رقیه چهره‌آزاد

رُقیه چـِهره‌آزاد با نام تولد رقیه فخرالملوک توکلی (زاده ۱۲۸۶ – درگذشته ۱۰ دی ۱۳۷۳) هنرپیشه سینمای ایران بود. وی همچنین مادر بزرگ افسانه چهره‌آزاد است.

رقیه چهره‌آزاد
نام هنگام تولد	رقیه فخرالملوک توکلی
زادهٔ	۱۲۸۶ خورشیدی تهران، ایران
درگذشت	۱۰ دی ۱۳۷۳ (۸۷ سال) تهران، ایران
مدفن	قطعه هنرمندان بهشت زهرا
ملیت	ایرانی
دیگر نام‌ها	مادر تئاتر و سینمای ایران
پیشه	بازیگر
سال‌های فعالیت	در سینما از ۱۳۲۷

زندگی حرفه‌ای

از همان کودکی به بازیگری علاقه داشت تا جایی که در سنین کودکی برای فامیل و آشنا نمایش اجرا می‌کرد، وقتی ۱۹ ساله شد و دیپلمش را گرفت توانست به گروه تئاتر حرفه‌ای جامعه باربد که زیر نظر اسماعیل مهرتاش بود، بپیوندد. با تأسیس جامعه باربد در سال ۱۳۰۵ همکاری با مهرتاش، رفیع حالتی، علی دریابیگی، هوشنگ بهشتی و قنبری را آغاز کرد. با تأسیس تئاتر نکیسا در سال ۱۳۰۹ با محمود ظهرالدینی، حسین خیرخواه، علی‌اصغر گرمسیری، بهرامی، اتحادیه، مریم نوری، مهین دفتری و صبری کارش را ادامه داد در ۲۴ سالگی برای اولین بار روی صحنه رفت و تئاتر را با نمایش تأثیر زن در جامعه آغاز کرد. سال ۱۳۴۴ در نمایش پهلوان اکبر می‌میرد در تالار بیست‌وپنج شهریور نقش مادر را بازی کرد.

او در مصاحبه‌ای عنوان کرده است که ازآنجاکه اولین بانوی ایرانی بوده است که بر صحنهٔ تئاتر حجاب برداشته است، نام‌خانوادگی «چهره‌آزاد» را برای خود انتخاب کرده است.

رقیه چهره‌آزاد در سال ۱۳۴۱ از انجمن دوستداران تئاتر، به مناسبت روز جهانی تئاتر، دیپلم افتخار گرفت. همچنین برای بازی در فیلم مادر، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن در ۸۱ سالگی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر به وی اعطا شد. در آن زمان او مسن‌ترین بازیگری بود که برندهٔ این جایزه شده‌است. وی در طول حیات هنری خود در آثار مختلفی بازی کرده‌است که از آنها می‌توان به طوفان زندگی، سوته‌دلان، دستکش سفید، پریچهر، ارثیه، مادر، عروس، دلشدگان، الو! الو! من جوجوام و تهران روزگار نو اشاره کرد. چهره‌آزاد همچنین در مجموعه‌هایی تلویزیونی همچون آرایشگاه زیبا، هزاردستان و مزد ترس به ایفای نقش پرداخته‌است. هنگام درگذشت رقیه چهره‌آزاد؛ روزنامه‌ها، نقل قولی از نقش غلامرضا (اکبر عبدی) را در فیلم، در تیتر خود نوشتند: «مادر مرد. از بس که جان ندارد.»

فیلم‌شناسی

تلویزیون

سال	نام	سمت	کارگردان	توضیحات
۱۳۷۰–۱۳۷۴	این خانه دور است	بازیگر	بیژن بیرنگ مسعود رسام
۱۳۷۲	خانواده حمزه‌علی خان	بازیگر	محمدباقر خسروی	شبکه ۱
۱۳۷۱	مزد ترس	بازیگر	حمید تمجیدی	شبکه ۲
۱۳۷۰	آهنگ پنهان	بازیگر	ایرج کریمی	شبکه ۲
۱۳۷۰	مش‌خیرالله صندوقچه اسرار	بازیگر	داریوش مؤدبیان حسین فردرو	بازی در اپیزود «شتر و پنبه دانه»
۱۳۶۹	آرایشگاه زیبا	بازیگر	مرضیه برومند	شبکه ۲
۱۳۵۸–۱۳۶۶	هزاردستان	بازیگر	علی حاتمی
۱۳۵۷	مجموعه تلویزیونی دیوان بلخ	بازیگر	منصور پورمند	نمایش داده نشد
۱۳۵۶	مستنطق	بازیگر	عباس جوانمرد شاپور قریب	نمایش داده نشد
۱۳۵۵	مرد اول	بازیگر	پرویز کاردان
۱۳۵۴	تخت ابوالنصر	بازیگر	مرتضی علوی
۱۳۵۳	تله‌تئاتر «عشاق و بقیه غریبه‌ها»	بازیگر	حسین پرورش	کارگردان تلویزیونی: «فرانک دولت‌شاهی» نویسندگان: «رنه تیلور» و «جوزف بولونیا»

آرامگاه چهره‌آزاد

جستارهای وابسته

فهرست به‌خاک‌سپردگان قطعه هنرمندان بهشت زهرا

منابع

• فرهنگ سریال‌های تلویزیونی ایران از آغاز تا امروز؛ ماهنامه سینمایی فیلم، شماره ۲۴۵، ۱۵ آذر ۱۳۷۸

پیوند به بیرون

• رقیه چهره‌آزاد در بانک جامع اطلاعات سينماى ايران
• رقیه چهره‌آزاد در IMDb
• مصاحبه شفیقه نیک‌نفس با رقیه چهره‌آزاد، آرشیو تاریخ شفاهی کتابخانه ملی ایران