سید محمدرضا گلپایگانی

سید محمدرضا موسوی گلپایگانی (۱ فروردین ۱۲۷۸–۱۸ آذر ۱۳۷۲ / ۱۳۱۶ـ۱۴۱۴ ه‍.ق گوگد) از مراجع تقلید و عالمان شیعه در دوران معاصر بود که پس از مرگ سید حسین طباطبایی بروجردی، به مرجعیت رسید.

سید محمدرضا موسوی گلپایگانی
زادهٔ	۱ فروردین ۱۲۷۸ ۹ ذیقعده ۱۳۱۶ گوگد گلپایگان
درگذشت	۱۸ آذر ۱۳۷۲ (۹۵ سال)
آرامگاه	قم
محل زندگی	قم
آثار	افاضة العوائد، حاشیه بر عروةالوثقی، ارشاد المسائل، هدایة العباد، رساله فی عدم تحریف القرآن، توضیح المسائل
فرزندان	سید جواد گلپایگانی، سید مهدی گلپایگانی، سید باقر گلپایگانی

او از زمره مخالفین حکومت پهلوی و از همراهان سید روح‌الله خمینی بود که پس از تبعید وی به عراق، بیانیه‌ها، اعلامیه‌ها، تلگراف‌ها و سخنرانی‌هایی در حمایت از سید روح‌الله خمینی و انقلاب اسلامی ایراد کرد.

تأسیس بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی، مدارس علمیه، دارالقرآن الکریم و مجمع اسلامی جهانی لندن از فعالیت‌های عام‌المنفعه این مرجع تقلید بود.

زندگی‌نامه

سید محمدرضا گلپایگانی در ۹ ذیقعده ۱۳۱۶ در شهر گوگد شهرستان گلپایگان متولد شد. او زمانی که دو سال و نیم بیشتر نداشت، مادرش را از دست داد و در سن نه سالگی در سوگ از دست دادن پدر نشست. ایشان ضمن داشتن خلقیات نیکو و احتیاط در آداب و معاشرتِ مورد پسند هم ولایتی‌ها و دیگران، بسیار رعایت ادب می‌نموده و در حفظ و تعادل در حریم شخصی افراد بسیار جانب احتیاط را نگه می‌داشته، بطوریکه در گشاده‌دستی و معاضدت در امور مردم بسیار خودجوش بوده و ضمن پیشقدم شدن برای کمک به قشرها مختلف مردم، دیگران را هم ترغیب به تعاون و همدلی با هم نوع می‌نموده‌است. از فضائل اخلاقی و رفتار پسندیده ایشان، می‌توان اعتقاد شدید به حلال و حرام و نشستن بر سر سفره و خوردن خوراک از سفرهٔ دیگران را برشمرد. نقل است که یکی از اهالی گوگد به نام مهدی روشنی که در سن حدود ۱۲ سالگی در مزرعهٔ پدری خود (بنام صحرا کفنده در گوگد) مشغول خوردن نان و ماست و … بوده‌است، هنگامی که آقای سید گلپایگانی از کنار او می‌گذشته‌است؛ برای صرف وعدهٔ غذائی به ایشان تعارف می‌کند، هنگامی که گلپایگانی نزدیک این نوجوان می‌شود، ضمن احوال پرسی از او، به جهت اینکه طفل صغیری بوده‌است از خوردن خوراک ممانعت می‌کند و به او می‌گوید: ممکن است پدرتان از برداشتن لقمه توسط من از سفره شما راضی نباشد، سلام بنده را به ابوی برسانید.

تحصیلات و استادان

سید محمدرضا گلپایگانی تحصیلات خود را از گوگد آغاز کرد و سپس برای ادامه تحصیل عازم گلپایگان شد. در گلپایگان دروس سطح را فرا گرفت سپس برای تکمیل تحصیلات خود به اراک مهاجرت کرد. زمانی که عبدالکریم حائری یزدی و فرزندش مرتضی حائری یزدی به همراه محمد تقی خوانساری به قصد زیارت آستان حرم فاطمه معصومه از اراک به قم رفتند، با درخواست‌های مردم و علماء این شهر مبنی بر ماندن در قم مواجه شدند که به همین جهت در قم ساکن شدند. به دنبال اقامت حائری یزدی در شهر قم، گلپایگانی به همراه جمعی دیگر به دعوت رسمی استادش حائری به سوی این شهر حرکت کرد و در مدرسه فیضیه ساکن شد و به تحصیل خود ادامه داد. او مدت چند ماهی را در شهر نجف و در کنار کسانی چون محمدحسین نائینی ،سید ابوالحسن اصفهانی و محمدحسین غروی اصفهانی سپری کرد، اما قم به عنوان محل اصلی تحصیل او بود. او در ۲۴ سالگی به درجه اجتهاد رسید.

درگذشت

گلپایگانی روز پنجشنبه هجدهم آذر ۱۳۷۲ (۲۴ جمادی‌الثانی ۱۴۱۴) در شهر تهران درگذشت. از سوی دولت هفت روز عزای عمومی و یک روز تعطیل اعلام گردید. پیکر او روز جمعه ابتدا در شهر تهران با حضور سید علی خامنه‌ای و مردم تشییع شد و سپس روز شنبه در قم تشییع و نماز به امامت لطف‌الله صافی گلپایگانی (دامادش) بر او خوانده شد و در مسجد بالاسر حرم فاطمه معصومه در کنار دیگر مراجع تقلید به خاک سپرده شد.

آثار فقهی

آثار به جای مانده از او شامل کتب و تألیفاتی به شرح زیر است:

• افاضة العوائد
• حاشیه بر وسیلةالنجاه
• حاشیه بر عروةالوثقی
• مجمع المسائل
• ارشاد المسائل
• هدایة العباد
• کتاب الطهاره
• الهدایه الی من له الولایه
• کتاب القضاء
• بغیةالطالب فی شرح المکاسب
• الدرالمنضود فی احکام الحدود
• نتایج الافکار فی نجاسةالکفار
• کتاب الحج، رساله محرمات بالسبب
• رساله فی عدم تحریف القرآن
• صلاةالجمعه و عیدین، مناسک حج
• احکام عمره، احکام النساء
• مختصرالاحکام
• توضیح المسائل

اندیشهٔ سیاسی

از نظر او در زمان غیبت امام زمان در صورت امکان باید حکومت اسلامی تشکیل شود. او در کتاب مجمع المسائل به تلازم اعتقاد به ولایت ائمه و ضرورت تشکیل حکومت اسلامی در زمان غیبت اشاره می‌کند و در ترسیم شکل حکومت، عنصر ولایت فقیه را به عنوان اصلی‌ترین نسخه نظام اسلامی معرفی می‌کند. او تأکید می‌کند که اختیار فقیهان عادل فراتر از چارچوب احکام شرعی اولیه و ثانویه نیست. او ولایت مطلقه فقیه را نمی‌پذیرد.

دیگر فعالیت‌ها

او فعالیت‌های فرهنگی دیگری نیز داشت که از آن جمله می‌توان به تأسیس این مراکز اشاره کرد:

• مراکز درمانی و بهداشتی از جمله بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی در شهر قم و شهر گوگد (یکی از مناطق شهرستان گلپایگان).
• خانه عالم در نقاط مختلف.
• دارالقرآن الکریم.
• مدرسه و کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی.
• مرکز کامپیوتری معجم المسائل الفقهیة.
• بیمارستان زنان و زایشگاه ولی عصر عج.
• دارالایتام.
• مؤ سسه خیریه ولی عصر عج.
• چندین مدرسه علمیه.

استادان

از جمله استادان او می‌توان به کسان زیر اشاره کرد:

• سیدمحمد حسن خوانساری
• محمدتقی گوگدی
• عبدالکریم حائری یزدی
• محمدحسین غروی اصفهانی
• آقا ضیاءالدین عراقی
• سیدابوالحسن اصفهانی
• محمدرضا اصفهانی نجفی
• محمدرضا باقر گلپایگانی

شاگردان

تعداد زیادی از طلاب در درس او شرکت می‌کردند که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• سید محمدمهدی غضنفری خوانساری
• مرتضی حائری یزدی
• مرتضی مطهری
• سید محمد بهشتی
• میر اسدالله مدنی
• محمد مفتح
• علی قدوسی
• علی مشکینی
• محمدصالح کمیلی
• علی اکبر هاشمی رفسنجانی
• حسین شب زنده دار
• احمد جنتی
• مرتضی مقتدائی
• علی پناه اشتهاردی
• لطف‌الله صافی گلپایگانی
• سید محمدعلی علوی گرگانی
• ناصر مکارم شیرازی
• سید هادی غضنفری خوانساری
• عبدالنبی نمازی
• سید کاظم نورمفیدی
• علی کریمی جهرمی
• محسن قرائتی
• سید محمد جواد پیشوایی
• سید محمدحسن علوی سبزواری
• سید محمد‌علی امین سبزواری

پانویس

منابع

• استادی، یادنامه آیت‌الله العظمی اراکی، اراک، ۱۳۷۵ش.
• سنگربانان اسلام ج اول تألیف آیت‌الله حاج سید هادی غضنفری خوانساری
• سایت شخصیت نگار.
• پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
• سایت جماران.
• هاشمیان فر سید حسن، گونه‌شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه، تهران ۱۳۹۰.

پیوند به بیرون

• مجموعه عکس‌های آیت‌الله گلپایگانی
• زندگینامه آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی