فهرست والیان خلفا در طبرستان
این فهرستی است از والیانی که خلفای راشدین و خلفای دو سلسله امویان و عباسیان برای حکومت بر طبرستان برگزیده‌اند. برخی از افرادی که برای این امر فرمان یافتند، نقش فرمانده داشته و لزوماً حضورشان در فهرست به این معنا نیست که در طبرستان به حکومت نشسته باشند. چنانچه می‌دانیم فرشوادگر در زمان اسپهبد خورشید به دست خلفای عباسی سقوط کرد و نخستین والیان عرب بر طبرستان مستولی شدند و پس از آن در زمان شورش طبرستان هم بسیاری از فرماندهان به عنوان والی برای جنگ به فرماندهی لشکری به طبرستان عزیمت یافتند.
مهمترین منابع فهرست ذیل کتاب ابن اسفندیار و سکه‌های مضروب در زمان والیان هستند. گویا مواقعی حکام محلی طبرستان، به نام اسپهبدان، که از یکدیگر جدا و در مناطق مختلفی سلطنت داشتند، کنترل کامل بر قلمروشان را داشتند و والیان تنها به اخذ خراج و داشتن پایگاه نظامی یا حفاظت از مسلمانان می‌پرداختند.
فهرست افراد ویرایش
| خلیفه | نام | سکه | مدت حکومت/توضیحات | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| خلفای راشدین | |||||||||
| عمر | سوید بن مقرن | ۱۸ یا ۲۲ هجری | |||||||
| عثمان | سعید بن العاص | ۲۹ هجری | |||||||
| امویان | |||||||||
| معاویه | مصقله بن هبیره شیبانی | با تمامی لشکریانش کشته شد. | |||||||
| محمد بن الاشعث | |||||||||
| عبدالملک | مهلب بن ابی صفرا | ۷۸ یا ۷۹ هجری | |||||||
| قطری بن فجاة المازنی |  |
||||||||
| سلیمان | یزید بن مهلب | ۹۸ هجری - پس از چندین جنگ ناکام برابر فرخان بزرگ توسط کارگزاران خود به قتل رسید. | |||||||
| عباسیان | |||||||||
| منصور | ابوالخصیب مرزوق السعدی | ۱۴۰ تا ۱۴۲ هجری | |||||||
| ابوخزیمه یا خازبن خزیمه تمیمی | ۱۴۳ تا ۱۴۴ هجری | ||||||||
| ابوالعباس طوسی | مدت یک سال | ||||||||
| روح بن حاتم بن قیصر بن مهلب | |||||||||
| خالد بن برمک |  |
۱۱۶ تا ۱۱۹ هجری | |||||||
| حسن بن حسین | |||||||||
| عمر بن علا |  |
۷ سال (۱۲۰-۱۲۵ هجری) - وی ابتدا به اسپهبد خورشید پناهنده شده بود ولی در فتح طبرستان به خلیفه کمک کرد و پس از سنواتی به ولایت این ناحیه رسید. | |||||||
| مهدی | سعید بن دعلج | ۱۲۵-۱۲۸ هجری | |||||||
| عمر بن علاء | |
۱۲۷-۱۲۹ هجری | |||||||
| یحیی بن مخناق | ۱۲۹-۱۳۰ هجری | ||||||||
| عبدالحمید مضروب | ۲ سال. شورش طبرستان در زمان او آغاز شد و به مرگ او انجامید. | ||||||||
| سالم فرغانی | او و والیان پس از او در زمان خلافت مهدی، همراه با لشکریان برای سرکوب شورش طبرستان راهی می‌شدند. سالم در اسرم کشته شد. | ||||||||
| فراشه | کشته شده در نبردی در لاویج. | ||||||||
| روح بن حاتم | به علت کشتار و ظلم بیش از حد عزل شد. | ||||||||
| خالد بن برمک | |
با قارنوندیان صلح کرد. | |||||||
| عمر بن علاء | |
||||||||
| تمیم بن سنان | |||||||||
| یزید بن مزید | |||||||||
| حسن بن قحطبه | |||||||||
| ابومحمد موسی هادی | ابتدا خود به عنوان والی از سوی پدرش انتخاب شد ولی پس از رسیدن به خلافت طبرستان را به قارنوندیان سپرده و ونداد هرمزد را به گروگان برد. | ||||||||
| هارون‌الرشید | جریر بن یزید | ۱۳۷-۱۳۵ هجری | |||||||
| معاذ | ۱۳۶ هجری | ||||||||
| سلیمان بن موسی | .jpg) |
۸ماه | |||||||
| بن هانی | ۱۳۷-۱۳۸ | ||||||||
| مقاتل | ۱۳۹ هجری | ||||||||
| عبدالله بن قحطبه | ۱۳۹-۱۴۰ هجری | ||||||||
| ابراهیم | ۱۴۱ هجری | ||||||||
| عثمان بن نهیک | |||||||||
| سعید بن مسلم بن قتیبه بن مسلم | |||||||||
| عبدالله بن عبدالعزیز بن حماده | ۱۰ ماه در ۱۷۷ هجری | ||||||||
| مثنی بن الحجاج | ۱ سال و ۴ ماه در ۱۷۷ تا ۱۷۹ هجری | ||||||||
| عبدالملک بن قعقع | یک سال در ۱۷۹-۱۸۰ هجری | ||||||||
| فضل بن یحیی | |||||||||
| عبدالله بن حازم | |||||||||
| محمود و موسی بن یحیی بن خالد بن برمک | |||||||||
| یحیی بن یحیی | |||||||||
| جهضم بن خباب | |||||||||
| خلیفه بن هارون الجواهری | |||||||||
| عبدالله بن سعید الجریشی | ۴ماه در ۱۸۷ هجری | ||||||||
| عبدالله بن مالک | |||||||||
| مأمون | عبدالله بن خردادبه |  |
۲۰۱ هجری | ||||||
| محمد بن خالد | |||||||||
| موسی بن حفص | |||||||||
| محمد بن موسی بن حفص | |||||||||
| معتصم | ابندار بن مونی | ۲۲۴ هجری | |||||||
| معتز | مفلح | جمادی‌الاخر ۲۵۵ هجری | |||||||
| احمد بن محمد السکنی-شاری | حاکم گرگان بوده. | ||||||||
| معتمد | رافع بن هرثمه | ۲۷۲ تا ۲۸۲ هجری | |||||||
منابع ویرایش
- رابینو، هاسنت لویی (۱۳۶۵). مازندران و استرآباد. علمی و فرهنگی. ص. ۲۰۶ تا ۲۰۹.
- رابینو، حکام خلافت عربی در طبرستان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز.