میتانی
تمدن میتانی یکی از تمدنهای باستانی آریایی در غرب ایران و شمال میان دو رود[۱] و جنوب آناتولی بوده‌اند. میتانی‌ها که مردمانی با زبان هندو ایرانی بودند.[۲]در شمال میان دو رود در کنار سایر اقوام این مناطق ساکن بودند. صاحب‌نظران با توجه به اسناد و شواهد مختلف نظیر نام‌های پادشاهان، دین، زبان و آثار بجا مانده، میتانی‌ها را جزو نخستین گروه از اقوام آریایی می‌دانند که به فلات ایران و آناتولی وارد شدند.[۳]
پادشاهی میتانی میتانیه Mitanni | |
|---|---|
| ۱۵۰۰ پیش از میلاد–۱۳۰۰ پیش از میلاد | |
 قلمرو پادشاهی میتانی در ۱۴۰۰ پیش از میلاد. | |
| پایتخت | واشوکانی |
| زبان(های) رایج | حوریا، هیتانی |
| دین(ها) | پاگانیسم آیین هندوایرانی (سنگ نبشته میتانی) |
| حکومت | پادشاهی مطلقه |
• ۱۵۰۰ ق. م | کیرتا |
• ۱۳۰۰ ق. م | شاتواره دوم |
| دوره تاریخی | عصر آهن |
• بنیان‌گذاری | ۱۵۰۰ پیش از میلاد |
• فروپاشی | ۱۳۰۰ پیش از میلاد |
| امروز بخشی از |  ارمنستان ترکیه عراق سوریه ایران |
خاندان شاهی میتانی بعد از کاسی‌ها بابل را گشوده و در سده‌های ۱۲ تا ۱۵ پیش از میلاد در میانرودان فرمانروایی کردند. واژگان هند و اروپایی و نام‌های هند و ایرانی زیادی میان میتانی‌ها مشترک است؛ تمدن میتانی، تحت نفوذ فرهنگ هندو-آریایی بود و در فهرست خدایان میتانی، نام چهار خدا (میترا، ورونا، ایندرا، اشوین‌ها) ذکر شده که اسم‌های قدیمی دارند و در ریگ ودا هم ذکر شده‌است[۴][۵] و محتملا نشان از این دارد که میتانی‌ها دین ودائی داشته‌اند.[۵]
نبرد میتانی و مصر و معاهده صلح
ویرایشمیتانیها در پی گسترش قلمروشان تا سواحل مدیترانه از جنوب با مصر هم‌مرز شدند و نبردهایی مابین این دو تمدن شکل گرفت. درگیری در سوریه، بین مصر و میتانی برای چندین نسل ادامه یافت تا اینکه یک معاهده صلح بین آمنهوتپ سوم و شاه شوترنا دوم منعقد شد، و در نهایت مرز بین این دو امپراتوری‌های رو به رشد، در نزدیکی قطنا و کادش، یعنی مرز سوریه و لبنان امروزی قرار گرفت.[۶]
نهرین
ویرایشنهرین لغتی است که مصریان سرزمین تحت حکومت میتانی‌ها را بدین نام می‌شناختند. منابع مصری میتانی را، «نَهرین» می‌نامیدند که از واژه رود، در زبان اکدی‌ها گرفته شده‌است.
مرز شمالی که میتانی را از هیتی‌ها و سایر ایالت‌های هوری جدا کند هرگز ثابت نشده‌است[۷] و تمدن میتانی با شاهانی هیتی و دیگر حکمرانان زمان خود روابط و پیمان‌ها داشتند. در دژنیشت بغازکوی متعلق به هیتی‌ها و نیز در میان مدارک بازیافته در نامه‌های عمارنه اشارات فراوان راجع به شاهان میتانی آمده‌است. سنگ‌نبشتهٔ معروف میتانی که در زمان نگارش آن به سال ۱۳۱۷ پیش از میلاد می‌رسد مربوط به پیمان‌نامه‌ای است که میان شاه میتانی و شاه هیتی بسته‌شده. ایزدانی که در این سنگ‌نبشته از آنان یاد شده، عبارتند از ایندرا، ورونا، مهر، و ناسیته. با وجود هندوآریایی بودن این خدایان، زبان مردم عادی، مشخصا زبان هوری بوده، که نه هندواروپایی است و نه سامی.[۸] شباهت‌های برخی از نام‌ها و اصطلاحات میتانی به زبانهای هند و آریایی نشان می‌دهد که هند و آریاییان خود را در جریان گسترش هندو آریایی بر جمعیت هوری تحمیل کردند.[۹]
در کاوش‌های اخیر (۲۰۱۷) در جنوب ترکیه، در خرابه‌های یک معبد، آثار آیینی و مهر استوانه ای میتانی پیدا شده‌است که مربوط به ۱۷۶۰–۱۶۱۰ قبل از میلاد است و قدیمی‌ترین آثار یافت شده از دورهٔ میتانی می‌باشند.[۱۰]
در قرن سیزدهم قبل از میلاد، هجوم هیتی‌ها از سمت غرب و آشوریان از جنوب، به امپراتوری میتانی پایان داد و این امپراتوری بین دو قدرت فاتح تقسیم شد.
جستارهای وابسته
ویرایشپانویس
ویرایش- ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۵ دسامبر ۲۰۰۸.
- ↑ "Mitanni | ancient empire, Mesopotamia, Asia". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2021-08-31.
- ↑ «دانشنامه ایران - مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی - کتابخانه مدرسه فقاهت». lib.eshia.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۲-۲۴.
- ↑ ایران باستان. پی.آر.اس. موری. شهرام جلیلیان. ۱۳۸۰ ص. ۳۷
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Daniyal, Shoaib (2015-06-30). "Fact check: India wasn't the first place Sanskrit was recorded – it was Syria". Scroll.in (به انگلیسی). Retrieved 2021-10-05.
- ↑ "Blog Post #16: Forgotten Kingdom: The Mitanni, with Mara Horowitz – Peopling the Past". Peopling the Past – Real People in the Ancient World and the People who Study Them (به انگلیسی). 2021-02-26. Retrieved 2021-11-28.
- ↑ "history of Mesopotamia". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2021-12-16.
- ↑ Roux, Georges (1966). Ancient Iraq. Penguin Books. p. 234.
- ↑ "Journal of the American Oriental Society". Wikipedia (به انگلیسی). 2021-04-19.
- ↑ Ay, Eyyüp (۲۰۲۱). «A Hurrian-Mitanni Temple in Müslümantepe in The Upper Tigris and New Findings».
منابع
ویرایش- بنونیست، امیل. دین ایرانی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۴
- تاریخ ماد. ایگور میخائیلویچ دیاکونوف. ترجمه کریم کشاورز، تهران: نشر امیرکبیر.
- Sedghinejad، Hamid؛ نژاد، حمید صدقی. «میتانی‌ها». اطلس تاریخ ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۱-۲۶.
- "میتانی – تاریخ فا". تاریخ فا – تاریخ و تمدن سرزمین پارس | (به پشتو). 2016-08-16. Retrieved 2021-11-26.
{{cite web}}: نگهداری CS1: نقطه‌گذاری اضافه (link) - مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Naharin». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۲۱.
پیوند به بیرون
ویرایش- میتانی‌ها
- تاریخ میتانی
- ایران قبل از آریاها
- ایران پیش از آریایی‌ها
- تمدنهای قبل از آریایی ایران
- تاریخ ایران در تالار ایران
- ایران از دیدگاه باستانشناسی
- سنگ‌نبشتهٔ داریوش بزرگ در بیستون
- تاریخ ایران پیش از پیدایش پادشاهی ماد
- "Biography of King of Mitanni Barattarna (ca. 1530 a.C.)". TheBiography.us (به انگلیسی). Archived from the original on 26 November 2021. Retrieved 2021-11-26.