ثار به معنای «خونخواهی، خون، قیام برای خونخواهی» است و ثار الله لقب حسین بن علی به معنای «خون خدا» است. یعنی خدا خونخواه اوست.

واژه‌شناسی ثار

ویرایش

المنجد، ثَأَرَ و ثَأْر را به معنی انتقام گرفتن دانسته و لفظ ثار را ذکر نکرده‌است. طریحی در مجمع البحرین، ثَأَرَ را به معنی انتقام گرفتن معنی کرده و ثاراللّه را تصحیف ثَأْراللّه دانسته‌است. ابن اثیر در نهایة؛ ثَأر را به معنی خونب‌ها دانسته و لفظ ثار را ذکر نکرده‌است. زبیدی در تاج العروس؛ ثَأر و ثار را به یک معنی دانسته و نوشته‌است: ثار به معنی خون است و گفته شده به معنی انتقام خون کسی را گرفتن نیز به کار می‌رود.[۱]

در جاهلیت عرب در هر قبیله معمول بوده اگر کسی از این قبیله کشته می‌شد، تمام افراد آن قبیله خود را صاحب خون می‌دانستند و هر فردی از قبیله قاتل را می‌دیدند می‌کشتند و کلمه ثار به همین معنا است و کاری نداشتند که او مقصر بوده یا نه چون عضو آن قبیله قاتل است باید کشته شود و کاری نداشتند که فرزند مقتول است یا صاحب خون. چون عضو این قبیله است خود را طلبکار می‌دانستند و اگر زور داشت می‌کشت.[۲]

ثارالله در فرهنگ شیعه

ویرایش

ثار الله از القاب حسین است که در زیارت‌نامه خطاب به آن گفته می‌شود. در زیارت عاشورا چنین آمده‌است: «السلام علیک یا ثار الله و ابن ثاره‏» این تعبیر، در زیارت‌های دیگر نیز، از جمله زیارت مخصوص حسین در اول رجب و نیمه رجب و شعبان و زیارت حسین در روز عرفه آمده‌است. جعفر صادق در زیارتنامه ابی عبداللّه گفت: «اَنَّکَ ثارُاللّهِ فِی الاْرْضِ مِنَ الدَّمِ الَّذِی لا یُدْرِکُ ثِرَتَهُ أَحَدٌ مِن أَهْلِ الاْرْضِ.» «ای سید الشهداء - علیه‌السلام - تو خونِ خدا در زمینی، همان خونی که هیچ‌کس جز خداوند انتقام آن را نمی‌تواند بگیرد.»[۳] در تفسیر آن محمد باقر مجلسی می‌گوید: «کسی هستی که خداوند انتقام خونش را از قاتلانش خواهد گرفت.»

  1. گروهی ثاراللّه را به معنی کسی که انتقام خونش را خداوند می‌گیرد، می‌دانند و ثار را مخفف ثائِر دانسته اند، مثل شاک مخفف شائک یا ثار را مخفف ثَأْر انگاشته اند.
  2. بعضی لفظ «اهل» در تقدیر گرفته اند و گفته اند: ثاراللّه یعنی اهل ثاراللّه، اهل خونخواهی الهی که خداوند انتقام خونش را می‌گیرد.
  3. برخی گفته اند: ثاراللّه یعنی کسی که خودش در دوران رجعت می‌آید و انتقام خونش را می‌گیرد.

۴- گروهی ثاراللّه را به معنی خون خدا دانسته اند.[۴]

در فرهنگ شیعه خون حسین به عنوان نماد عزّت، حق طلبی و ظلم ستیزی شناخته می‌شود و در طول تاریخ با هویت شیعه پیوند خورده‌ است.

یا لثارات الحسین

ویرایش

بعد از کشته‌شدن حسین بن علی قیام‌های زیادی به خونخواهی او و با شعار «یا لثارات الحسین» علیه امویان شکل گرفت که مهم‌ترین آن‌ها قیام توابین، قیام مختار بوده‌است،[۵] که منجر به کشته شدن سران قاتلین امام حسین از جمله ابن زیاد، عمر پسر سعد، شمر و حرمله شد.

اما از دیدگاه شیعیان خونخواه حقیقی سید الشهدا مهدی است؛ و شیعیان در زیارت عاشورا چنین دعا می‌کنند: «ان یرزقنی طلب ثارک مع امام منصور من اهل بیت محمد و آل محمد»

او پرچم «یا لثارات الحسین» برمی‌افرازد و قیام می‌کند. علی شریعتی این مطلب را این‌طور توضیح می‌دهد:

«... بزرگ‌ترین لقب آن نجات‌دهنده آخرین‌انسان از این رابطه ثار… «منتقم‏» است.انتقام چه چیز را می‌گیرد؟ همه می‌گویند انتقام قاتلین سید الشهدا، نه!انتقام ثاری که به گردن بنی‌هابیل است.. . اگر غیرت و آگاهی وجودداشته باشد، تمام فضای تاریخ ما پر از ضجه و دعوت خونخواهی ثارهاست. اما این‌ثارها، ثارهای قبیله‌ای نیست، ثار الله است. اینها «ثار الله‏» هستند که باید از قاتلین بنی‌طاغوت گرفته شوند. حسین، وارث یکی از ورثه است که خودش به‌صورت یک ثار درآمد و فرزندش و باباش، اینها همه ثارهای خدا هستند و پدر ثارهای خدا و پسر ثارهای خداست… هدف، انتقام کشیدن از «بنی قابیل‏» است که آن همه دستش به خون ثارهای عزیزما آغشته‌است… یا ثار الله و ابن ثاره‏».[۶]

این مطلب در دعای ندبه هر جمعه خوانده می‌شود: «این الطالب بذحول الانبیاء و ابناء الانبیاء این الطالب بدم المقتول بکربلا»

پانویس

ویرایش
  1. Fars News Agency : تأملی در واژه ثارالله
  2. «web hosting tehran iran date at sharghnewspaper.com». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ فوریه ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۳۰ ژانویه ۲۰۰۷.
  3. (بحارالانوار، ج 101، ص 168)
  4. Fars News Agency : تأملی در واژه ثارالله
  5. (بحار الانوار ج52 ص 308)
  6. (شزیعتی، ثار:18)

کتابشناسی

ویرایش
  • شریعتی، علی، ثار

پیوند به بیرون

ویرایش