درگاه:ادبیات فارسی/نوشتار برگزیده/۳

«سگ ولگرد» داستان کوتاهی از صادق هدایت است که نخستین بار در سال ۱۳۲۱ خورشیدی همراه با هفت داستان دیگر در مجموعهٔ سگ ولگرد در تهران منتشر شد. داستان آن دربارهٔ سگ اصیل اسکاتلندی به نام پات است که پس از گم کردن صاحب خود، سرگردان شده و از سوی انسان‌ها مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد. پات سگی معمولی نیست. او دارای چشم‌هایی با روحی انسانی است و در آرزوی بازگشت به دوران کودکی می‌باشد.

صادق هدایت بیشتر داستان‌های مجموعهٔ سگ ولگرد را پیش از سال ۱۳۲۰ خورشیدی نوشته بوده است. با این وجود، به دلیل ممنوع‌القلم بودن وی امکان چاپ داستان‌ها وجود نداشته است. پس از شهریور ۱۳۲۰، با از میان رفتن سانسور دولتی، «سگ ولگرد» نیز امکان چاپ می‌یابد. «سگ ولگرد» داستانی کنایی و نمادین است که از زاویهٔ دید دانای کل روایت می‌شود. منتقدان «سگ ولگرد» را داستانی اگزیستانسیالیستی به‌شمار آورده و آن را در کنار برخی دیگر از داستان‌های کوتاه هدایت مانند «زنده‌به‌گور» و «تاریک‌خانه»، از آن دسته روان‌داستان‌های وی دانسته‌اند که در آن‌ها از تکنیک واقع‌گرایی استفاده شده است. «سگ ولگرد» همچنین تاکنون از جنبه‌های روان‌شناسانه، اسطوره‌شناسانه و تطبیقی نیز نقد شده است.

صادق چوبک و احمد شاملو از جمله شاعران و نویسندگانی هستند که با تأثیر از «سگ ولگرد» به آفرینش آثاری پرداخته‌اند. «سگ ولگرد» تاکنون به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، ترکی استانبولی و ارمنی ترجمه و منتشر شده است.