلام استقلال، خودداری از پرداخت باج به مغول‌ها و حملات مکرر به آنها، راه را برای شکست کامل اردوی زرین که روبه اضمحلال بود، هموار ساخت. وی قلمرو خود را از طریق فتح، خرید، وراثت و توقیف اراضی بستگان سلسلهٔ خود گسترش داد و پایه‌های نخستین دولت متمرکز روسیه را بنیان گذاشت. ایوان همچنین کرملین مسکو را نوسازی و قانون‌نامه‌ای جدید ایجاد کرد. او بیشتر با پایان دادنش به تسلط تاتارها بر روسیه شهرت دارد.

ایوان کبیر نخستین فرمانروای روس بود که به‌طور رسمی از سال ۱۴۷۳ شروع به استفاده از لقب «تزار» در نامه‌های دیپلماتیک خود با سایر پادشاهان کرد؛ اگرچه همچنان عنوان سلطنتی «شاهزاده بزرگ مسکو» را در اختیار داشت. پس از ازدواج با سوفیا پالایولوژینا، ایوان نماد بیزانسی عقاب دو سر را وارد روسیه کرد و ایدهٔ مسکو، روم سوم را مد نظر قرار داد. سلطنت ۴۳ سالهٔ او پس از نوه‌اش ایوان مخوف که نخستین تزار تمام روسیه و بنیان‌گذار روسیه تزاری بود، طولانی‌ترین سلطنت در تاریخ روسیه است.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Ivan III of Russia». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۰۲۴-۱۰-۱۵.