حسن بن موسی نوبختی
حسن بن موسی نوبختی عالم شیعه سده‌های سوم قمری (نهم میلادی) بود.[۱] ابوسهل نوبختی (۲۳۷-۳۱۱ قمری)، متکلم امامیه، دایی اوست.
کتاب مهم او فرق الشیعه است که در سال ۱۹۳۱ توسط هلموت ریتر به انگلیسی نیز ترجمه شده است.
کتاب او اختصارِ كون و فساد ارسطو نشان میدهد از مترجمان نهضت ترجمه و دارالحکمه بوده یا با آنها مجالست داشته‌است. گروهی از معتزله ابومحمد را از هم مسلکان خود دانسته‌اند اما این ادعا نادرست است[۲] و عناوین کتابهای منسوب به وی نیز، به خوبی بر این حقیقت گواهی می‌دهند.[۳]
آثار ویرایش
- کتاب الآراء و الدیانات[۴] که به گفتهٔ ابن‌ندیم ناتمام ماند.[۵]
- جوابات لأبی‌جعفر بن قبه[۶]
- جوابات لأبی‌جعفر بن قبه، که تصریح شده این اثر غیر از کتاب پیشین است.[۶]
- حجج طبیعیه مستخرجة من کتب ارسطاطالیس فی الردّ علی من زعم أنّ الفلک حی ناطق[۶]
- شرح مجالسة مع ابی‌عبدالله بن مَمَلک[۶]
- کتاب اختصار الکون و الفساد لأرسطالیس[۷]
- کتاب الاحتجاج لمعمّر بن عبّاد و نصرة مذهبه[۷]
- کتاب الأرزاق و الآجال و الأسعار[۶]
- کتاب الاعتبار و التمییز و الانتصار[۶]
- کتاب الانسان[۸]
- کتاب التنزیه و ذکر متشابه القرآن[۹]
- کتاب الامامة، این کتاب ناتمام ماند[۱۰]
- کتاب التوحید الصغیر[۶]
- کتاب التوحید الکبیر[۶]
- کتاب التوحید و حدث العالم[۱۱]
- کتاب الجامع فی الامامة[۱۲]
- کتاب الحجج فی الامامة[۹] که آن را کتابی مختصر معرفی کرده‌است.
- کتاب الخصوص و العموم[۶]
- کتاب الردّ علی ابی‌الهذیل العلّاف فی أنّ نعیم اهل الجنّة منقطع[۶]
- کتاب الردّ علی ابی‌علی الجبّائی فی ردّه علی المنجمین[۱۳]
- کتاب الردّ علی اصحاب التناسخ: شیخ طوسی از این کتاب با عنوان کتاب الردّ علی اصحاب التناسخ و الغلاة نام برده‌است[۱۴]
- کتاب الردّ علی اصحاب المنزلة بین المنزلتین فی الوعید[۹]
- کتاب الردّ علی اهل التعجیز در نقض کتاب ابو عیسی وراق[۱۵]
- کتاب الردّ علی اهل المنطق[۶]
- کتاب الردّ علی ثابت بن قُرّه[۹]
- کتاب الردّ علی الغلاة؛ مسعودی از این کتاب با عنوان الردّ علی الغلاة و غیرهم من الباطنیة نام برده‌است.[۱۶]
- کتاب الردّ علی فرق الشیعة ما خلأ الامامیه[۱۲]
- کتاب الردّ علی المجسّمة؛[۹]
- کتاب الردّ علی من أکثر المنازلة[۹]
- کتاب الردّ علی المنجمین؛[۹]
- کتاب الردّ علی الواقفة[۹]
- کتاب الردّ علی یحیی بن اصفح فی الامامة[۹]
- کتاب فرق الشیعه[۱۷][۱۸]
- کتاب فی الإستطاعة علی مذهب هشام[۹]
- کتاب فی الجبر[۹] کتابی بزرگ در موضوع جبر است.
- کتاب فی الخبر الواحد و العمل به[۹]
- کتاب فی الردّ علی من قال بالرؤیة للباری عزّوجل[۹]
- کتاب فی المرایا و جهة الرؤیة فیها[۹]
- کتاب الموضح فی حروب امیرالمؤمنین[۹]
- کتاب النقض علی ابی‌الهذیل فی المعرفة؛[۹]
- کتاب النقض علی جعفر بن حرب فی الامامة[۹]
- کتاب النکت فی الردّ علی ابن‌راوندی[۶] مجالس او با ابوالقاسم بلخی که خود نوبختی گردآورده است.[۹]
- مختصر الکلام فی الجبر[۱۹]
- مسائلة للجبائی، در مباحث پراکنده[۹]
- الردّ علی بطلمیوس فی هیئة الفلک و الارض: ابن‌طاووس این اثر را در اختیار داشته[۲۰] و در آن نام کتاب به «الرصد علی بطلمیوس» تصحیف شده‌است.
منابع ویرایش
- ↑ "حسن بن موسی نوبختی". الشیعه- fa.al-shia.org.
- ↑ ابن ندیم. الفهرست. صص. ۲۲۵.
- ↑ رجال النجاشی. ج. ۱. صص. ۱۸۰ و ۱۸۱.
- ↑ ابن‌ندیم، ص۲۲۵؛ نجاشی، ص۶۳؛ طوسی، ص۱۲۱.
- ↑ ابن‌ندیم، ص۲۲۵
- ↑ ۶٫۰۰ ۶٫۰۱ ۶٫۰۲ ۶٫۰۳ ۶٫۰۴ ۶٫۰۵ ۶٫۰۶ ۶٫۰۷ ۶٫۰۸ ۶٫۰۹ ۶٫۱۰ ۶٫۱۱ نجاشی، ص۶۳
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ابن‌ندیم، ص۲۲۶؛ طوسی، ص۱۲۱
- ↑ نجاشی، ص۶۳; طوسی، ص۱۲۱
- ↑ ۹٫۰۰ ۹٫۰۱ ۹٫۰۲ ۹٫۰۳ ۹٫۰۴ ۹٫۰۵ ۹٫۰۶ ۹٫۰۷ ۹٫۰۸ ۹٫۰۹ ۹٫۱۰ ۹٫۱۱ ۹٫۱۲ ۹٫۱۳ ۹٫۱۴ ۹٫۱۵ ۹٫۱۶ ۹٫۱۷ ۹٫۱۸ نجاشی، ص۶۴
- ↑ ابن‌ندیم، ص۲۲۶
- ↑ ابن‌ندیم، ص۲۲۵–۲۲۶؛ طوسی، ص۱۲۱
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ نجاشی، ص۶۳؛ طوسی، ص۱۲۱
- ↑ نجاشی، ص۶۳; ابن طاووس، ص۱۲۱
- ↑ ابن‌ندیم، ص ۲۲۵؛ نجاشی، ص۶۴؛ طوسی، ص۱۲۱
- ↑ نجاشی، ص۶۳–۶۴؛ قس ابن ندیم، ص ۲۲۶
- ↑ نجاشی، ص۶۴؛ مسعودی، التنبیه و..
- ↑ ص۶۴
- ↑ امیرحسین خنجی (۲۱ اسفند ۱۳۸۸). «متن پارسی کتاب فرق الشیعه نوبختی (متن کامل)» (PDF). وبگاه ایران‌تاریخ. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۱.
- ↑ نجاشی، ص ۶۴
- ↑ ابن‌طاووس، ص۱۲۲