جغرافیای چین
جمهوری خلق چین کشوری است در قاره آسیا، واقع در کنار اقیانوس آرام، در عرض جغرافیایی ۳۵ درجه شمالی و طول جغرافیایی ۱۰۵ درجه شرقی قرار دارد.
چین جزئی از منطقه خاور دور است که در کنار ژاپن و کره اغلب بخشی از آسیای شمال شرقی نیز در نظر گرفته می‌شود. چین با کره شمالی مرز زمینی و با ژاپن مرز دریایی مشترک دارد. اما این کشور با ۱۳ کشور دیگر در آسیای مرکزی، جنوب آسیا و جنوب شرق آسیا نیز مرزهای زمینی مشترک دارد - از جمله افغانستان، بوتان، میانمار، هند، قزاقستان، قرقیزستان، لائوس، مغولستان، نپال، پاکستان، روسیه، تاجیکستان، و ویتنام.
به دلیل اینکه بخش‌های غربی چین به اندازه مناطق دیگر حاصلخیز نیستند، بیشتر جمعیت در یک سوم شرقی کشور متمرکز شده‌اند. این موضوع باعث توسعه نامتوازن شده است، به طوری که شهرهای شرقی پرجمعیت‌تر و صنعتی‌تر و تجاری‌تر هستند، در حالی که مناطق غربی کم جمعیت‌تر و دارای صنعت کمتری هستند.
چین با وجود اینکه چهارمین کشور بزرگ جهان است، اما تنها حدود ۱۵ درصد از زمین‌های آن قابل کشت است زیرا بیشتر این کشور کوهستانی، تپه‌ای و مرتفع است. این موضوع در طول تاریخ باعث چالش‌های زیادی در تأمین غذای کافی برای جمعیت عظیم چین شده است. همچنین، چین به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، با بلایای طبیعی مانند زمین‌لرزه، خشکسالی، سیل، طوفان و طوفان شن مواجه بوده است. زلزله‌های چین به دلیل قرار گرفتن در کنار اقیانوس آرام، بسیار شدید بوده‌اند. زمین‌لرزه تانگشان در سال ۱۹۷۶ در شمال شرقی چین بیش از ۲۰۰ هزار نفر را کشت و زلزله سیچوان در سال ۲۰۰۸ باعث کشته شدن نزدیک به ۸۷ هزار نفر و بی‌خانمانی میلیون‌ها نفر شد.
علی‌رغم وسعت زیاد، چین فقط از یک منطقه زمانی به نام زمان استاندارد چین استفاده می‌کند که هشت ساعت جلوتر از ساعت گرینویچ است.
یک سوم مساحت چین را کوه‌ها تشکیل می‌دهند. بلندترین کوه روی زمین، کوه اورست، در مرز بین چین و نپال قرار دارد. چین هزاران رود دارد که رود یانگ‌تسه و رود زرد مهم‌ترین آنها هستند. رودخانه یانگ‌تسه با طول ۶۳۰۰ کیلومتر سومین رود بزرگ جهان است. چین دارای خط ساحلی بسیار طولانی در امتداد اقیانوس آرام است که از شمال شرقی تا جنوب شرقی این کشور امتداد دارد. این خط ساحلی دارای بندرهای مهمی مانند شانگهای، گوانگ‌ژو، و تیانجین است که نقش مهمی در تجارت و اقتصاد چین ایفا می‌کنند.
این کشور با ۱٫۴ میلیارد نفر جمعیت، بیش از هر کشور دیگری در جهان جمعیت دارد. حدود یک سوم جمعیت در شهرها زندگی می‌کنند و بقیه مردم در روستاها ساکن هستند. چین به ۲۳ استان، ۵ منطقه خودمختار، ۴ شهرداری، و ۲ منطقه اداری ویژه (هنگ کنگ و ماکائو) تقسیم می‌شود.
زیستگاه‌های متنوع چین محل زندگی صدها گونه حیوانی و گیاهی است. بیش از ۳۸۰۰ گونه ماهی و صدها گونه از دوزیستان و خزندگان در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و آب‌های ساحلی زندگی می‌کنند.
حیات وحش جنگلی چین توسط قطع درختان برای زمین‌های کشاورزی تهدید می‌شود. گسترش بیابان‌ها در شمال نیز زیستگاه‌های حیوانات را کوچک می‌کند. دولت چین بیش از ۱۲۰۰ منطقه حفاظت‌شده برای حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری ایجاد کرده است. پاندای غول‌پیکر در کوه‌های مه‌آلود جنوب غربی چین و هیچ جای دیگری در زمین زندگی نمی‌کند. آنها از بامبو تغذیه می‌کنند و معمولاً در نزدیکی این گیاه همیشه سبز چوبی زندگی می‌کنند. پانداها شکار شده‌اند و فقط حدود ۱۶۰۰ پاندا در طبیعت باقی مانده است.
تنوع منطقه‌ای و اقلیمی =
ویرایشچین با مساحتی در حدود ۹٫۶ میلیون کیلومتر مربع، سومین یا چهارمین کشور بزرگ جهان از نظر مساحت است. چین با طول ۵۰۰۰ کیلومتر از شرق به غرب و ۵۵۰۰ کیلومتر از شمال به جنوب، کشوری وسیع با مناظر متنوع است. چین به دلیل وسعت زیاد و تنوع توپوگرافی، دارای تنوع آب و هوایی قابل توجهی است. در شمال، آب و هوا سرد و خشک است، در حالی که جنوب دارای آب و هوای گرم و مرطوب است. مناطق غربی چین نیز به دلیل ارتفاع زیاد، دارای آب و هوای سرد کوهستانی هستند. این سرزمین شامل کوه‌ها، فلاتهای بلند، بیابان‌های شنی و جنگل‌های انبوه و خطوط ساحلی طولانی است. استان هاینان، جنوبی‌ترین منطقه چین در مناطق استوایی قرار دارد، در حالی که استان هیلونگ جیانگ که با روسیه هم‌مرز است، می‌تواند دمای آن به زیر صفر درجه برسد.
همچنین مناطق بیابانی و فلات غربی سین‌کیانگ و تبت وجود دارد و در شمال، علفزارهای وسیع مغولستان داخلی قرار دارد. تقریباً می‌توان هر منظره فیزیکی را در چین یافت.
چین دارای رشته‌کوه‌های متعددی است که برخی از بلندترین قله‌های جهان را در خود جای داده‌اند. از جمله مهم‌ترین این رشته‌کوه‌ها می‌توان به هیمالیا (که مرز جنوبی چین با نپال و هند را تشکیل می‌دهد و قله کوه اورست را در خود جای داده است)، کونلون، تیان شان، آلتای، و هینگدوان اشاره کرد. این کوهستان‌ها تأثیر بسزایی در آب و هوای چین دارند و به عنوان منبع آب برای بسیاری از رودخانه‌های مهم این کشور عمل می‌کنند.
فلات تبت، که به عنوان «سقف جهان» شناخته می‌شود، وسیع‌ترین و بلندترین فلات جهان است و بخش بزرگی از جنوب غربی چین را در بر می‌گیرد. فلاتهای دیگری مانند فلات مغولستان داخلی و فلات یون‌گوی نیز در چین وجود دارند.
دشت‌های وسیع شمال شرقی چین، دشت شمال چین، و دشت یانگ‌تسه از جمله مهم‌ترین مناطق کشاورزی چین هستند و جمعیت زیادی را در خود جای داده‌اند. این دشت‌ها توسط رودخانه‌های بزرگی مانند رود زرد (هوانگ‌هو)، رودخانه یانگ‌تسه، و رودخانه مروارید (جو جیانگ) آبیاری می‌شوند.
بیابان‌های وسیعی مانند بیابان تکله‌مکان و بیابان گبی در شمال غربی چین قرار دارند. این بیابان‌ها به دلیل شرایط آب و هوایی سخت و کمبود آب، جمعیت کمی دارند.
جغرافیای فیزیکی =
ویرایشاین کشور با کشورهای متعددی هم جوار است. چین با کشورهای کره شمالی، مغولستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، هند، نپال، برمه، بوتان، لائوس، ویتنام دارای مرز مشترک خاکی و با کره جنوبی، ژاپن، فیلیپین، برونئی، مالزی و اندونزی دارای مرز آبی است.
چین از نظر جغرافیایی به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: شرقی، شمال غربی و جنوب غربی. بخش شرقی دارای دشت‌ها و تپه‌های کم ارتفاع است که توسط رودخانه‌ها شکل گرفته و تحت تأثیر بادهای باران‌زای موسمی قرار دارد. در این منطقه، زمین‌های کشاورزی حاصلخیز و جمعیت زیادی وجود دارد.
بخش شمال غربی شامل مناطق مرتفع و خشک است که تحت تأثیر فرسایش بادی قرار دارند. این منطقه حوضه‌های آبریز داخلی را تشکیل می‌دهد. فلات تبت، بلندترین فلات جهان، و بیابان‌های گبی و تکله‌مکان در این بخش قرار دارند.
بخش جنوب غربی چین، منطقه‌ای سردسیر، مرتفع و کوهستانی است که شامل فلاتهای بین کوهستانی و دریاچه‌های داخلی می‌شود. این منطقه تحت تأثیر کوه‌های هیمالیا و فعالیت‌های زمین‌ساختی قرار دارد.
به‌طور کلی، چین از غرب به شرق شیب دارد و کوه‌های بلند در غرب و دشت‌های پست در شرق آن قرار دارند. این تنوع جغرافیایی بر توسعه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی چین تأثیرگذار بوده است. برای مثال، تمدن هان در جنوب فلات لس شکل گرفت و به دلیل موانع طبیعی مانند فلات تبت و بیابان گبی، در امتداد دالان گانسو گسترش یافت.
این تنوع جغرافیایی همچنین باعث شده است که دولت مرکزی در طول تاریخ، به جز در دوره‌های سلسله‌های قدرتمند، کنترل کاملی بر تمام کشور نداشته باشد. مناطق دورافتاده مانند حوضه سیچوان و حوضه تاریم اغلب به دلیل موانع جغرافیایی و خودکفایی اقتصادی، به پادشاهی‌های مستقل تبدیل می‌شدند.
کوه‌ها
ویرایشرشتهکوههای اصلی چین شامل هیمالیا در امتداد مرز هند و نپال، کوه‌های کونلون در منطقه مرکز غربی، کوه‌های تیان شان در منطقه خودمختار سین‌کیانگ در شمال غربی، کوه‌های کینلینگ که شمال و جنوب چین را از هم جدا می‌کند، کوه‌های هینگگان بزرگ در شمال شرقی، کوه‌های تایهانگ در شمال مرکزی چین، و کوه‌های هِنگدوان در جنوب شرقی که تبت، سیچوان و یون‌نان به هم می‌رسند.
رودها
ویرایشرودخانههای چین شامل رودخانه یانگ تسه به طول ۶۳۰۰ کیلومتر است که به نام چانگ جیانگ یا یانگ‌تسه نیز شناخته می‌شود. این رودخانه از تبت شروع می‌شود و از وسط کشور می‌گذرد و در نهایت به دریای چین شرقی در نزدیکی شانگهای می‌ریزد. این سومین رودخانه طولانی در جهان پس از آمازون و نیل است.
چین در ابتدا حدود ۵۰ هزار رودخانه داشت. با این حال، به دلیل اختلافات آماری، از دست دادن آب و خاک و تغییرات اقلیمی، در حال حاضر تنها حدود ۲۲۰۰۰ رودخانه باقی مانده است. رودخانه‌های چین در مجموع ۴۲۰ هزار کیلومتر طول دارند. ۱۵۰۰ رودخانه دارای حوضه آبریز بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر مربع هستند. اکثر رودخانه‌ها از غرب به شرق به اقیانوس آرام می‌ریزند. رود یانگ‌تسه (چانگ جیانگ) از تبت سرچشمه می‌گیرد، از چین می‌گذرد و در نزدیکی شانگهای به دریای چین شرقی می‌ریزد. یانگ تسه ۶۳۰۰ کیلومتر طول دارد و دارای حوضه آبریز ۱.۸ میلیون کیلومتر مربع است. این سومین رود طولانی جهان پس از آمازون و نیل است. دومین رود طولانی در چین رود زرد (هوانگ هه) است. این رودخانه از تبت سرچشمه می‌گیرد و ۵۴۶۴ کیلومتر از شمال چین می‌گذرد و به خلیج بوهای در سواحل شمالی استان شاندونگ می‌ریزد. مساحت حوضه آبریز آن ۷۵۲۰۰۰ کیلومتر مربع است. رودخانه هیلونگ جیانگ (هیلونگ یا رود اژدهای سیاه) ۳۱۰۱ کیلومتر در شمال شرقی چین و ۱۲۴۹ کیلومتر دیگر در روسیه جریان دارد که در آنجا به آمور معروف است. طولانی‌ترین رودخانه در جنوب چین، رودخانه جو جیانگ (رود مروارید) است که ۲۲۱۴ کیلومتر طول دارد. این رودخانه به همراه سه شاخه فرعی خود، رودخانه‌های شی (غربی)، دونگ (شرقی) و بی (شمالی)، دلتای رود مروارید را در نزدیکی گوانگ‌ژو، ژوهای، ماکائو و هنگ کنگ تشکیل می‌دهند. رودخانه‌های مهم دیگر عبارتند از لیائوخه در شمال شرقی، های‌هه در شمال، کیانتانگ در شرق و لانکانگ در جنوب غربی.
زهکشی داخلی شامل حوضه‌های مرتفع در شمال و شمال شرقی، ۴۰ درصد از کل مساحت زهکشی کشور را تشکیل می‌دهد. بسیاری از رودخانه‌ها و نهرها به دریاچه‌ها می‌ریزند یا در بیابان ناپدید می‌شوند. برخی برای آبیاری استفاده می‌شوند. آب‌های سرزمینی چین عمدتاً دریاهای حاشیه‌ای اقیانوس آرام غربی هستند. این آب‌ها در امتداد خط ساحلی دندانه‌دار سرزمین اصلی و تقریباً ۵۰۰۰ جزیره قرار دارند. دریای زرد، دریای چین شرقی و دریای چین جنوبی دریاهای حاشیه‌ای اقیانوس آرام هستند. بیش از نیمی از خط ساحلی، عمدتاً در جنوب، صخره‌ای است؛ بیشتر بقیه شنی است. خلیج هانگژو تقریباً دو نوع خط ساحلی را تقسیم می‌کند.
دشت شمالی:
در دشت شمال چین، سطح رودخانه به شدت افت می‌کند، جایی که رودخانه از دلتا عبور می‌کند، بار سنگینی از ماسه و گل را حمل می‌کند که در دشت مسطح رسوب می‌کند. این جریان توسط خاکریزهای ساخته دست بشر کمک می‌کند. در نتیجه، رودخانه بر روی یک خط الراس مرتفع پنجاه متری بالاتر از دشت جریان دارد. در طول قرن‌ها، غرقابی، سیل و تغییرات مسیر تکرار شده است. به طور سنتی، حاکمان بر اساس نگرانی یا بی‌تفاوتی خود نسبت به حفظ خاکریزها قضاوت می‌شدند. در دوران مدرن، چین اقدامات گسترده کنترل سیل و حفاظت را انجام داده است.
رود زرد که از سرچشمه خود در ارتفاعات کینگ زانگ سرچشمه می‌گیرد، به سمت دریا در دشت شمال چین، مرکز تاریخی گسترش و نفوذ چین، می‌رود. مردم هان از زمان‌های قدیم خاک‌های آبرفتی غنی را کشت می‌کردند و در دوران امپراتوری، کانال بزرگ را برای حمل و نقل از شمال به جنوب ساخته بودند. این دشت ادامه دشت دونگبی (منچوری) در شمال شرقی است، اما توسط خلیج بوهای، امتداد دریای زرد، از آن جدا شده است.
این دشت مانند سایر مناطق پرجمعیت چین مستعد سیل و زمین‌لرزه است. تانگشان، مرکز معدن و صنعت، ۱۶۵ کیلومتری (۱۰۳ مایلی) شرق پکن، در ژوئیه ۱۹۷۶ توسط زلزله‌ای با خاک یکسان شد، اعتقاد بر این بود که بزرگترین زمین‌لرزه قرن بیستم از نظر تلفات جانی بوده است.
رودخانه های‌هه، مانند رودخانه یانگ تسه، از غرب به شرق جریان دارد. مسیر بالایی آن از پنج رودخانه تشکیل شده است که در نزدیکی تیانجین به هم می‌رسند و سپس هفتاد کیلومتر قبل از تخلیه به خلیج بوهای جریان می‌یابند. رودخانه هوآیی در استان هنان سرچشمه می‌گیرد و قبل از پیوستن به رودخانه یانگ تسه در نزدیکی یانگژو به چندین دریاچه می‌ریزد.
مناطق جغرافیایی
ویرایشدشت شمال چین
ویرایش.JPG)
دشت شمال چین، واقع در شرق این کشور پهناور، منطقه‌ای وسیع و کم ارتفاع است که به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و آب و هوایی خود، ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. این دشت که به عنوان یکی از مهدهای تمدن چین شناخته می‌شود، در طول تاریخ شاهد شکل‌گیری اولین جوامع کشاورزی و سلسله‌های پادشاهی این کشور بوده است.
آب و هوای این منطقه به شدت متغیر است و طوفان‌های گرد و غبار، به ویژه در فصل‌های خشک، امری رایج است. این شرایط آب و هوایی چالش‌های زیادی را برای کشاورزان ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که تنها در سه سال از هر پنج سال، بتوانند برداشت محصول خوبی داشته باشند. با این حال، به دلیل فراوانی آب و غذا در گذشته، مردم این منطقه به‌طور سنتی در جوامع پراکنده و نه در سکونتگاه‌های متمرکز زندگی می‌کردند. این الگوی سکونت تا حدی به دلیل نیاز به دفاع در برابر مهاجمان و غارتگران تغییر کرد و اولین شهرهای باستانی در دامنه کوه‌های تایهانگ شکل گرفتند، جایی که منابع آب و مواد معدنی در دسترس بودند.
امروزه نیز دشت شمال چین همچنان یک منطقه کشاورزی است و زندگی در آن عمدتاً بر پایه خودکفایی استوار است. کشاورزان این منطقه با کاشت محصولات متنوعی مانند گندم، پنبه، تنباکو، بادام زمینی، خرمالو و سایر میوه‌ها و سبزیجات فصلی، معیشت خود را تأمین می‌کنند. با این حال، به دلیل کمبود منابع طبیعی و زیرساخت‌های صنعتی، این منطقه پیش از این از نظر اقتصادی توسعه چندانی نداشت و بیشتر صنایع دستی بومی در آن رواج داشت.
یکی دیگر از چالش‌های پیش روی ساکنان دشت شمال چین، کمبود آب شیرین است. به دلیل زهکشی ضعیف، آب‌های زیرزمینی اغلب شور هستند و مردم مجبورند برای تأمین آب شیرین از چاه‌ها استفاده کنند. همچنین، نبود عوارض طبیعی مانند تپه‌ها و کوه‌ها باعث می‌شود که بادهای فصلی در این منطقه قوی و مخرب باشند. برای مقابله با این مشکل، کشاورزان در بسیاری از مناطق بادشکن‌هایی را کاشته‌اند تا از خاک مزارع در برابر فرسایش محافظت کنند.
در مجموع، دشت شمال چین منطقه‌ای با تاریخ و فرهنگ غنی است که با وجود چالش‌های فراوان، همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق کشاورزی چین شناخته می‌شود.
فلات لس
ویرایش
فلات لس (loess) منطقه‌ای وسیع در چین است که ویژگی بارز آن خاک رسوبی بادی است که در برخی نقاط تا عمق بیش از ۱۰۰۰ متر انباشته شده است. این خاک که لس نامیده می‌شود، با وجود سرشار بودن از کلسیم و حاصلخیزی، به دلیل خشکی منطقه و عدم توانایی در نگهداری آب، برای کشاورزی سنتی مناسب نیست. بارندگی در این منطقه بسیار متغیر است و کشاورزان معمولاً انتظار برداشت بیش از دو محصول در هر سه سال را ندارند.
محیط خشن و دورافتاده فلات لس باعث ایجاد دو الگوی فرهنگی شده است: جوامع فقیر و منزوی، و وابستگی به تجارت با مردمان کوچ‌نشین و امپراتوری‌های آن سوی دیوار بزرگ. از نظر اقتصادی، شهرهای تجاری که تجارت و حمل و نقل را به شرق چین و دشت شمال چین تسهیل می‌کردند، در این منطقه رونق یافته و از بین رفته‌اند. فلات لس هرگز یک منطقه قوی تولیدکننده مواد غذایی نبوده است.
امروزه نیز شهرهای کلیدی این منطقه مانند شی‌آن و لانژو، مراکز تجاری هستند که به اقتصاد احیا شده سین‌کیانگ و کشورهای شوروی سابق آسیای مرکزی متصل‌اند. با این حال، امروزه نفت جایگزین ابریشم به عنوان کالای اصلی اقتصادی شده است. نفت یک منبع عمده در گانسو، سین کیانگ و کشور همسایه قزاقستان است.
در مناطق روستایی فلات لس، مردم در غارهایی که در صخره‌های لس حفر شده‌اند یا خانه‌های خشتی گلی زندگی می‌کنند، در حالی که در مناطق شهری آپارتمان‌نشینی رایج است. خانواده‌ها معمولاً هسته‌ای هستند و حمل و نقل در مناطق روستایی با پیاده‌روی، قاطر و اسب و در مناطق شهری با خودرو، اتوبوس و دوچرخه انجام می‌شود. غذاهای اصلی مردم این منطقه شامل رشته فرنگی گندم و کلم ترش است.
مغولستان داخلی
ویرایش.svg)
مغولستان داخلی، یک منطقه خودمختار در شمال چین، سرزمینی پهناور است که به شکل هلال در سراسر شمال چین امتداد دارد. این منطقه از غرب به فلات گبی و از شرق به رشته‌کوه‌های داهینگان محدود می‌شود.
رودخانه زرد (هوانگ‌هو) از میان مغولستان داخلی عبور کرده و فلات اردوس را آبیاری می‌کند. خاک‌های این منطقه از خاک‌های بیابانی شنی در غرب تا خاک‌های سیاه غنی در شرق متفاوت است. آب و هوای این منطقه قاره‌ای و خشک است و زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های گرم و خشک را تجربه می‌کند. بارندگی در این منطقه کم و نامنظم است.
پوشش گیاهی در غرب این منطقه بسیار پراکنده است و بیشتر شامل شن‌های روان و گیاهان بیابانی می‌شود. در مناطق مرکزی، علفزارهای غنی وجود دارد که برای چرای گوسفند، بز، گاو و اسب‌های معروف مغولی و شترهای دوکوهانه مناسب است. جنگل‌های بکر نیز بخش وسیعی از رشته‌کوه‌های داهینگان را پوشش می‌دهند.
اکثر جمعیت مغولستان داخلی را قوم هان تشکیل می‌دهند و مغول‌ها بزرگترین اقلیت قومی این منطقه هستند. این منطقه در دهه‌های اخیر به شدت شهرنشین شده است و سه منطقه شهری اصلی آن شامل هوهوت (مرکز سیاسی و فرهنگی)، بائوتو (مرکز صنعتی و حمل و نقل) و جینینگ (مرکز تجاری و حمل و نقل) هستند. در حال حاضر حدود نیمی از جمعیت مغولستان داخلی شهرنشین هستند.
زبان چینی رایج‌ترین زبان مورد استفاده در این منطقه است، اما گویش‌های مغولی نیز رواج دارند. در سال ۱۹۵۵، یک سیستم نوشتاری برای زبان مغولی با استفاده از الفبای سیریلیک معرفی شد، اما بعدها الفبای سنتی مغولی دوباره معرفی شد. ادیان اصلی این منطقه شامل بودیسم تبتی، اسلام، و ترکیبی از کنفوسیوس‌گرایی، بودیسم و دائوئیسم است.
مغولستان داخلی از نظر منابع طبیعی بسیار غنی است. موقعیت جغرافیایی مغولستان داخلی، که در مرز چین با مغولستان و روسیه قرار دارد، آن را به یک دروازه اقتصادی کلیدی برای اتصال شمال و غرب چین تبدیل کرده است. این منطقه دارای ۱۶ گذرگاه برای تجارت با روسیه و مغولستان است.
برای مقابله با علل اصلی طوفان‌های شن در پکن و تیانجین، در سال‌های اخیر، در مغولستان داخلی افزایش جنگل‌کاری، تسهیل ساخت ذخایر طبیعی برای حفاظت از حیات وحش و ترویج کاشت درختان زودرشد و پربازده انجام شده است. این اقدامات باعث افزایش سطح و حجم جنگل‌ها و کاهش زمین‌های تخریب‌شده شده است. همچنین، تعداد طوفان‌های شن در این منطقه کاهش یافته و کیفیت هوا در شهرهای مغولستان داخلی بهبود یافته است.
سواحل جنوب شرق و شانگهای
ویرایش
این منطقه که تحت تأثیر اقیانوس آرام است، دارای آب و هوای معتدل با بارندگی فراوان است که به کشاورزان این امکان را می‌دهد که در سال چندین بار محصول برداشت کنند. در این ناحیه، غذا، چه از زمین (برنج) و چه از دریا (ماهی و میگو)، همواره به وفور یافت می‌شود. این منطقه اولین منطقه‌ای بود که تحت تأثیر غرب قرار گرفت و دارای بیشترین تعداد مسیحیان و کلیساهای مسیحی در چین است. شانگهای، شهر اصلی این منطقه، یک بندر پررونق و مرکز صنایع مهمی مانند فولاد، مخابرات، خودرو، تجهیزات تولید برق، پتروشیمی و لوازم الکتریکی است. این شهر همچنین به عنوان یک مرکز مالی، بیمه، تجارت، املاک و مستغلات، گردشگری و اطلاعات شناخته می‌شود. در مناطق ساحلی، ماهیگیری و کشتیرانی از صنایع مهم هستند، در حالی که در مناطق داخلی برنج یک محصول نقدی مهم است. مناطق کوهستانی این ناحیه نیز به ماهیگیری و جنگلداری اختصاص دارند.
در سال ۲۰۰۰، شهر شانگای که با سرعت در حال رشد است، ۱۶٫۴ میلیون نفر جمعیت داشت. جمعیت شانگهای در سال ۲۰۲۳ از ۲۴ میلیون نفر فراتر رفت. این شهر دومین شهر بزرگ چین و هفتمین شهر بزرگ جهان است.
شانگهای در دلتای رودخانه یانگ تسه در ساحل شرقی چین واقع شده است. این دلتا بین نوک جنوبی ژاپن و شمال تایوان به دریای چین شرقی می‌ریزد. این شهر تقریباً در فاصله مساوی بین پکن و هنگ کنگ قرار دارد و در همان عرض جغرافیایی سن دیگو، نیواورلئان، برمودا، قاهره، اورشلیم و لاهور قرار دارد.
این شهر در ابتدا در اطراف رودخانه هوانگ پو، یکی از شاخه‌های یانگ تسه متمرکز بود، اما اکنون در همه جهات بسیار گسترش یافته است. حومه‌ها و شهرهای اقماری اکنون به سمت شرق تا دریای چین شرقی، شمال و غرب تا استان جیانگ سو و جنوب تا استان چجیانگ امتداد دارند. شانگهای تقریباً در فاصله مساوی از پکن و هنگ کنگ قرار دارد و در ۳۱°۱۲' شمالی ۱۲۱°۳۰' شرقی، در همان عرض جغرافیایی سن دیگو، نیواورلئان، برمودا، مراکش و قاهره قرار دارد.
بخش عمده‌ای از مساحت ۶۳۴۰ کیلومتر مربعی شانگهای، به جز چند تپه و کوه کوچک در ناحیه‌های چینگ پو و سونگ جیانگ در جنوب غربی، مسطح است. این به دلیل موقعیت آن در دشت آبرفتی دلتای رودخانه یانگ تسه است. شانگهای دارای جزایر دور از ساحلی مانند جزیره داجینشان، جزیره شیائوجینشان و جزیره فوشان است. بیشتر مناطق اطراف شهر در حال توسعه هستند که برای اکثر افراد، ترکیبی از ویرانی صنعتی و کشاورزی ابتدایی به نظر می‌رسد.
دره یانگ‌تسه
ویرایش_(20580377650).jpg)
این منطقه توسط کوه‌ها و تالاب‌های وسیع از سایر مناطق جدا شده و زندگی و اقتصاد آن به رودخانه یانگ تسه (چانگ جیانگ به معنی "رودخانه طولانی")، شاخه‌ها و دریاچه‌های آن وابسته است. تابستان‌های این منطقه معمولاً گرم، مرطوب و بارانی است، در حالی که زمستان‌ها کوتاه اما سرد هستند. در طول قرن بیستم، ساخت سدهای متعدد بر روی رودخانه یانگ تسه، تغییرات قابل توجهی در چشم‌انداز، اقتصاد و زندگی مردم ساکن در این منطقه ایجاد کرده است. بسیاری از مردم به دلیل این تغییرات مجبور به جابجایی شده‌اند.
ماهیگیری و تجارت قایق، زندگی و فرهنگ غالب این منطقه را تشکیل می‌دهند. شهرهای مهمی مانند چونگ‌کینگ، ووهان و نانجیانگ اقتصاد خود را به حمل و نقل و تجارت آبی گره زده‌اند و کشاورزی یا حتی صنایع غذایی در آنها نقش کمتری دارد. مراکز تولیدی بزرگ در امتداد رودخانه وجود دارند زیرا حمل و نقل از طریق رودخانه ارزان و مقرون به صرفه است. بسیاری از مردم در این منطقه تمام عمر خود را در قایق‌های کوچک یا متوسط می‌گذرانند و با جابجایی کالا و مسافر از طریق دریاچه‌ها، کانال‌ها و رودخانه‌های متعدد دره یانگ تسه، امرار معاش می‌کنند.
سیچوآن و کوهستان‌های جنوب غربی
ویرایش
حوضه سیچوآن منطقه‌ای حاصلخیز و دارای آب و هوای معتدل است که به دلیل قرار گرفتن در میان کوه‌های بلند و رودخانه یانگ‌تسه، از سایر مناطق چین جدا شده و به نوعی خودکفا است. خاک حاصلخیز این منطقه که عمدتاً از رسوبات دریاچه‌های قدیمی تشکیل شده است، امکان کشت چندین محصول متنوع در سال را برای کشاورزان فراهم می‌کند.
حوضه سیچوآن به دلیل موقعیت جغرافیایی و منابع کشاورزی خود، همواره در طول تاریخ مورد توجه بوده و گاه از چین مستقل شده و گاه به آن پیوسته است. این منطقه به دلیل منابع طبیعی غنی مانند چای، ابریشم، گل، گیاهان دارویی و حیات وحش متنوع از جمله پاندا، آهو و ببر، همواره از اهمیت اقتصادی بالایی برخوردار بوده است. امروزه علاوه بر کشاورزی و دامداری، گردشگری نیز به یک صنعت مهم در این منطقه تبدیل شده است. با این حال، ورود سرمایه‌گذاران و توسعه‌دهندگان خارجی به این منطقه از طریق رودخانه یانگ‌تسه، باعث تغییرات سریع در حوضه سیچوان شده است.
منطقه کوهستان‌های جنوب غربی چین، در نزدیکی سیچوان، با توپوگرافی ناهموار و فرسایش یافته، بارندگی فراوان و تنوع قومیتی بالا مشخص می‌شود. تاریخ این منطقه همواره تحت تأثیر این توپوگرافی ناهموار و نزدیکی به کشورهای جنوب شرقی آسیا مانند ویتنام، لائوس، تایلند و میانمار بوده است. تجارت بین این کشورها و مناطق کوهستانی جنوب غربی اغلب غیرقانونی بوده و معمولاً شامل اقلام کوچک با ارزش بالا مانند یشم یا تریاک بوده است.
امروزه، این منطقه علاوه بر دامداری، برای کشت برنج، گندم زمستانه، چای و حبوبات مناسب است. فلات گرمسیری در امتداد مرز ویتنام و لائوس برای کشت کائوچو و موز بسیار مناسب است. استخراج قلع، یکی دیگر از صنایع مهم این منطقه، تنها صنعت منحصر به فردی است که هم سنتی و هم مدرن است. با این حال، کشت و صادرات تریاک، فعالیتی که در نتیجه جنگ تریاک بریتانیا با چین توسعه یافته، از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است.
این منطقه سرچشمه رودخانه‌های مهم و متعددی است، از جمله رودهای یانگ‌تسه (جینشا)، مکونگ (لانکنگ)، سالوین (نوژیانگ) و ایراوادی (دولونگجیانگ). این رودخانه‌ها به سمت جنوب جریان دارند و سیستم زیست‌محیطی دره‌های طولانی در عرض‌ها و ارتفاعات مختلفی ایجاد می‌کنند. این تنوع یکی از دلایلی است که این منطقه از جنوب غربی چین از تنوع زیستی و فرهنگی غنی پشتیبانی می‌کند. این منطقه توسط تعدادی از سازمان‌های بین‌المللی حفاظت از محیط زیست به عنوان یک کانون مهم تنوع زیستی جهانی تعیین شده است.
از نظر تاریخی، جنوب غربی چین یک منطقه مرزی دورافتاده بوده است که تنوعی از عشایر بومی در آن ساکن بودند که به‌طور دوره‌ای سکونتگاه‌ها، دام‌ها، کشاورزی و شیوه‌های استفاده از زمین خود را جابه‌جا می‌کردند. این منطقه دارای بیش از ۳۰ گروه قومی است.
منچوری
ویرایش
شمال شرق چین که با نام تاریخی مَنچوری شناخته می‌شود، منطقه‌ای در شمال شرقی چین است، با زمستان‌های بسیار سرد و یخبندان، و دو تالاب بزرگ شناخته می‌شود. با این حال، منابع طبیعی غنی آن، به ویژه سنگ آهن و زغال سنگ، این منطقه را از نظر اقتصادی برای چین بسیار مهم کرده است. زمستان‌های این منطقه بسیار سرد و تابستان‌های آن گرم است و بارش باران عمدتاً در فصل تابستان رخ می‌دهد.
این منطقه از نظر توپوگرافی متنوع است و شامل کوه‌ها، دشت‌ها و جنگل‌ها می‌شود. کوه‌های خینگان بزرگ در غرب و کوه‌های چانگبای در شرق، دو رشته‌کوه اصلی این منطقه هستند. دشت‌های وسیع نیز در مرکز منچوری قرار دارند که برای کشاورزی بسیار مناسب هستند.
منچوری در قرن هفدهم توسط قوم مانچو فتح شد و سلسله چینگ را در سال ۱۶۴۴ تأسیس کردند. با این حال، تا پایان این سلسله در سال ۱۹۱۱، سرزمین‌های منچوری به روی مهاجران هان باز نشد. پس از آن، بیشتر مهاجران چینی در صنایع موجود و مزارع بزرگ تجاری که عمدتاً سویا و ذرت تولید می‌کردند، مشغول به کار شدند.
امروزه، منچوری مهم‌ترین منطقه چین برای صنایع سنگین است. استخراج زغال سنگ و آهن نیز بخش مهمی از اقتصاد این منطقه را تشکیل می‌دهد. سویا مهم‌ترین محصول کشاورزی منچوری است، اما این منطقه همچنین تولیدکننده محصولات دیگری مانند ذرت خوشه‌ای، جینسینگ، ذرت و ارزن و الوار است.
در مناطق روستایی منچوری، مردم در غارهایی که در صخره‌ها حفر شده‌اند یا در خانه‌های خشتی گلی زندگی می‌کنند، در حالی که در مناطق شهری آپارتمان‌نشینی رایج است. معماری این منطقه تحت تأثیر معماری روسیه قرار دارد.
خانواده‌ها در منچوری عمدتاً هسته‌ای هستند و حمل و نقل در مناطق روستایی با پیاده‌روی، قاطر و اسب انجام می‌شود. غذاهای اصلی مردم این منطقه شامل گوشت و پنیر سویا است.
چینگهای و فلات تبت
ویرایش
فلات چینگهای-تبت، با ارتفاع متوسط حدود ۴۰۰۰ متر، با آب و هوای سرد و خشک کوهستانی مشخص می‌شود. این منطقه به دلیل نزدیکی به هند و آسیای مرکزی، از نظر فرهنگی و اقتصادی تحت تأثیر چین نبوده و بیشتر به مغولستان و تبت نزدیک است. دامداری و زندگی عشایری در این منطقه رواج دارد و صومعه‌ها از قرن هشتم به بعد، مرکز جامعه بوده‌اند.
چینگهای و تبت همچنان دورافتاده و کم‌جمعیت هستند. دولت چین مهاجرت کشاورزان از مناطق پرجمعیت شرقی به این مناطق را تشویق کرده است. دامداری، تولید پشم و صنایع دستی از جمله فعالیت‌های اقتصادی این منطقه هستند، همچنین طلا و فیروزه نیز از منابع طبیعی این منطقه به‌شمار می‌روند.
استان چینگهای، واقع در فلات تبت، با میانگین ارتفاع بیش از ۳۰۰۰ متر، منطقه‌ای سردسیر و خشک است. این استان به سه ناحیه کوه‌های کیلیان، حوضه کیدام و فلات کینگ نان تقسیم می‌شود. چینگهای از نظر منابع طبیعی بسیار غنی است و دارای ذخایر زیادی از مواد معدنی، گاز طبیعی، نفت و نمک است. این استان همچنین یکی از مناطق مهم دامپروری در چین است و مراتع وسیعی دارد. تنوع زیستی چینگهای نیز قابل توجه است و گونه‌های گیاهی و جانوری زیادی در آن زندگی می‌کنند.
از جاذبه‌های گردشگری این استان می‌توان به جزیره پرندگان، ذخایر طبیعی منگدا، صومعه تاار، کوه آنیماکن، تپه خورشید و ماه و مخزن سد لانگ‌یانگ اشاره کرد. چینگهای با مشکلات زیست‌محیطی مانند فرسایش خاک، کمبود آب و جنگل‌زدایی مواجه است. این استان به عنوان سرچشمه چندین رودخانه مهم، نقش مهمی در حفظ تعادل اکولوژیکی منطقه ایفا می‌کند.
فلات تبت، که با رشته‌کوه‌های عظیم احاطه شده است، منبع اصلی رودخانه‌های آسیای شرقی، جنوب شرقی و جنوبی است. رودخانه‌های سند، سوتلج، گنگ و براهماپوترا از غرب تبت سرچشمه می‌گیرند، در حالی که رودخانه‌های سالوین، مکونگ و یانگ‌تسه از شرق و جنوب این فلات جریان می‌یابند.
در این فلات مرتفع، سه دریاچه بزرگ دانگری یونگ، نام و سیلینگ در شمال غربی لهاسا و دو دریاچه بزرگ دیگر، یامزو یون و پوما یونگ، در جنوب لهاسا قرار دارند. دو دریاچه مجاور، ماپام و لانگا، در نزدیکی مرز نپال واقع شده‌اند. دریاچه ماپام برای بودایی‌ها و هندوها مقدس است.
خاک‌های فلات تبت آبرفتی هستند و اغلب از ماسه‌ای تشکیل شده‌اند که توسط باد به صورت لایه‌ای روی شن و سنگریزه‌ها قرار می‌گیرد. رنگ این خاک‌ها از قهوه‌ای روشن تا خاکستری متغیر است و به دلیل محتوای کم هوموس، معمولاً فقیر هستند.
تبت با داشتن ۱۲۳ گونه جانوری تحت حفاظت و بیش از ۶۰۰۰ گونه گیاهی، از تنوع زیستی غنی برخوردار است. از جمله جانوران و گیاهان کمیاب این منطقه می‌توان به آهوی تبتی، گاومیش وحشی تبتی، قارچ کوردیسپس، و گل نیلوفر برفی اشاره کرد. در جنوب شرقی تبت، دره بزرگ رودخانه یارلونگ تسانگپو قرار دارد که یکی از پنج منطقه بزرگ جنگلی چین با بیش از ۷ میلیون هکتار جنگل بکر است.
تبت همچنین دارای بزرگترین ذخایر سنگ معدن کروم در چین بوده و از نظر لیتیوم کربنات نیز غنی است. به علاوه، موقعیت جغرافیایی خاص تبت، آن را به منبعی غنی از انرژی زمین‌گرمایی تبدیل کرده است. نیروگاه زمین‌گرمایی یانگ‌باجینگ در نزدیکی لهاسا، بزرگترین نیروگاه زمین‌گرمایی چین است و ۴۵ درصد از برق مورد نیاز لهاسا را تأمین می‌کند. ارتفاع زیاد تبت، این منطقه را از نظر منابع انرژی خورشیدی نیز بسیار غنی کرده و آن را به یکی از بهترین مکان‌های جهان برای تولید انرژی خورشیدی تبدیل می‌کند.
سین‌کیانگ
ویرایش.svg)
سین‌کیانگ (ترکستان شرقی)، بزرگترین استان چین، منطقه‌ای وسیع و متنوع از نظر جغرافیایی است که در شمال غربی این کشور قرار دارد. سین‌کیانگ سرزمینی از بیابان‌ها، کوه‌ها و واحه‌هاست که بیشتر آن را حوضه تاریم تشکیل می‌دهد. این حوضه عمدتاً پر از بیابان خشک تکله‌مکان است و کوه‌های بلند، مانند کونلون شان در جنوب، قراقروم در غرب، و تیان شان در شمال، آن را احاطه کرده‌اند.
دو حوضه اصلی در سین‌کیانگ وجود دارد: حوضه جونگار در شمال و حوضه تاریم در جنوب. حوضه تاریم، که بیشتر آن را بیابان خشک و خشن تکله‌مکان تشکیل می‌دهد، توسط رشته کوه‌های کونلون در جنوب، قراقروم در غرب و تیان شان در شمال احاطه شده است. حوضه جونگار در مقایسه با حوضه تاریم، رطوبت و پوشش گیاهی بیشتری دارد.
کوه‌های تیان شان، که به معنی «کوه‌های آسمانی» است، سین‌کیانگ را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌کنند. قله چوگوری یا کی۲، دومین قله بلند جهان، در رشته‌کوه قراقروم در غرب سین‌کیانگ قرار دارد.
آب و هوای سین‌کیانگ قاره‌ای و خشک است. تابستان‌ها بسیار گرم و زمستان‌ها بسیار سرد هستند. به دلیل دور بودن از دریا و وجود کوه‌های بلند، بارندگی در این منطقه بسیار کم است.
رودخانه‌های اصلی سین‌کیانگ، ایلی، تاریم و ایرتیش هستند. رودخانه تاریم، طولانی‌ترین رودخانه داخلی چین، در بیابان تکله‌مکان جریان دارد و در نهایت به دریاچه‌های نمک می‌ریزد.
سین‌کیانگ در طول تاریخ، پیوند مهمی در جاده ابریشم بوده است و مردمان ساکن در واحه‌های اطراف حوضه تاریم، ارتباط نزدیکی با ایران و فرهنگ‌های اسلامی خاورمیانه داشته‌اند. اویغورها، بزرگترین اقلیت سین‌کیانگ، عمدتاً مسلمان و از نظر قومیتی و زبانی ترک هستند و تاریخ اقتصادی آنها بیشتر با شهرهای تجاری و تجارت جاده ابریشم گره خورده است تا شیوه‌های آبیاری شرق چین.
امروزه، سین‌کیانگ به دلیل منابع غنی نفتی خود اهمیت دارد، اگرچه بیابان تکله‌مکان برای کشاورزی بسیار خشک است. با وجود محدودیت‌های حمل و نقل ریلی، گردشگری در این منطقه دورافتاده به دلیل مناظر طبیعی و گنجینه‌های باستان‌شناسی در حال رشد است.
منابع
ویرایش- Wikipedia contributors, "Geography of China," Wikipedia, The Free Encyclopedia, [۱](https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Geography_of_China&oldid=1230173555) (accessed July 7, 2024).
- Geography. “China. ” National Geographic Kids, February 17, 2015. [۲](https://kids.nationalgeographic.com/geography/countries/article/china#:~:text=use%20is%20prohibited.-,Stretching%203%2C100%20miles%20(5%2C000%20kilometers)%20from%20east%20to%20west%20and,is%20made%20up%20of%20mountains)..
- Asia Society. “Understanding the Geography of China,” 2024. [۳](https://asiasociety.org/education/understanding-geography-china).
- “China - Mountains, Plateaus, Rivers | Britannica. ” In Encyclopædia Britannica, 2024. [۴](https://www.britannica.com/place/China/Relief).
- [۵](https://www.facebook.com/thoughtcodotcom). “How Diverse Is China’s Landscape?” ThoughtCo, 2020. [۶](https://www.thoughtco.com/introduction-to-chinas-physical-geography-687986).
- Maxviewrealty.com. “Geography, Shanghai Guide | Maxview Realty,” 2024. [۷](https://www.maxviewrealty.com/shanghaiguide/preparations/geography/4/).
- “Inner Mongolia | History, Map, Population, & Facts | Britannica. ” In Encyclopædia Britannica, 2024. [۸](https://www.britannica.com/place/Inner-Mongolia).
- Imnu.edu.cn. “About Inner Mongolia-ISA,” 2015. [۹](https://isa.imnu.edu.cn/info/1019/1061.htm).
- Jstor.org. “Integrating Sacred Knowledge for Conservation: Cultures and Landscapes in Southwest China Cultures and Landscapes in Southwest China on JSTOR,” 2024. https://www.jstor.org/stable/26267737?seq=6.
- China.org.cn. “Western China - China.org.cn,” 2024. http://www.china.org.cn/e-xibu/2JI/3JI/qinghai/qing-ban.htm.
- Tibet Travel and Tours - Tibet Vista. “Tibet Environment, Tibet Geography,” 2024. https://www.tibettravel.org/tibet-travel-guide/geography-and-environment.html.