عصمت بخاری

شاعر ایرانی

عصمةالله بخارایی معروف به عصمت بخاری یا نصیری فرزند خواجه مسعود (زاده بخارا - درگذشته ۸۴۰ (قمری)) شاعر ایرانی در عهد تیموری بود[۱]. نسب وی به جعفربن ابی طالب می‌رسید و اجداد او در بخارا شهرت و حرمت داشتند و مورد توجه ملوک آن دیار بودند.

تحصیلات علمی خود را در بخارا به پایان رسانید و در بیشتر علوم عصر خود سرآمد بود. در مجلس درس وی خواص و طالبان علم حضور داشتند مثل: سراج‌الدین بساطی سمرقندی، خیالی بخاری، خواجه رستم خوریانی و طاهر ابیوردی[۲].

دیوان عصمت بخارائی به کوشش احمد کرمی در سال ۱۳۶۶ چاپ شده است[۳] هرچند از تصحیح حرفه‌ای برخوردار نیست[۱]. وی در نظم اشعار پیرو امیرخسرو دهلوی بود و مضامین و معانی او را عیناً در اشعار خود نقل می‌کرد. در بعضی از کتابها او را پایه‌گذار بحر طویل دانسته‌اند[۴].

نمونه شعر

ویرایش

نمونه غزل[۳]:

سرخوش از کوی خرابات گذر کردم دوشبه طلب کاریِ ترسابچۀ باده‌فروش
پیشم آمد به سر کوچه پری رخساریکافری، جلوه‌گری، زلف چو زنّار به دوش
گفتم این کوی چه کوی ست، تو را خانه کجاستای مهِ نو خمِ ابروی تو را حلقه به دوش
گفت تسبیح به خاک‌افکن و زنّار ببندسنگ بر شیشۀ تقوی بزن و باده بنوش
بعد از آن پیش من آ تا به تو گویم سخنیسخن این است اگر بر سخنم داری گوش
زود دیوانه و سر مست دویدم سویشبه مقامی برسیدم که نه دین ماند و نه هوش
دیدم از دور گروهی همه دیوانه و مستوز تَفِ بادۀ عشق آمده در جوش و خروش
بی‌دف و ساقی و مطرب همه در رقص و سماعبی می و جام و صراحی همه در نوشانوش
چون سر رشتۀ ناموس بشد از دستمخواستم تا سخنی پرسم از او، گفت خموش
این نه کعبه‌ست که بی پا و سر آیی به طوافوین نه مسجد که در آن بی خبر آئی به خروش
این خرابات مغان است و در آن مستاننداز دم صبح ازل تا به قیامت مدهوش
گر تو را هست در این شیوه سر یکرنگیدین و دنیا به یکی جرعه چو اینان بفروش

نمونه رباعی[۱]:

چون توسنِ شه قدم به جولان انداختآتش به دلِ سپهرِ گردان انداخت
پیشش مه نو ز سیم چوگان آوردخورشيد چوی گوی زر به ميدان انداخت

نمونه مسمط در مدح علی بن موسی الرضا[۳]:

ای روضه‌ای که دهر ز بویت معطر استآبت ز کوثر و گلت از مشک و عنبرست
در طینت تو چشمهٔ خورشید مضمرستبوی تو چون نسیم جنان روح پرورست
خاکی و نه فلک بوجودت منورستتا در تو نور دیدهٔ زهرا و حیدرست
خورشید کو یگانه رو هفت کشورست
بهر شرف ز خاک‌نشینان این دَرَست
ای کشور فلک شرف کعبه احترامدارالسلام گفته جناب ترا سلام
بر آستان روضهٔ تو مهر و مه غلامدر گنبد مرصع تو هر صباح و شام
از قرص آفتاب و ز جرم مه تمامتصویر می‌کند بسر تبربت امام

منابع

ویرایش
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ میرافضلی, سیدعلی (2022-06-22). "بررسی رباعیات عصمت بخارایی". آینه پژوهش. 33 (194): 199–214. doi:10.22081/jap.2022.72963.
  2. www.irna.ir https://www.irna.ir/news/84390672/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D8%B5%D9%85%D8%AA-%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DB%8C. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۲-۱۰. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ «دیوان عصمت بخارائی». کتابخانه مجازی ادبیات.
  4. «بررسی موسیقی شعر دیوان عصمت بخارایی | کتابخانه مجازی الفبا». alefbalib.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۲-۱۰.