زبان ارانی
زبان ارانی، زبان باستان مردم اران (جمهوری آذربایجان کنونی) است.
استرابو به بیست و شش زبان (γλῶτται) اشاره می‌کند که در آلبانیا صحبت می‌شده است. این زبان‌ها شامل شکل های بسیاری از شرق قفقاز و زبان‌های هندو-اروپایی می شود.[۱]
کلیفورد ادموند باسورث در این مورد می‌گوید: «در ناحیه شمال رود ارس از قرار معلوم ایرانیان به زبانی که مدت درازی در اران باقی‌مانده که ابن حوقل آن را الاَرانی نامیده‌است سخن می‌گفتند».[۲] باسورث به استناد گفته اصطخری، ابن حوقل و مقدسی می‌نویسد که زبان ارانی در قرن ۴ هجری/۱۰ میلادی در بردعه یا برذعه (پایتخت آن موقع اران) صحبت می‌شده است.[۳]
ابواسحاق ابراهیم اصطخری در کتاب خود المسالک و الممالک را در پایان نیمهٔ اول سدهٔ ۴ه.ق/۱۰م نوشته‌است و در آن زبان مردم آذربایجان و ارمنستان (بجز اردبیل و پیرامون آن) و ارّان را ایرانی (الفارسیه) ذکر می‌کند و زبان مردم بردعه را ارّانی می‌داند.[۴]
به گفته ریچارد فرای در قرن ۷ میلادی جمعیت اران بزرگ کاملاً مخلوط شده بود و به سختی می‌توان از ملت مشخص صحبت کرد، با وجود این اصطخری و ابن حوقل می‌نویسند که الرانیه زبانی بوده‌است که در قرن ۴ ه ق / ۱۰ میلادی هنوز در برذعه بدان تکلم می‌شد.[۵]
مهدی مرعشی می‌نویسند: «اصطخری (نیمه قرن ۱۰ میلادی) در کتاب المسالک و الممالک و مقدسی در کتاب احسن التقاسیم این زبان را زبان مردم بردعه در قفقاز ذکر کرده‌اند. مقدسی می‌گوید این زبان از لحاظ آوایی به زبان اهل خراسان نزدیک است».[۶]
پانویس
ویرایش- ↑ Vacca، «Arrān»، Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Bosworth، «AZERBAIJAN iv. Islamic History to 1941»، Encyclopædia Iranica، 224-231.
- ↑ Bosworth، «ARRĀN»، Encyclopædia Iranica، 520-522.
- ↑ ناشناس، «آذری (زبان)»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۲۵۹–۲۶۲.
- ↑ Frye، «ARRAN»، Encyclopedia Of Islam، 660.
- ↑ Marashi، Persian studies in North America، 266.
منابع
ویرایش- ناشناس (۱۳۶۷). «آذری (زبان)». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۱. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص. ۲۵۹–۲۶۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ سپتامبر ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۵ سپتامبر ۲۰۲۴.
- Bosworth, C. E (1987). "ARRĀN". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Vol. II. p. 520-522.
- Bosworth, C. E (1989). "AZERBAIJAN iv. Islamic History to 1941". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Vol. III. p. 224-231.
- Frye, R. N (1986). "ARRAN". Encyclopedia Of Islam (به انگلیسی). Vol. 1 (2th ed.). LEIDEN: BRILL. p. 660.
- Marashi، Mehdi (۱۹۹۴). Persian studies in North America: studies in honor of Mohammad Ali Jazayery. Iranbooks.
- Vacca, Alison (2022). "Arrān". In Kate Fleet, Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas, Devin J. Stewart (ed.). Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی) (3th ed.). E.J.Brill. Retrieved 1 April 2024.
{{cite encyclopedia}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست ویراستاران (link)