صلوات شعبانیه

صلوات شعبانیه دعایی نقل شده از علی بن حسین پیشوای چهارم شیعیان است. خواندن این صلوات در هر روز ماه شعبان هنگام ظهر شرعی و نیز شب نیمه شعبان مستحب است.

معرفی و اهمیت

این دعا و صلوات به دلیل نقل مستقیم از سوی پیشوای شیعی از اهمیت بالایی برخوردار است. جنبه مهم دیگر این دعا، اشاره به وضع تاریخی دوران علی بن حسین و نحوه رویکرد پیشوایان شیعه در مقابله با مخالفان است؛ لذا این دعا از حیث تاریخی نیز می‌تواند مورد استناد قرار گیرد.

محتوا

این صلوات دربارهٔ بیان جایگاه محمد بن عبدالله و خاندان او و تأکید بر ولایت آنان است. در این دعا عبارت صلوات چندین بار تکرار شده‌است. در این دعا خاندان محمد بن عبدالله، گنجینه علم، محل رفت‌وآمد فرشتگان، جایگاه رسالت الهی و محل نزول وحی توصیف شده‌اند.

متن

در روایت آمده یک صلوات در ماه شعبان برابر است با ده صلوات در غیر ماه شعبان.

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَ مَوْضِعِ الرِّسَالَةِ، وَ مُخْتَلَفِ الْمَلائِكَةِ، وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ وَ أَهْلِ بَيْتِ الْوَحْيِ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلىي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ. الْفُلْكِ الْجَارِيَةِ، فِي اللُّجَجِ الْغَامِرَةِ، يَأْمَنُ مَنْ رَكِبَهَا، وَ يَغْرَقُ مَنْ تركها، الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِقٌ، وَ الْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ، وَ اللازِمُ لَهُمْ لاحِقٌ، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، الْكَهْفِ الْحَصِينِ، وَ غِيَاثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَكِينِ، وَ مَلْجَإِ الْهَارِبِينَ وَ عِصْمَةِ الْمُعْتَصِمِينَ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلىي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلاةً كَثِيرَةً تَكُونُ لَهُمْ رِضًي، وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَدَاءً وَ قَضَاء، بِحَوْلٍ مِنْكَ وَ قُوَّةٍ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّيِّبِينَ الْأَبْرَارِ الْأَخْيَارِ، الَّذِينَ أَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ، وَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ وَ وِلايَتَهُمْ. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اعْمُرْ قَلْبِي بِطَاعَتِكَ وَ لا تُخْزِنِي بِمَعْصِيَتِكَ، وَ ارْزُقْنِي مُوَاسَاةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَيْهِ مِنْ رِزْقِكَ، ،بِمَا وَسَّعْتَ عَلَيَّ مِنْ فَضْلِكَ، وَ نَشَرْتَ عَلَيَّ مِنْ عَدْلِكَ، وَ أَحْيَيْتَنِي تَحْتَ ظِلِّكَ، وَ هَذَا شَهْرُ نَبِيِّكَ، سَيِّدِ رُسُلِكَ، زهراء الَّذِي حَفَفْتَهُ مِنْكَي بِالرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوَانِ، والَّذِي كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ و سَلَّمَ، يَدْأَبُ فِي صِيَامِهِ وَ قِيَامِهِ، ليش يا دهر حسين، بُجوعا لَيكَ بهالكْرام، وَ إِعْظَامِهِ يا بوحسين بهالمَحَلِّ حِمَامِك؛ زهراء أَعِنَّتيني عَلَى الاسْتِنَانِ بِسُنَّتِهِ فِيهِا، وَ نَيْلِ الشَّفَاعَةِ لَدَيْهِا، زهراء وَ اجْعَلْهُ لِي بهالشَفِيع مُشَفَّعا، وَ طَرِيقاً إِلَيْكَ بهالمَهْيَع، وَ اجْعَلْنِي لَهُ مُتَّبِعا، حَتَّى أَلْقَاكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، عَنِّي رَاضِيا وَ عَنْ ذُنُوبِي غَاضِيا، وقَدْ أَوْجَبْتَك لِي مِنْكَي بهالرَّحْمَةَ وَ بهالرِّضْوَانَ، وَ أَنْزَلْتَينِي دَارَ الْقَرَارِ وَ مَحَلَّ الْأَخْيَارِ » .

بسم الله الرحمن الرحیم اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد

شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَمَوْضِعِ الرِّسالَةِ، وَمُخْتَلَفِ الْمَلائِکَةِ درخت نبوت و جایگاه رسالت و محل رفت و آمد فرشتگان

وَمَعْدِنِ الْعِلْمِ، وَاَهْلِ بَیْتِ الْوَحْىِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى‏ مُحَمَّدٍ و آل‏ مُحَمَّدٍ و معدن دانش و خاندان وحى خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد

الْفُلْکِ الْجارِیَةِ، فِى اللُّجَجِ الْغامِرَةِ، یَأْمَنُ مَنْ رَکِبَها، وَیَغْرَقُ‏ مَنْ تَرَکَهَا، کشتى جارى در اقیانوسهاى بیکران ایمن شود هر که سوار آن کشى گردد و غرق شود کسى که آن را واگذارد،

الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مارِقٌ، وَالْمُتَاَخِّرُ عَنْهُمْ زاهِقٌ وَاللّازِمُ لَهُمْ ‏‏لاحِقٌ، هر که بر ایشان تقدم جوید از دین بیرون رفته و کسى که از ایشان عقب ماند به نابودى گراید

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، الْکَهْفِ الْحَصینِ ولى ملازم ایشان حق خواهد رسید خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد آن پناه‏گاه محکم

وَغِیاثِ‏ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَکینِ، وَمَلْجَأِ الْهارِبینَ، وَعِصْمَةِ الْمُعْتَصِمینَ، و فریادرس بیچاره درمانده و پناه گریختگان و دستاویز محکم براى وسیله‏جویان

اَللّهُمَ صَلِّ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، صَلوةً کَثیرَةً تَکُونُ لَهُمْ رِضاً، خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد درود بسیارى که موجب خشنودى ایشان گردد وَلِحَقِ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَدآءً وَقَضآءً، بِحَوْلٍ مِنْکَ وَقُوَّةٍ یا رَبَّ الْعالَمینَ حق محمد و آل محمد اداء گشته و انجام وظیفه ما شده و باشد به جنبش و نیروى تو ای پروردگار عالمیان

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، الطَّیِّبینَ الْأَبْرارِ الْأَخْیارِ، خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد آن پاکان نیکوکار اى پروردگار جهانیان برگزیده

الَّذینَ‏ اَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ، وَفَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَوِلایَتَهُمْ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، آن کسانى‏که حقوقشان را واجب کردى و اطاعت و دوستیشان را فرض نمودى خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد

وَاعْمُرْ قَلْبى‏بِطاعَتِکَ، وَلا تُخْزِنى‏ بِمَعْصِیَتِکَ و آباد کن دل مرا به اطاعت خود و به وسیله نافرمانیت رسوایم مکن

وَارْزُقْنى‏ مُواساةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَیْهِ مِنْ رِزْقِکَ بِما وَسَّعْتَ عَلَىَّ مِنْ فَضْلِکَ، و روزى من گردان که کمک مالى دهم بر کسى‏که روزیت را بر او تنگ کردى بوسیله آنچه بر من فراخ گرداندى از فضل خویش

وَنَشَرْتَ عَلَىَّ مِنْ عَدْلِکَ، وَاَحْیَیْتَنى‏ تَحْتَ ظِلِّکَ، وَهذا شَهْرُ نَبِیِّکَ‏ سَیِّدِ رُسُلِکَ، و گستردى بر من از عدل خویش و مرا در زیر سایه‏ات زنده داشتى و این ماه پیمبرت و آقاى رسولانت

شَعْبانُ الَّذى‏ حَفَفْتَهُ مِنْکَ بِالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ، ماه شعبان است که اطراف آن را به رحمت و خشنودى خود پوشاندى

الَّذى‏ کانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَالِه‏ وَسَلَّمَ، یَدْاَبُ فى‏ صِیامِهِ‏ وَقِیامِهِ، آن ماهى که رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله و سلم کوشش بسیار داشت در روزه‏ و شب زنده‏داریش

فى‏ لَیالیهِ وَاَیَّامِهِ، بُخُوعاً لَکَ فى‏ اِکْرامِهِ وَاِعْظامِهِ، اِلى‏ مَحَلِ حِمامِهِ، هم در شبها و هم در روزهایش بخاطر فروتنى در برابر تو در مورد گرامى داشتن و بزرگداشتنش هم‏چنان تا هنگام مرگش

اَللّهُمَّ فَاَعِنَّاعَلَى الْأِسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فیهِ، وَنَیْلِ الشَّفاعَةِ لَدَیْهِ، خدایا پس ما را کمک ده تا روش او را در این ماه پیروى کنیم و به شفاعتى که نزد او است برسیم

اَللّهُمَّ وَاجْعَلْهُ لى‏ شَفیعاً مُشَفَّعاً وَطَریقاً اِلَیْکَ مَهیَعاً، وَاجْعَلْنى‏ لَهُ‏ مُتَّبِعاً، خدایا قرار ده او را براى من شفیعى پذیرفته و راهى بسویت که همواره باشد و مرا پیرو او گردان

حَتّى‏ اَلْقاکَ یَوْمَ الْقِیمَةِ عَنّى‏ راضِیاً، وَ عَنْ ذُنُوبى‏ غاضِیاً، قَدْ اَوْجَبْتَ لى‏ مِنْکَ الرَّحْمَةَ وَالرِّضْوانَ، تا به جایى که در روز قیامت تو را در حالى دیدار کنم که از من خشنود باشى و گناهانم را نادیده‏گیرى و براى من واجب کرده‏باشى از جانب خود رحمت و خشنودى را

وَاَنْزَلْتَنى‏ دارَ الْقَرارِ وَمَحَلَّ الْأَخْیارِ، و مرا در خانه همیشگى (بهشت جاویدان) و منزلگاه نیکان فرود آرى.

سند صلوات

طوسی در کتاب مصباح المتهجد نقل کرده‌است که علی بن حسین در هر روز ماه شعبان هنگام زوال و نیز در شب نیمه شعبان این صلوات را می‌خوانده‌است. در منابع دیگری مانند اقبال الاعمال و جمال الاسبوع آن را از طوسی نقل کرده‌اند.

عباس قمی در کتاب مفاتیح‌الجناناین دعا را در اعمال مشترکه ماه شعبان آورده‌است.

شرح‌های نوشته شده بر این صلوات

• احمد واعظ یزدی (متوفی ۱۳۱۰ق) کتابی به نام «شرح دعای شجرة النبوة» در شرح صلوات شعبانیه نوشته‌است و این کتاب مشتمل بر هشت هزار بیت شعر است.
• سید محمود مدنی بجستانی شرحی بر این دعا را در سال ۱۳۸۹ و توسط بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی منتشر کرد.
• مجتبی محمدی مزرعه شاهی و محمدعلی طاهری نژاد از اعضای هیئت علمی دانشکده علوم قرآنی میبد کتاب هدیه شعبان را که شامل شرحی بر این صلوات است منتشر کردند.
• محمدتقی مصباح یزدی مجموعه درس گفتارهایی در شرح صلوات شعبانیه با عنوان شکوه نجوا داشته‌است.

نظرات دیگران

مرتضی مطهری این دعا را شامل عالی‌ترین مناجات در مورد معنویت برای انسان برمی‌شمرد. مطهری بیان می‌کند که سطح اندیشه ای این دعا بسیار متعالی است و از طریق این دعا می‌توان روح نیایش را که همان عشق و محبت به خداست درک کرد.

جستارهای وابسته

• مناجات شعبانیه

منابع

• صلوات شعبانیه
• شرح فرازهایی از صلوات شعبانیه
• آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، بیروت، دارالاضواء، ۱۳۷۸ق.
• ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال باالاعمال الحسنه، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۶ ه‍.ش
• همو، جمال الاسبوع و بکمال العمل المشروع، دارالرضی، قم، ۱۳۳۰ ه‍.ش
• طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، موسسة فقه الشیعه، بیروت، لبنان، ۱۴۱۱ ه‍.ق