بین‌النهرین

منطقه‌ای جغرافیایی میان دو رود دجله و فرات
(تغییرمسیر از میانرودان)

بِینُ‌الْنَهرِینْ یا میان‌رودان یا میانْ دو رود[۱] نام یک منطقه تاریخی است که میانِ دو رود دجله و فرات جای گرفته و محدودهٔ آن در کشورهای عراق، سوریه، ترکیه، ایران و کویت امروزی است.[۲][۳][۴]

این نقشه وسعت میان‌رودان را نشان می‌دهد، که از شمال واشوکنی، نینوا، هاترا، آشور، نوزی، پالمیرا، ماری، سیپار، بابل، کیش، نیپور، ایسن، لاگاش، اوروک، چاراکس اسپاسینو و اور تا جنوب امتداد یافته‌است.
تصویر ماهواره‌ای از منطقه میان‌رودان دجله و فرات

سومری‌ها و اکدی‌ها (شامل آشوری‌ها و بابلی‌ها) که از مناطق مختلف عراق امروزی سرچشمه می‌گیرند، از آغاز تاریخ مکتوب (حدود ۳۱۰۰ سال پیش از میلاد مسیح) تا سال ۵۳۹ پیش از میلاد مسیح بر بین‌النهرین تسلط داشتند. در سال ۵۳۹ پیش از میلاد، بابل توسط کوروش بزرگ فتح شد و امپراتوری بابل نو سقوط کرد و جزئی از شاهنشاهی هخامنشی شد. این منطقه در سال ۳۳۲ پیش از میلاد به دست اسکندر مقدونی افتاد و پس از مرگ او بخشی از امپراتوری سلوکی یونانی‌تبار شد. سلوکیان در آنجا سلوکیه را ساخته و پایتخت خود کردند. بعدها آرامی‌ها بر بخش‌های عمده‌ای از بین‌النهرین تسلط یافتند (حدود ۹۰۰ سال قبل از میلاد تا ۲۷۰ سال پس از میلاد).[۵][۶]

بین‌النهرین محل اولین تحولات انقلاب نوسنگی از حدود ۱۰۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است. مشخص شده‌است که «الهام‌بخش برخی از مهم‌ترین پیشرفت‌ها در تاریخ بشر، از جمله اختراع چرخ، کاشت اولین محصولات غلات، و توسعه خط شکسته، ریاضیات، نجوم و کشاورزی» بوده‌است. این شهر به عنوان مهد برخی از اولین تمدن‌های جهان شناخته می‌شود.[۷]

در حدود ۱۵۰ سال پیش از میلاد مسیح، بین‌النهرین تحت کنترل شاهنشاهی اشکانی بود. این منطقه به میدان جنگ بین رومیان و اشکانیان تبدیل شد و بخش‌های غربی منطقه تحت کنترل زودگذر رومیان قرار گرفت. در سال ۲۲۶ میلادی نواحی شرقی بین‌النهرین به دست شاهنشاهی ساسانی افتاد. تقسیم منطقه بین امپراتوری روم شرقی (بیزانس از ۳۹۵ پس از میلاد) و شاهنشاهی ساسانی تا قرن هفتم ادامه یافت تا اینکه با فتح ایران توسط مسلمانان و فتح شام توسط مسلمانان، کنترل کامل منطقه به دست مسلمانان افتاد. تعدادی از دولت‌های بومی بین‌النهرینی عمدتاً نو آشوری و مسیحی بین قرن اول قبل از میلاد و قرن سوم پس از میلاد وجود داشته‌اند، از جمله آدیابن، اوسروئن و هترا.

نام‌گذاری ویرایش

ایرانیان[۸] این منطقه را میان‌رودان می‌نامیدند که همین نام به یونانی ترجمهٔ گرته‌برداری شد و «مزوپوتامیا» نام گرفت.[۹] نخستین مورخ یونانی که این اصطلاح را به کار برد پلیبیوس بود و پس از وی پلینی و استرابون نیز در قرون اولیه میلادی از این اصطلاح استفاده نمودند.[۱۰] واژه رودان در دوره ای به رافدان و رافدین تغییر یافته و در متون قدیمی به رافدین نیز معرفی شده‌است. در نوشته‌های عربی [نیازمند منبع] این واژه به «بین‌النهرین» ترجمه‌شده و فارسی نیز همان واژهٔ عربی را به وام گرفتند.[۱۱]

در زبان آرامی این منطقه را بث نهرین می‌نامند. عرب‌ها قسمت شمالی بین‌النهرین را جزیره و قسمت جنوبی را عراق می‌نامیدند.[۱۲]

جغرافیا ویرایش

 
رودخانه دجله که از منطقه موصل امروزی در بین‌النهرین علیا می‌گذرد.

بین‌النهرین سرزمین بین رودهای فرات و دجله را در بر می‌گیرد که سرچشمه هر دوی آنها در سرزمین کوهستانی ارمنستان است. هر دو رودخانه توسط شاخه‌های متعدد تغذیه می‌شوند و آب کل سامانه رودخانه از یک منطقه کوهستانی وسیع جمع می‌گردد. مسیرهای زمینی در بین‌النهرین معمولاً از کنار رودخانه فرات عبور می‌کنند زیرا کرانه‌های رودخانه دجله اغلب شیب‌دار و صعب العبور است. آب و هوای منطقه نیمه خشک با وسعت بیابانی وسیع در شمال است که جای خود را به منطقه‌ای به مساحت ۱۵۰۰۰ کیلومتر مربع (۵۸۰۰ مایل مربع) از مرداب‌ها، تالاب‌ها، دشت‌های گلی، نیزارها و جنگل‌های انبوه در جنوب می‌دهد. در منتهی الیه جنوب، فرات و دجله با هم متحد می‌شوند و به خلیج فارس می‌ریزند.

تاریخچه ویرایش

پیشاتاریخ خاور نزدیک باستان از دوره پارینه سنگی زیرین آغاز می‌شود. در آن دوره، نوشتار با خط تصویری، خط پیش میخی، در دوره اوروک چهارم پدیدار شد (حدود اواخر هزاره چهارم قبل از میلاد). ثبت مکتوب وقایع تاریخی - و تاریخ باستانی بین‌النهرین پایین - در اوایل هزاره سوم قبل از میلاد با ثبت سوابق پادشاهان اولیه سلسله با خط میخی آغاز شد. تمام این تاریخ یا با ورود شاهنشاهی هخامنشی در اواخر قرن ششم پیش از میلاد یا با فتح توسط مسلمانان و تأسیس خلافت در اواخر قرن هفتم پس از میلاد به پایان می‌رسد که از آن تاریخ این منطقه به عراق معروف شد. در فاصله این دوره طولانی، بین‌النهرین برخی از دولت‌های بسیار توسعه یافته باستانی و پیچیده از لحاظ اجتماعی جهان را در خود جای داده‌است.

 
یکی از ۱۸ مجسمه گودئا، حاکمی در حدود ۲۰۹۰ سال قبل از میلاد.

این منطقه به همراه دره نیل در مصر باستان، تمدن دره سند در شبه قاره هند و رودخانه زرد در چین باستان یکی از چهار تمدن رودخانه‌ای بود که نوشتن در آن اختراع شد. بین‌النهرین شهرهای مهم تاریخی مانند اوروک، نیپور، نینوا، آشور و بابل و همچنین کشورهای سرزمینی مهمی مانند شهر اریدو، امپراتوری اکدی، سلسله سوم اور و امپراتوری‌های مختلف آشوری را در خود جای داده‌است. برخی از رهبران مهم تاریخی بین‌النهرین عبارتند از: اورنامو (پادشاه اور)، سارگون اکدی (که امپراتوری اکد را تأسیس کرد)، حمورابی (که دولت بابل قدیم را تأسیس کرد)، آشور-اوبالیت یکم، تیگلات-پیلسر یکم (که امپراتوری آشور را گسترش داد)، آشوربانیپال و نبوکدنصر دوم.

دوره بندی ویرایش

زبان و نوشتار ویرایش

 
قانون حمورابی یک متن حقوقی بابلی متعلق به تقریباً ۱۷۵۵–۱۷۵۰ سال قبل از میلاد مسیح. این قانون طولانی‌ترین، سازمان‌یافته‌ترین و حفظ‌شده‌ترین متن حقوقی از خاور نزدیک باستان است. این متن به گویش بابلی قدیم اکدی نوشته شده‌است که ظاهراً توسط حمورابی، ششمین پادشاه سلسله اول بابل، نوشته شده‌است.

اولین زبانی که در بین‌النهرین به نوشته آمد سومری بود که یک زبان پیوندی مجزا بود. همراه با سومری، زبان‌های سامی نیز در بین‌النهرین اولیه صحبت می‌شد.[۱۴] زبان سوباری،[۱۵] زبانی از زاگرس که احتمالاً به خانواده زبان‌های هورو-اورارتوایی مربوط می‌شود، با نام‌های شخصی، رودخانه‌ها و کوه‌ها و در صنایع دستی مختلف گواهی شده‌است. اکدی در طول امپراتوری اکد و امپراتوری آشوری زبان غالب بود، اما سومری برای اهداف اداری، مذهبی، ادبی و علمی حفظ شد. انواع مختلف اکدی تا پایان دوره نو بابلی مورد استفاده قرار گرفت. زبان آرامی کهن که قبلاً در بین‌النهرین رایج شده بود، سپس زبان رسمی اداره استانی اول امپراتوری آشوری نو و سپس امپراتوری هخامنشی شد: زبان‌گونه رسمی، آرامی امپراتوری نامیده می‌شود. زبان اکدی از بین رفت، اما هم زبان اکدی و هم زبان سومری تا چند قرن بعد هم در معابد مورد استفاده قرار می‌گرفتند. آخرین متون اکدی مربوط به اواخر قرن اول میلادی است.

در اوایل تاریخ بین‌النهرین (در حدود اواسط هزاره چهارم قبل از میلاد) خط میخی برای زبان سومری اختراع شد.

تسلط بر سیستم واژه‌نگاشتی اولیه خط میخی سال‌ها طول کشید؛ بنابراین، فقط تعداد محدودی از افراد به عنوان کاتب استخدام شدند تا در استفاده از آن آموزش ببینند. تا زمانی که استفاده گسترده از خط هجایی تحت حکومت سارگون پذیرفته شد[۱۶] که بخش قابل توجهی از جمعیت بین‌النهرین باسواد شدند. آرشیوهای عظیمی از متون، از زمینه‌های باستان‌شناسی مدارس کتاب‌نویسی بابل قدیم بازیابی شده‌است که از طریق آنها سواد منتشر می‌شد.

زبان اکدی در حدود هزاره سوم و دوم پیش از میلاد (تاریخ دقیق آن مورد بحث است)[۱۷] به تدریج جایگزین زبان سومری به عنوان زبان گفتاری بین‌النهرین شد، اما سومری به عنوان یک زبان مقدس، تشریفاتی، ادبی و علمی در بین‌النهرین تا قرن اول بعد از میلاد همچنان استفاده می‌شد.

ادبیات ویرایش

در دوران امپراتوری بابل، کتابخانه‌هایی در شهرها و معابد وجود داشت. یک ضرب‌المثل قدیمی سومری می‌گوید: «کسی که در مکتب کاتبان سرآمد باشد، باید با سحر برخیزد». زنان و همچنین مردان خواندن و نوشتن را آموختند،[۱۸] و برای بابلیان سامی، این آموزش شامل دانش زبان منقرض شده سومری و هجایی پیچیده و گسترده بود.

مقدار قابل توجهی از ادبیات بابلی از اصل سومری ترجمه شد و زبان دین و قانون تا مدت‌ها زبان پیوندی قدیمی سومری بود. واژگان، دستور زبان‌ها و ترجمه‌های بین خطی برای استفاده دانش آموزان و نیز تفسیرهایی بر متون قدیمی‌تر و توضیحات کلمات و عبارات مبهم گردآوری شد. کاراکترهای هجا همگی مرتب و نامگذاری شدند و فهرست‌های مفصلی تهیه شد.

 
حماسه گیلگمش، منظومه‌ای حماسی از بین‌النهرین باستان، که به عنوان نخستین اثر ادبی برجسته بازمانده از دوران باستان تلقی می‌شود.

بسیاری از آثار ادبی بابلی هنوز هم امروزه مورد مطالعه قرار می‌گیرند. یکی از معروف‌ترین آنها حماسه گیلگمش در دوازده کتاب بود که توسط یکی از سین‌لقی‌یونینی‌ها از سومری اصلی ترجمه و بر اساس یک اصل نجومی تنظیم شده بود. هر بخش شامل داستان یک ماجراجویی در زندگی حرفه‌ای گیلگمش است. کل داستان یک محصول ترکیبی است، اگرچه احتمال می‌رود که برخی از داستان‌ها به‌طور مصنوعی به شخصیت مرکزی متصل شده باشند.

علم و فناوری ویرایش

ریاضیات ویرایش

 
لوح گلی، نظریه ریاضی، هندسی-جبری (مثلث قائم الزاویه)، شبیه به هندسه اقلیدسی. اکتشاف شده از تپه حرمل (شادوپوم باستانعراق. دوره بابلی کهن، متعلق به ۲۰۰۳–۱۵۹۵ پیش از میلاد مسیح. این لوح در موزه عراق به نمایش گذاشته شده‌است.

ریاضیات و علوم بین‌النهرین بر اساس یک دستگاه اعداد پایه ۶۰ (سکساجسیمال) بود. این دستگاه اعداد، مبنای ساعت ۶۰ دقیقه‌ای، روز ۲۴ ساعته و دایره ۳۶۰ درجه امروزی است. تقویم سومری، قمری بود و سه هفته هفت روزه در یک ماه قمری داشت. این شکل از ریاضیات در نقشه‌کشی اولیه بسیار مؤثر بود. بابلی‌ها همچنین قضایایی در مورد چگونگی اندازه‌گیری مساحت چندین شکل و حجم داشتند. آنها محیط یک دایره را سه برابر قطر و مساحت آن را یک دوازدهم مربع محیط اندازه گرفتند که اگر π عدد ۳ در نظر گرفته شود درست است. حجم یک استوانه به عنوان حاصل ضرب مساحت قاعده و ارتفاع در نظر گرفته شد؛ با این حال، حجم یک مخروط ناقص یا یک هرم مربع‌القاعده به اشتباه به عنوان حاصل ضرب ارتفاع و نیمی از مجموع قاعده‌ها در نظر گرفته شد. همچنین، اخیراً کشفی وجود داشت که در آن یک لوح π را به عنوان ۲۵/۸ (۳٫۱۲۵ به جای ۳٫۱۴۱۵۹~) استفاده می‌کرد. مایل بابلی نیز در جهان شهرت دارد که میزان آن هفت برابر مایل مدرن (۱۱ کیلومتر) بود. این اندازه‌گیری برای فواصل در نهایت به یک مایل-زمان تبدیل شد که برای اندازه‌گیری سفر خورشید استفاده می‌شد، و به این طریق زمان را نشان می‌داد.[۱۹]

جبر ویرایش

 
لوح YBC 7289

ریشه‌های جبر را می‌توان در بابلی باستان جستجو کرد[۲۰] که یک سیستم حسابی پیشرفته ایجاد کردند که با آن قادر به انجام محاسبات به روش الگوریتمی بودند.

لوح گلی بابلی با شماره YBC 7289 (حدود ۱۸۰۰ تا ۱۶۰۰ قبل از میلاد)، تقریبی برای 2 را در چهار رقم مبنای ۶۰ نشان می‌دهد که تا حدود شش رقم اعشار درست است،[۲۱] و نزدیک‌ترین نمایش سه مکانی ممکن سکساجسیمال از 2 است:

 

بابلی‌ها به جواب‌های دقیق علاقه‌مند نبودند، بلکه بیشتر به دنبال تقریب‌ها بودند، و بنابراین معمولاً از درونیابی خطی برای تقریب مقادیر میانی استفاده می‌کردند.[۲۲] یکی از معروف‌ترین لوح‌ها، لوح پلیمپتن ۳۲۲ است که در حدود ۱۹۰۰–۱۶۰۰ قبل از میلاد ساخته شد، که جدولی از سه‌گانه فیثاغورثی را ارائه می‌دهد و برخی از پیشرفته‌ترین ریاضیات قبل از ریاضیات یونانی را نشان می‌دهد.[۲۳]

اخترشناسی ویرایش

از زمان سومریان، کشیشان معابد تلاش می‌کردند تا رویدادهای جاری را با موقعیت‌های خاصی از سیارات و ستارگان مرتبط کنند. این امر تا زمان آشور ادامه یافت، زمانی که فهرست‌های لیمو به‌عنوان تداعی سال به سال رویدادها با موقعیت‌های سیاره‌ای ایجاد شدند، که از زمانی که تا به امروز باقی مانده‌اند، امکان تداعی دقیق نسبی با تاریخ‌گذاری مطلق را برای ایجاد تاریخ بین‌النهرین فراهم می‌کنند.

ستاره‌شناسان بابلی در ریاضیات بسیار ماهر بودند و می‌توانستند خورشیدگرفتگی‌ها و انقلابین را پیش‌بینی کنند. خردمندان تصور می‌کردند که هر چیزی در نجوم هدفی دارد. بیشتر این تصورات مربوط به دین‌ها و پیشگویی‌ها بود. اخترشناسان بین‌النهرین یک تقویم ۱۲ ماهه را بر اساس چرخه‌های ماه طراحی کردند. آنها سال را به دو فصل تقسیم کردند: تابستان و زمستان. خاستگاه ستاره‌شناسی و همچنین طالع‌بینی از این زمان است.

پزشکی ویرایش

قدیمی‌ترین متون بابلی در مورد پزشکی به دوره بابلی قدیم در نیمه اول هزاره دوم قبل از میلاد بازمی‌گردد. با این حال، گسترده‌ترین متن پزشکی بابلی، کتاب راهنمای تشخیصی است که توسط اُمَنُو، یا خردمند ارشد، اساگیل کین آپلی از بورسیپا،[۲۴] در زمان پادشاهی بابلی اداد اپلا ایدینا (۱۰۶۹–۱۰۴۶ قبل از میلاد مسیح) نوشته شده‌است.[۲۵]

همراه با طب معاصر مصر، بابلی‌ها مفاهیم تشخیص پزشکی، پیش آگهی، معاینه بالینی، تنقیه،[۲۶] و نسخه‌نویسی را معرفی کردند. علاوه بر این، کتاب راهنمای تشخیصی روش‌های درمانی و علت‌شناسی و استفاده از تجربه‌گرایی، منطق و عقلانیت را در تشخیص، پیش آگهی و درمان معرفی کرد.[۲۷]

فناوری ویرایش

مردم بین‌النهرین فناوری‌های بسیاری از جمله فلزکاری و مس، ساخت شیشه و چراغ، پارچه بافی، کنترل سیلاب، ذخیره آب و آبیاری را اختراع کردند. آنها همچنین یکی از اولین جوامع عصر برنز در جهان بودند. آنها از مس، برنز و طلا توسعه پیدا کرده و به آهن رسیدند. کاخ‌ها با صدها کیلوگرم از این فلزات بسیار گران‌قیمت تزئین شده بودند. همچنین از مس، برنز و آهن برای ساخت زره و همچنین سلاح‌های مختلف مانند شمشیر، خنجر، نیزه و گرز استفاده می‌شد.

بر اساس یک فرضیه اخیر، پیچ ارشمیدس ممکن است توسط سناخریب، پادشاه آشور، برای سیستم‌های آبی باغ‌های معلق بابل و نینوا در قرن هفتم قبل از میلاد استفاده شده باشد، اگرچه تصور عمده بر این است که پیچ ارشمیدس یک اختراع یونانی در دوران بعد است.[۲۸] بعدها در دوره اشکانیان یا ساسانیان باتری بغداد که احتمالاً اولین باتری جهان بود در بین‌النهرین ساخته شد.[۲۹]

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. جمع نویسندگان (۱۳۸۴). تاریخ ایران و جهان (۱). شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران. pp. ۱۵–۲۲. ISBN 964-05-0734-2.
  2. "University of Cambridge, Department of Archaeology". www.arch.cam.ac.uk (به انگلیسی). p. Ancient Mesopotamia, the land of the Tigris and Euphrates Rivers, now lies mostly in modern Iraq and northeastern Syria, together with southeastern Turkey and western Iran.
  3. "Encyclopedia Britannica" (به انگلیسی). p. but the region can be broadly defined to include the area that is now eastern Syria, southeastern Turkey, and most of Iraq.
  4. "livescience.com" (به انگلیسی). p. Mesopotamia refers to a broad area that can include all of Iraq, eastern Syria, southeast Turkey, parts of western Iran and Kuwait.
  5. Liverani, Mario (December 4, 2013). The Ancient Near East. p. 549.
  6. Saggs, Henry William Frederick (1984). The Might That Was Assyria. p. 128. ISBN 0-283-98961-0.
  7. Milton-Edwards, Beverley (May 2003). "Iraq, past, present and future: a thoroughly-modern mandate?". History & Policy. United Kingdom: History & Policy. Archived from the original on 8 December 2010. Retrieved 9 December 2010.
  8. داریوش اکبرزاده، کتیبه‌های پهلوی، ص32
  9. «بین‌النهرین دقیقاً کجاست و نام فارسی آن چیست؟!». خبرگزاری آنا. ۲۰۲۰-۰۱-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۸-۲۲.
  10. حسن طلایی (1390)، باستان‌شناسی پیش از تاریخ بین‌النهرین، انتشارات سمت، ص5.
  11. برای اطلاعات فراگیر در این باره رجوع کنید به کتاب مرتضی راوندی، تاریخ اجتماعی ایران، جلد۱.
  12. گای لسترینج، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، انتشارات علمی و فرهنگی، ص ۲۶.
  13. Pollock, Susan (1999), Ancient Mesopotamia. The Eden that never was, Case Studies in Early Societies, Cambridge: Cambridge University Press, p. 2, ISBN 978-0-521-57568-3
  14. "Ancient History in depth: Mesopotamia". BBC History. Archived from the original on 28 June 2017. Retrieved 21 July 2017.
  15. Finkelstein, J.J. (1955), "Subartu and Subarian in Old Babylonian Sources", (Journal of Cuneiform Studies Vol 9, No. 1)
  16. Guo, Rongxing (2017). An Economic Inquiry into the Nonlinear Behaviors of Nations: Dynamic Developments and the Origins of Civilizations. Palgrave Macmillan. p. 23. ISBN 978-3-319-48772-4. Archived from the original on 14 April 2021. Retrieved 8 July 2019. It was not until the widespread use of a syllabic script was adopted under Sargon's rule that significant portions of Sumerian population became literate.
  17. Woods C. 2006 "Bilingualism, Scribal Learning, and the Death of Sumerian". In S.L. Sanders (ed) Margins of Writing, Origins of Culture: 91–120 Chicago [۱] بایگانی‌شده در ۲۹ آوریل ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
  18. Tetlow, Elisabeth Meier (28 December 2004). Women, Crime and Punishment in Ancient Law and Society: Volume 1: The Ancient Near East. p. 75. ISBN 978-0-8264-1628-5. Archived from the original on 22 May 2020. Retrieved 20 June 2015.
  19. Eves, Howard (1969). An Introduction to the History of Mathematics. Holt, Rinehart and Winston. p. 31. ISBN 978-0-03-074550-8.
  20. Struik, Dirk J. (1987). A Concise History of Mathematics. New York: Dover Publications. ISBN 978-0-486-60255-4.
  21. Fowler and Robson, p. 368. Photograph, illustration, and description of the root(2) tablet from the Yale Babylonian Collection بایگانی‌شده در ۲۰۱۲-۰۸-۱۳ توسط Wayback Machine High resolution photographs, descriptions, and analysis of the root(2) tablet (YBC 7289) from the Yale Babylonian Collection بایگانی‌شده در ۱۲ ژوئیه ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine
  22. (Boyer 1991، "Mesopotamia" p. 30): "Babylonian mathematicians did not hesitate to interpolate by proportional parts to approximate intermediate values. Linear interpolation seems to have been a commonplace procedure in ancient Mesopotamia, and the positional notation lent itself conveniently to the rile of three. [...] a table essential in Babylonian algebra; this subject reached a considerably higher level in Mesopotamia than in Egypt. Many problem texts from the Old Babylonian period show that the solution of the complete three-term quadratic equation afforded the Babylonians no serious difficulty, for flexible algebraic operations had been developed. They could transpose terms in an equations by adding equals to equals, and they could multiply both sides by like quantities to remove fractions or to eliminate factors. By adding   to   they could obtain   for they were familiar with many simple forms of factoring. [...]Egyptian algebra had been much concerned with linear equations, but the Babylonians evidently found these too elementary for much attention. [...] In another problem in an Old Babylonian text we find two simultaneous linear equations in two unknown quantities, called respectively the "first silver ring" and the "second silver ring.""
  23. Joyce, David E. (1995). "Plimpton 322". Archived from the original on 8 March 2011. Retrieved 3 June 2022. The clay tablet with the catalog number 322 in the G. A. Plimpton Collection at Columbia University may be the most well known mathematical tablet, certainly the most photographed one, but it deserves even greater renown. It was scribed in the Old Babylonian period between -1900 and -1600 and shows the most advanced mathematics before the development of Greek mathematics. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  24. H.F.J. Horstmanshoff, Marten Stol, Cornelis Tilburg (2004), Magic and Rationality in Ancient Near Eastern and Graeco-Roman Medicine, p. 99, Brill Publishers, شابک ‎۹۰−۰۴−۱۳۶۶۶−۵.
  25. H.F.J. Horstmanshoff, Marten Stol, Cornelis Tilburg (2004), Magic and Rationality in Ancient Near Eastern and Graeco-Roman Medicine, p. 99, Brill Publishers, شابک ‎۹۰−۰۴−۱۳۶۶۶−۵.
  26. H.F.J. Horstmanshoff, Marten Stol, Cornelis Tilburg (2004), Magic and Rationality in Ancient Near Eastern and Graeco-Roman Medicine, pp. 97–98, Brill Publishers, شابک ‎۹۰−۰۴−۱۳۶۶۶−۵.
  27. H.F.J. Horstmanshoff, Marten Stol, Cornelis Tilburg (2004), Magic and Rationality in Ancient Near Eastern and Graeco-Roman Medicine, pp. 97–98, Brill Publishers, شابک ‎۹۰−۰۴−۱۳۶۶۶−۵.
  28. Stephanie Dalley and John Peter Oleson (January 2003). "Sennacherib, Archimedes, and the Water Screw: The Context of Invention in the Ancient World", Technology and Culture 44 (1).
  29. Twist, Jo (20 November 2005), "Open media to connect communities", BBC News, archived from the original on 17 May 2019, retrieved 6 August 2007

پیوند به بیرون ویرایش