سوربن (دانشگاه تاریخی)

مختصات: ۴۸°۵۰′۵۵″ شمالی ۲°۲۰′۳۶″ شرقی

سوربُن (به فرانسوی: La Sorbonne) نام ساختمانی در محله لاتن شهر پاریس است که از سال ۱۲۵۳ محل تشکیل دانشکده سوربن - یکی از اولین و بهترین دانشگاه ها در سطح جهان - بود که بعداً به نام دانشگاه پاریس تغییر نام داد اما به طور عمومی به همان نام سوربن شناخته می شد. در حال حاضر زیر مجموعه هایی از دانشگاه پاریس همچنان در محل آن ساختمان استقرار دارند، مانند دانشگاه سوربن - پانتئون، دانشگاه سوربن، دانشگاه سوربن نو و دانشگاه پاریس و همچنین اداره تحصیلات تکمیلی دانشگاه پاریس ( Chancellerie des Universités de Paris ). دانشگاه سوربن فعلی نتیجه ادغام دو دانشگاه پاریس ۶ ( دانشگاه پیر و ماری کوری ) و دانشگاه پاریس ۴ در اول ژانویه سال ۲۰۱۸ میلادی است.

دانشگاه سوربن

کلیسای سنت اورسول واقع در دانشگاه سوربن
نوع	عمومی
بنیانگذاری شده	۱۲۵۳ میلادی
موقعیت	پاریس
وبگاه	http://www.sorbonne.fr

این دانشگاه قدیمی‌ترین دانشگاه کشور فرانسه بود. سوربن همان دانشگاه پاریس است که به‌اختصار «سوربن» نامیده می‌شود. این دانشگاه نام خود را از دانشمند سدهٔ ۱۳ میلادی، روبر دو سوربن، مؤسس کالج سوربن گرفته‌است. همهٔ دانشکده‌های این دانشگاه قبلاً به صورت یک مجموعه در مرکز پاریس بوده، اما امروز این دانشگاه به چند دانشگاه مختلف تقسیم شده‌است. بخش مهمی از آموزش عالی فرانسه در زمینه‌های ادبیات، زبان‌شناسی، علوم اجتماعی و فلسفه و علوم مهندسی در دانشگاه‌های سوربن قدیم و سوربن جدید است.

ایرانیان سرشناس زیادی در این دانشگاه تحصیل کرده‌اند. بسیاری از دانشگاه‌های پاریس در حال حاضر «سوربن» نامیده می‌شوند و خود را شعبه‌ای از سوربن می‌نامند. از جمله:

• پاریس I (پانتئون سوربن)
• پاریس III (سوربن جدید)
• پاریس IV (پاریس سوربن)
• پاریس V (پاریس دکارت)
• پاریس VI (پیر و ماری کوری)

دانشکده سوربن

نام سوربن، برگرفته از نام « دانشکده سوربن » است که در سال ۱۲۵۷ توسط محقق الهایات روبر دو سوربن تاسیس گردید و یکی از تاثیرگذارترین دانشکده های قرون وسطی دانشگاه پاریس شناخته می شد. کتابخانه این دانشکده یکی از اولین مراکزی بود که آثار را بر اساس حروف الفبا مرتب می نمود. این دانشگاه صد سال بعد از دانشکده شکل گرفت، زمانی که دانشکده های کوچک متعددی در اواخر قرن ۱۲ میلادی شکل گرفته بودند.

در طول قرن ۱۶ میلادی، سوربن درگیر اختلافات عقیدتی میان کلیسای کاتولیک و پروتستانتیسم گردید. این دانشگاه که به عنوان یکی از پایگاه های مهم آموزه های سنتی کلیسای کاتولیک فعالیت می کرد، با سیاست پادشاه فرانسیس اول مبنی بر مسامحه نسبی با پروتستان های فرانسه مبارزه می کرد، به غیر از دوره ی کوتاهی در سال ۱۵۳۳ که دانشگاه تحت کنترل پروتستان های فرانسوی قرار گرفت. این دانشگاه سوربن که پیوستگی تامی با کلیسای کاتولیک داشت، در سال های ۱۵۴۴ الی ۱۵۵۶ میلادی قریب به ۵۰۰ اثر نوشته شده را به عنوان آثار ضاله ( الحادی ) اعلام کرد.

دانشکده سوربن در جریان انقلاب فرانسه تعطیل شد، اما مجدداْ در سال ۱۸۰۸ توسط ناپلئون بناپارت بازگشایی گردید و نهایتاْ در سال ۱۸۸۲ منحل شد. این دانشکده، تنها دانشکده از مجموع دانشکده های دانشگاه پاریس بود که همچنان تا زمان انقلاب فرانسه برقرار بود. هیستینگ راشدل در کتاب دانشگاه های اروپایی در قرون وسطی ( ۱۸۹۵ ) خود - که همچنان یکی از معتبرترین منابع در این زمینه شناخته می شود - فهرستی از ۷۰ دانشکده ی این دانشگاه را ارائه می کند؛ دانشکده هایی که برخی از آنها برای مدت کوتاهی فعالیت داشتند و قبل از اتمام قرون وسطی منحل شده اند و برخی دیگر در اوایل عصر جدید تاسیس شدند، مانند دانشکده چهار ملت. ( Collège des Quatre-Nations )

دانشکده الهیات پاریس

در گذر زمان دانشکده سوربن تبدیل به یکی از مراکز اصلی مطالعات الهیات گردید و علیرغم اینکه این مرکز، صرفاً یکی از دانشکده های دانشگاه بود، اما از نام « سوربن » مکرراً برای اشاره به دانشکده الهیات پاریس استفاده می شد.

وقایع ماه مه سال ۱۹۶۸

بعد از مدت ها درگیری میان دانشجویان و مقامات [ دولتی ] در دانشگاه نانتر پاریس، این دانشگاه با تصمیم مدیران آن در تاریخ دوم می ۱۹۶۸ تعطیل گردید. دانشجویان در تاریخ سوم مه در اعتراض به این تصمیم و همچنین تهدید بسیاری از دانشجویان نانتر مبنی بر اخراج از دانشگاه، در پردیس دانشگاه سوربن تجمع اعتراضی نمودند.

در روز ششم مه، اتحادیه ملی دانشجویان و اتحادیه ملی دانشجویان فرانسوی - که همچنان یکی از گسترده ترین اتحادیه های دانشجویی در فرانسه است - و اتحادیه اساتید دانشگاهی، فراخوانی برای دعوت مخالفان به برگزاری راهپیمایی اعتراضی نسبت به اقدامات امنیتی علیه سوربن صادر نمودند. در این راهپیمایی نزدیک به ۲۰.۰۰۰ نفر از اقشار مختلف دانشجو و استاد دانشگاه و حامیان مردمی شرکت نموده و به سمت سوربن - که توسط نیروهای امنیتی محافظت شده بود - حرکت نمودند و نیروهای امنیتی به محض رسیدن راهپیمایی به منطقه، با باتوم به معترضین حمله نمودند. در حالی که جمعیت متفرق می گردید، گروهی با استفاده از هرآنچه پیدا می نمودند، اقدام به سنگربندی خیابانی کردند و گروهی دیگر نیز با پرتاب سنگ به سمت نیروهای امنیتی، برای مدتی آنها را وادار به عقب نشینی کردند. در واکنش به این اقدام، پلیس اقدام به پرتاب گاز اشک آور نمود و مجدداً به سمت مردم حمله نمود. در این روز صدها نفر از دانشجویان دستگیر شدند.

در دهم مه - که به نام « شب سنگربندی » معروف است - دانشجویان با استفاده از سنگفرش های خیابان و خودروها و چوب درختان، در خیابان های محله لاتن سنگر بندی کردند و همان موقع درگیری خیابانی خشونت آمیزی میان دانشجویان و پلیس ضد شورش صورت گرفت که اصلی ترین آن در خیابان رو گی-لوساک (به فرانسوی: Rue Gay-Lussac) رخ داد. ابتدای روز بعد - که درگیری خاتمه یافته بود - دنیل کن بندین (به فرانسوی: Daniel Cohn-Bendit) طی یک پیام صوتی رادیویی، عموم مردم را به اعتصاب سراسری دعوت نمود. روز دوشنبه ۱۳ مه، بیش از یک میلیون کارگر به اعتصاب پیوستند و دانشجویان به موجب بیانیه ای اعلام داشتند که سوربن متعلق به همه مردم است. در این زمان خبری مبنی بر اینکه حکومت با بازگشایی مجدد دانشگاه موافقت نموده است، میان معترضین پخش گردید، لذا دانشجویان مذاکرات را پایان دادند و به خوابگاه های خود برگشتند اما وقتی که مجدداْ با دانشگاه بسته و تحت کنترل نیروهای امنیتی مواجه گردیدند، متوجه کذب بودن گزارش گردیدند.

بعد از بازگشایی مجدد سوربن، دانشجویان با حضور در محل آن را به عنوان « دانشگاه مردمی » خودمختار اعلام نمودند. در طول هفته های بعد، قریب به ۴۰۱ ستاد اجرایی مردمی در شهر پاریس و سایر نقاط با هدف جمع آوری ادله برای شکایت علیه دولت و تشکیل گردید. از جمله این ستادها، کمیته صیانت از سوربن بود.

وضعیت سازمانی و اداری سوربن

در سال ۱۹۷۰، دانشگاه پاریس به سیزده دانشگاه تقسیم شد که همگی توسط یک نهاد مشترک - ریاست دانشگاه پاریس - اداره می شد و در ساختمان سوربن مستقر بود. سه فقره از این دانشگاه ها، همچنان در ساختمان تاریخی سوربن باقی ماندند و به همین اعتبار نام آنها متشکل از « سوربن » است: دانشگاه پاریس-سوربن ( پاریس ۴ ) ، دانشگاه پانتئون-سوربن ( پاریس ۱ ) و دانشگاه پاریس ۳: سوربن جدید. همچنین دانشگاه دکارت پاریس نیز از ساختمان سوربن استفاده می نمود.

این ساختمان همچنین مرکز مراجع آموزشی ملی و مختلف دیگری از نیز هست، از قبیل:

• École Nationale des Chartes
• École pratique des hautes études
• Cours de Civilisation Française de la Sorbonne
• Bibliothèque de la Sorbonne

کلیسای سوربن در سال ۱۸۸۷ به عنوان یکی از مراکز تاریخی فرانسه ثبت گردید اما سالن آمفی تئاتر آن (Le Grand Amphithéâtre) و کل ساختمان آن در سال ۱۹۷۵ ثبت تاریخی گردید.

اختلاف بر نام سوربن

هرچند که نام سوربن دارای اعتبار بسیار زیادی بود، اما دانشگاه های سوربن تا سال ۱۹۹۰ نام های خود را به عنوان علامت تجاری ( وجه ممیز ) ثبت ننمودند. در طول این سال ها، این دانشگاه ها در قالب های مجموعه های همکار یا شریک یا ادغام شده تحت نام واحد سوربن فعالیت داشتند و در بعضی موارد، اختلافاتی در خصوص مالکیت بر نام سوربن یا حق استفاده انحصاری از آن با یکدیگر داشتند.

بعد از رویدادهای مه ۱۹۶۸، نظام آموزش عالی فرانسه به موجب قانون مصوب ۱۲ نوامبر همان سال دستخوش تغییراتی مهمی شد؛ برای مثال بعد از انحلال دانشگاه پاریس، سیزده دانشگاه مستقل تشکیل شدند که بعضی از آنها در همان محل سوربن مستقر بودند و به موجب آن مصوبه نام سوربن بخشی از اسم آنها را تشکیل می داد، از جمله: دانشگاه پاریس ۱ ( پانتئون-سوربن ) و دانشگاه پاریس ۳ ( سوربن - نوول ) و دانشگاه پاریس ۴ ( پاریس - سوربن ). دو دانشگاه دیگر از مجموع سیزده دانشگاه نیز هرچند در همان محل سوربن مستقر بودند، اما به موجب مصوبه از استفاده از نام سوربن منع گردیدند: دانشگاه پاریس ۵ ( پاریس - دکارت ) و دانشگاه پاریس ۷ ( دانشگاه دیدرو پاریس )

دو موسسه آموزش عالی دیگر نیز همچنان در ساختمان تاریخی سوربن فعال ماندند:

• the Ecole des chartes
• the Ecole pratique de hautes études

همچنین دانشگاه پاریس ۲ ( پانتئون - آسس )، علیرغم آنکه در ساختمان سوربن مستقر نبود، اما از محل پانئتون در خیابان کوجاس ( Cujas ) اداره می شد. اموال مشترک و ساختمان دانشگاه پاریس ( مشتمل بر ساختمان سوربن ) به جای آنکه میان دانشگاه ها تقسیم گردد، تحت مدیریت مشترک « هیات امنای دانشگاه پاریس » بود که مقر آن در خود ساختمان سوربن قرار داشت.

کل ساختمان سوربن به عنوان دارایی مشترک سیزده دانشگاه تقسیم شده از دانشگاه پاریس تلقی می گردد و قسمت های مهم آن توسط هیچ کدام از دانشگاه ها به طور مستقل اداره نمی شود و به طور مشترک توسط همه مورد استفاده قرار می گیرد، خصوصاً کلیسا و آمفی تئاتر سوربن. اما بعضی از قسمت های وابسته توسط یکی از دانشگاه های مجزی شده اداره می شوند ( هرچند که مالکیت آن متعلق به همه ی دانشگاه ها می باشد ). برای مثال کتابخانه سوربن، کتابخانه ی مشترک دانشگاه های « پانتئون - سوربن »، « سوربن- نوول »، « دانشگاه سوربن »، « پاریس - دکارت » و « پاریس - دیدرویت » شناخته می شود، اما تحت مدیرت و نظارت دانشگاه « پانتئون - سوربن » است.

ائتلاف‌های دانشگاه سوربن

در سال ۲۰۱۰ دو ائتلاف دانشگاه سوربن به وجود آمد:

دانشگاه سوربن (ائتلاف) (به فرانسوی: Sorbonne Universités): تشکیل شده از دانشگاه‌های پاریس ۴ و پاریس ۶.

Sorbonne Paris Cité: تشکیل شده از دانشگاه‌های پاریس ۳، پاریس ۵، پاریس ۷ و پاریس ۱۳.